DOI Artikel:
Jaworski, Piotr: Antyk w Królikarni: architektura i zbiory artystyczne
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.14537#0236
230
PIO I К JAWORSKI
Określeniem „antyk" opatrzył Blank tylko jedną z eksponowanych w Królikarni rzeźb - statuę Marsa205.
Czy rzeczywiście był to antyczny oryginał, czy tylko wydawał się takim Blankowi, nie jesteśmy w stanie
rozstrzygnąć. Zabytek ten zaginął, zaś dodatkową trudność w interpretacji lakonicznych określeń w rodzaju:
..antyczny", „starodawny" czy „herkulański" sprawia ich wieloznaczność w drugiej połowie XVIII i na
początku XIX w.206 W okresie tym sam mitologiczny bądź historyczny temat przedstawienia lub niekom-
pletność dzieła wystarczały, aby mogło uzyskać miano starożytnego. Z wymienionych przez Blanka rzeźb,
jedynie „młodego Herkulesa śpiącego"207 można by uznać za oryginał antyczny, identyfikowany z pocho-
dzącą z grobowca Nasonów rzeźbą Erosa Herakliskosa208, podarowaną do Arkadii przez gen. Michała So-
kolnickiego, eksponowaną obecnie w Korytarzu Rzymskim w pałacu w Nieborowie. Nie jest jednak wyklu-
czone, że antyczny oryginał w 1831 r. nadal znajdował się w Arkadii, gdyż katalog Blanka dla Nieborowa
i Arkadii, sporządzony równolegle z katalogiem dla Królikarni, wymienia „płaskorzeźbę, Herkules w mło-
dym wieku z białego marmuru"209.
Zbiorowi rzeźb w Królikarni towarzyszyła bogata kolekcja rycin „obejmujących Galeryę Obrazów,
starożytności Herkulańskie, Pio Clementino"210, „dzieła architektury, rysunki ręczne sławnych autorów i.t.d."2".
W katalogu Blanka figurują tytuły ilustrowanych rycinami dzieł poświęconych zbiorom antycznym, np.
wydanego przez G. Tischbeina dzieła poświęconego wazom antycznym w zbiorach Hamiltona212, czy Sztuk
15 różnych wazonów, kandelabrów i naczyń - rysowane z antyków przez Jana Bapt. Piranesi213. W sporządzo-
nym w 1829 r. Katalogu książek w pałacu Królikarni wymieniono więcej dzieł Piranesiego niż w katalogu
Blanka214. Odnajdujemy w nim także ilustrowane albumy poświęcone europejskim muzeom i galeriom215,
opisy podróży i itineraria216, na czele ze słynnym dziełem Jean-Jacquesa Barthélémy'ego Voyage du jeune
Anacharsis en Grece211. W katalogu Blanka zwraca uwagę obecność stworzonego przez Philippa Daniela Lipper-
ta najsłynniejszego w drugiej połowie XVIII i na początku XIX w. zbioru odcisków gemm antycznych218
205 Blank, Katalog... [Królikarnią], nr kat. 250.
206 y M i ko с ki, Najstarsze kolekcje starożytności w Polsce (lata 1750-1830) [Archiwum Filologiczne KNoKA PAN
XLVI], Wrocław 1990, s. 122.
207 Blank, Katalog... [Królikarnią], nr kat. 251.
208 M i kocki, Collection..., s. 38, 73 i n. (nr kat. 22).
209 Blank, Katalog... [Nieborów i Arkadia], nr kat. 404.
210 E.Q. Vi sconti, Museo Pio Clementino, vol. I-VI, Roma 1782-1792; por. Blank, Katalog... [Królikarnią], nr kat. 273.
Autor katalogu wycenił to wydanie na 540 zł: ibidem.
211 Blank, Katalog galerii..., przedmowa.
212 Recueil de gravures d'après les vases antiques la plus part d'un ouvrage Grec trouvés dans des tombeaux dans le royaume
des deux Sicile mais principalement dans les environs de Naples, tirées de Cabinet de Mr le chevalier Hamilton, wyd. G. Ti s с h -
bein, t. I—III, s.l.a.: Blank, Katalog... [Królikarnią], nr kat. 274.
213 Blank, Katalog... [Królikarnią], nr kat. 292. Zbiór ten pochodził prawdopodobnie z dzieła G.B. Piranesi, Vasi, can-
delabri, cippi, sarcophagi, tripodi, lucernę ed ornamenti antichi (1770-1778).
214 G.B. Piranesi, Racolte di varie vedute di Roma si anticha che moderna, Roma 1752 (AGAD, ARN, sygn. 803, Książki
z rycinami - z włoskim tytułem, nr 11); idem, Le antichità Romane, Roma 1756 [ibidem, nr 3).
