DOI Artikel:
Jaworski, Piotr: Antyk w Królikarni: architektura i zbiory artystyczne
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.14537#0229
ANTYK W KRÓLIKARNI. ARCHITEKTURA I ZBIORY ARTYSTYCZNE
223
16. J. Hempel, Widok officyny y Oberży pod znakiem Orła Białego na Tłomackiem, rycina (neg. IS PAN)
Christiana Schucha132. Wzniósł tam pawilon ogrodowy na wyspie, zwany „Świątynią Wspomnień"153 (il. 17).
Jego architektura połączyła elementy znane z trzech rzymskich dzieł: grobowca Cecylii Metelli, Panteonu
i Łuku Konstantyna. Boniowany budynek zaprojektował Merlini na rzucie koła z niewielką sionką przysta-
wioną z tyłu. Do środka pawilonu prowadziły umieszczone z trzech stron ozdobne, dwukolumnowe portyki,
ponad którymi usytuował architekt doświetlające wnętrze półkoliste okna. Całość budowli u jej zwieńczenia
obiegł fryz bukranionowo-girlandowy. „Świątynia Wspomnień" nakryta została niską kopułą ze sterczyną.
Płaskorzeźby przedstawiające postacie Wiktorii, umieszczone ponad schematycznie zaznaczonym łukiem
na elewacji w części pawilonu wybudowanej na planie prostokąta, nawiązywać miały do architektury rzym-
skich łuków triumfalnych. Relief, znajdujący się z boku tej części budowli, przedstawiał scenę ofiary będącą
bliską antycznemu oryginałowi kopią jednego ze słynnych tond hadrianowskich wmurowanych w Łuk
Konstantyna w Rzymie154, ukazującego scenę składania ofiary Herkulesowi. Postać pogańskiego boga pomi-
nięto w reliefie zdobiącym dębliński pawilon, zaś całą scenę wpisano w prostokątne pole. Budowla z Dę-
blina w pełni ukazuje mistrzostwo Merliniego, który, podobnie jak w Królikarni, w twórczy sposób wyko-
rzystał wzory dostarczone przez architekturę antyczną.
Twórcze powiązanie elementów zaczerpniętych z Panteonu i grobowca Cecylii Metelli zauważyć można
także w Projekcie kościoła na planie kola z dwoma portykami i kopułą^55 (1786?), autorstwa Jakuba Kubic-
kiego (il. 18). Projekt ten, nigdy niezrealizowany, należy do dużej grupy przechowywanych w Gabinecie
Rycin BUW rysunków, związanych z zamiarem Stanisława Augusta Poniatowskiego wzniesienia w Ujazdo-
wie Świątyni Opatrzności. Stanowi on interesujący przykład próby wykorzystania wzorów dostarczonych
132 A. Gruszecki, Dęblin, [w:] Katalog zabytków sztuki w Polsce, t. X, z. 21, Warszawa 1967, s. 7.
153 Ibidem.
154 O tondach hadrianowskich obszernie: E. E vers, Les portraits d'Hadrien. Typologie et ateliers, Bruxelles 1994, s. 63-71;
В o a t w r i g h t, op. cit., s. 190-202.
155 Gabinet Rycin BUW, Zb. Król. T. 193 nr 32 (rzut tego projektu: Zb. Król. T. 193 nr 25).
223
16. J. Hempel, Widok officyny y Oberży pod znakiem Orła Białego na Tłomackiem, rycina (neg. IS PAN)
Christiana Schucha132. Wzniósł tam pawilon ogrodowy na wyspie, zwany „Świątynią Wspomnień"153 (il. 17).
Jego architektura połączyła elementy znane z trzech rzymskich dzieł: grobowca Cecylii Metelli, Panteonu
i Łuku Konstantyna. Boniowany budynek zaprojektował Merlini na rzucie koła z niewielką sionką przysta-
wioną z tyłu. Do środka pawilonu prowadziły umieszczone z trzech stron ozdobne, dwukolumnowe portyki,
ponad którymi usytuował architekt doświetlające wnętrze półkoliste okna. Całość budowli u jej zwieńczenia
obiegł fryz bukranionowo-girlandowy. „Świątynia Wspomnień" nakryta została niską kopułą ze sterczyną.
Płaskorzeźby przedstawiające postacie Wiktorii, umieszczone ponad schematycznie zaznaczonym łukiem
na elewacji w części pawilonu wybudowanej na planie prostokąta, nawiązywać miały do architektury rzym-
skich łuków triumfalnych. Relief, znajdujący się z boku tej części budowli, przedstawiał scenę ofiary będącą
bliską antycznemu oryginałowi kopią jednego ze słynnych tond hadrianowskich wmurowanych w Łuk
Konstantyna w Rzymie154, ukazującego scenę składania ofiary Herkulesowi. Postać pogańskiego boga pomi-
nięto w reliefie zdobiącym dębliński pawilon, zaś całą scenę wpisano w prostokątne pole. Budowla z Dę-
blina w pełni ukazuje mistrzostwo Merliniego, który, podobnie jak w Królikarni, w twórczy sposób wyko-
rzystał wzory dostarczone przez architekturę antyczną.
Twórcze powiązanie elementów zaczerpniętych z Panteonu i grobowca Cecylii Metelli zauważyć można
także w Projekcie kościoła na planie kola z dwoma portykami i kopułą^55 (1786?), autorstwa Jakuba Kubic-
kiego (il. 18). Projekt ten, nigdy niezrealizowany, należy do dużej grupy przechowywanych w Gabinecie
Rycin BUW rysunków, związanych z zamiarem Stanisława Augusta Poniatowskiego wzniesienia w Ujazdo-
wie Świątyni Opatrzności. Stanowi on interesujący przykład próby wykorzystania wzorów dostarczonych
132 A. Gruszecki, Dęblin, [w:] Katalog zabytków sztuki w Polsce, t. X, z. 21, Warszawa 1967, s. 7.
153 Ibidem.
154 O tondach hadrianowskich obszernie: E. E vers, Les portraits d'Hadrien. Typologie et ateliers, Bruxelles 1994, s. 63-71;
В o a t w r i g h t, op. cit., s. 190-202.
155 Gabinet Rycin BUW, Zb. Król. T. 193 nr 32 (rzut tego projektu: Zb. Król. T. 193 nr 25).