~' M. В arb au 11, Monuments antiques ou collection choisie d'anciens bas-reliefs et frag mens Egiptiens, Grecs, Romains
et Etrusques, Rome 1783 (ibidem, Książki z rycinami - z francuskim tytułem, nr 3); E. Lep 1 at, Recueil des marbres antiques qui
se trouvent dans la Galerie du Roy de Pologne a Dresden, Dresde 1773 (ibidem, nr 6); Galerie imperiale et royale de Florence,
Florence 1822 (ibidem, Arts Libéraux, nr 1989); Ее Muséum de Florence ou collection des pierres gravées, statues, médailles et
peintures (praca ilustrowana przez D. Mulot), Paris 1787 (ibidem, nr 1996); Guide des statues en marbres, ou musée Bourbon
à Naples, Naple 1823 (ibidem, nr 1990); Antiche statue greche e romane in Venezia, Venezia 1760 (ibidem, Książki z rycinami -
z włoskim tytułem, nr 7): Galeria Giustiniana, s.l.a. (ibidem, nr 10).
216 Między innymi: C. Vasi, Itinéraire instructive de Rome ancienne et moderne, t. I—II, Rom 1807 (ibidem, nr 1604 et
3605); R. W o o d, J. D a w k i n s, The Ruins of Palmyra otherwise Tedmor in the Désert, London 1753 (ibidem, Książki z rycinami
- z francuskim tytułem, nr 9).
217 J.J. Barthélémy, Voyage du jeune Anacharsis en Grèce vers le milieu du quatrième siècle avant l'ère vulgaire, t. I-IV,
Paris 1788 (ibidem, nr 3509); M i kocki, A la recherche..., s. 9. Dzieło doczekało się polskiego wydania: Podróż, młodego Ana-
charsysa do Grecji około polowy IV w. przed erą chrześcijańską..., tłum. Ł. Gołębiowski, t. I—VII, Wilno 1819-1825: Mi-
ko с ki. A la recherche..., s. 14.
2IX Rozdział Philipp Daniel Lippert (1702-1785) utul die Zeit der Daktyliotheken, [w:] P Zazoff, H. Zazof f, Gemmen-
sammler und Gemmenforscher. Von einer noblen Passion z.ur Wissenschaft, Munchen 1983, s. 137-164; K. Suska, O gemmach
i pastach szklanych. Historia i metody wytwarzania w antyku i czasach nowożytnych, „Meander", 50, 1995, nr 9-10. s. 483^494.
Wymieniona w katalogu Blanka daktylioteka znajduje się obecnie w zbiorach Muzeum Radziwiłłów w Nieborowie i Arkadii:
Ph.D. Lippert (J.F Christius, Ch.G. Heyne), Dactyliotecae Universalis wersja „niemiecka". Trzy drewniane szafki
w kształcie tomów książek, zawierające szuflady z odciskami gemm i kamei wydano w Dreźnie, w latach 1767-1776: Et in Arcadia
ego..., nr kat. 177, s. 184.
PIO I К JAWORSKI
Określeniem „antyk" opatrzył Blank tylko jedną z eksponowanych w Królikarni rzeźb - statuę Marsa205.
Czy rzeczywiście był to antyczny oryginał, czy tylko wydawał się takim Blankowi, nie jesteśmy w stanie
rozstrzygnąć. Zabytek ten zaginął, zaś dodatkową trudność w interpretacji lakonicznych określeń w rodzaju:
..antyczny", „starodawny" czy „herkulański" sprawia ich wieloznaczność w drugiej połowie XVIII i na
początku XIX w.206 W okresie tym sam mitologiczny bądź historyczny temat przedstawienia lub niekom-
pletność dzieła wystarczały, aby mogło uzyskać miano starożytnego. Z wymienionych przez Blanka rzeźb,
jedynie „młodego Herkulesa śpiącego"207 można by uznać za oryginał antyczny, identyfikowany z pocho-
dzącą z grobowca Nasonów rzeźbą Erosa Herakliskosa208, podarowaną do Arkadii przez gen. Michała So-
kolnickiego, eksponowaną obecnie w Korytarzu Rzymskim w pałacu w Nieborowie. Nie jest jednak wyklu-
czone, że antyczny oryginał w 1831 r. nadal znajdował się w Arkadii, gdyż katalog Blanka dla Nieborowa
i Arkadii, sporządzony równolegle z katalogiem dla Królikarni, wymienia „płaskorzeźbę, Herkules w mło-
dym wieku z białego marmuru"209.
Zbiorowi rzeźb w Królikarni towarzyszyła bogata kolekcja rycin „obejmujących Galeryę Obrazów,
starożytności Herkulańskie, Pio Clementino"210, „dzieła architektury, rysunki ręczne sławnych autorów i.t.d."2".
W katalogu Blanka figurują tytuły ilustrowanych rycinami dzieł poświęconych zbiorom antycznym, np.
wydanego przez G. Tischbeina dzieła poświęconego wazom antycznym w zbiorach Hamiltona212, czy Sztuk
15 różnych wazonów, kandelabrów i naczyń - rysowane z antyków przez Jana Bapt. Piranesi213. W sporządzo-
nym w 1829 r. Katalogu książek w pałacu Królikarni wymieniono więcej dzieł Piranesiego niż w katalogu
Blanka214. Odnajdujemy w nim także ilustrowane albumy poświęcone europejskim muzeom i galeriom215,
opisy podróży i itineraria216, na czele ze słynnym dziełem Jean-Jacquesa Barthélémy'ego Voyage du jeune
Anacharsis en Grece211. W katalogu Blanka zwraca uwagę obecność stworzonego przez Philippa Daniela Lipper-
ta najsłynniejszego w drugiej połowie XVIII i na początku XIX w. zbioru odcisków gemm antycznych218
205 Blank, Katalog... [Królikarnią], nr kat. 250.
206 y M i ko с ki, Najstarsze kolekcje starożytności w Polsce (lata 1750-1830) [Archiwum Filologiczne KNoKA PAN
XLVI], Wrocław 1990, s. 122.
207 Blank, Katalog... [Królikarnią], nr kat. 251.
208 M i kocki, Collection..., s. 38, 73 i n. (nr kat. 22).
209 Blank, Katalog... [Nieborów i Arkadia], nr kat. 404.
210 E.Q. Vi sconti, Museo Pio Clementino, vol. I-VI, Roma 1782-1792; por. Blank, Katalog... [Królikarnią], nr kat. 273.
Autor katalogu wycenił to wydanie na 540 zł: ibidem.
211 Blank, Katalog galerii..., przedmowa.
212 Recueil de gravures d'après les vases antiques la plus part d'un ouvrage Grec trouvés dans des tombeaux dans le royaume
des deux Sicile mais principalement dans les environs de Naples, tirées de Cabinet de Mr le chevalier Hamilton, wyd. G. Ti s с h -
bein, t. I—III, s.l.a.: Blank, Katalog... [Królikarnią], nr kat. 274.
213 Blank, Katalog... [Królikarnią], nr kat. 292. Zbiór ten pochodził prawdopodobnie z dzieła G.B. Piranesi, Vasi, can-
delabri, cippi, sarcophagi, tripodi, lucernę ed ornamenti antichi (1770-1778).
214 G.B. Piranesi, Racolte di varie vedute di Roma si anticha che moderna, Roma 1752 (AGAD, ARN, sygn. 803, Książki
z rycinami - z włoskim tytułem, nr 11); idem, Le antichità Romane, Roma 1756 [ibidem, nr 3).
~' M. В arb au 11, Monuments antiques ou collection choisie d'anciens bas-reliefs et frag mens Egiptiens, Grecs, Romains
et Etrusques, Rome 1783 (ibidem, Książki z rycinami - z francuskim tytułem, nr 3); E. Lep 1 at, Recueil des marbres antiques qui
se trouvent dans la Galerie du Roy de Pologne a Dresden, Dresde 1773 (ibidem, nr 6); Galerie imperiale et royale de Florence,
Florence 1822 (ibidem, Arts Libéraux, nr 1989); Ее Muséum de Florence ou collection des pierres gravées, statues, médailles et
peintures (praca ilustrowana przez D. Mulot), Paris 1787 (ibidem, nr 1996); Guide des statues en marbres, ou musée Bourbon
à Naples, Naple 1823 (ibidem, nr 1990); Antiche statue greche e romane in Venezia, Venezia 1760 (ibidem, Książki z rycinami -
z włoskim tytułem, nr 7): Galeria Giustiniana, s.l.a. (ibidem, nr 10).
216 Między innymi: C. Vasi, Itinéraire instructive de Rome ancienne et moderne, t. I—II, Rom 1807 (ibidem, nr 1604 et
3605); R. W o o d, J. D a w k i n s, The Ruins of Palmyra otherwise Tedmor in the Désert, London 1753 (ibidem, Książki z rycinami
- z francuskim tytułem, nr 9).
217 J.J. Barthélémy, Voyage du jeune Anacharsis en Grèce vers le milieu du quatrième siècle avant l'ère vulgaire, t. I-IV,
Paris 1788 (ibidem, nr 3509); M i kocki, A la recherche..., s. 9. Dzieło doczekało się polskiego wydania: Podróż, młodego Ana-
charsysa do Grecji około polowy IV w. przed erą chrześcijańską..., tłum. Ł. Gołębiowski, t. I—VII, Wilno 1819-1825: Mi-
ko с ki. A la recherche..., s. 14.
2IX Rozdział Philipp Daniel Lippert (1702-1785) utul die Zeit der Daktyliotheken, [w:] P Zazoff, H. Zazof f, Gemmen-
sammler und Gemmenforscher. Von einer noblen Passion z.ur Wissenschaft, Munchen 1983, s. 137-164; K. Suska, O gemmach
i pastach szklanych. Historia i metody wytwarzania w antyku i czasach nowożytnych, „Meander", 50, 1995, nr 9-10. s. 483^494.
Wymieniona w katalogu Blanka daktylioteka znajduje się obecnie w zbiorach Muzeum Radziwiłłów w Nieborowie i Arkadii:
Ph.D. Lippert (J.F Christius, Ch.G. Heyne), Dactyliotecae Universalis wersja „niemiecka". Trzy drewniane szafki
w kształcie tomów książek, zawierające szuflady z odciskami gemm i kamei wydano w Dreźnie, w latach 1767-1776: Et in Arcadia
ego..., nr kat. 177, s. 184.