DOI Artikel:
Okołowicz, Stefan: Metafizyczna dziwność istnienia w fotografiach Stanisława Ignacego Witkiewicza
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.14575#0163
Rocznik. Historii Sztuki, tom XXXI
Wydawnictwo Neriton, 2006
STEFAN OKOŁOWICZ
WARSZAWA
METAFIZYCZNA DZIWNOŚĆ ISTNIENIA
W FOTOGRAFIACH STANISŁAWA IGNACEGO WITKIEWICZA
„Miliony artystów tworzą; tylko kilka tysięcy wzbudza dys-
kusję i zyskuje akceptację odbiorców, jeszcze mniej staje się
świętymi dla potomności".
Marcel Duchamp1
Dostrzeżono je dosyć późno. Po pierwszych dwóch różnych od siebie wystawach, w Muzeum Sztuki
w Łodzi w 1979 r. i w Galerii Krytyków w Warszawie w 1980 г., prezentujących większość najciekawszych
fotografii artysty, zostały uznane za niezwykłą i niezależną dziedzinę jego twórczości. Zaciekawiały nowo-
czesnością ujęć i autoportretowym motywem wielu z nich. Ukazywały dziesiątki nieznanych do tej pory
twarzy Witkiewicza. Szybko też zrobiły światową karierę. Przyczyn tego powodzenia można wymienić wiele,
lecz najważniejsza wydaje się ta, że podobnie jak cała twórczość Witkacego, fotograficzne dzieło artysty
w najwyższym stopniu naznaczone jest jego bogatą osobowością i odrębnością, co nadaje zdjęciom niepo-
wtarzalny styl. Recenzenci zagranicznych wystaw wysoko oceniali Witkacowskie fotografie i wyrażali en-
tuzjazm dla tej ciągle aktualnej i intrygującej twórczości. Nowojorscy krytycy pisali: „W naszych jałowych
czasach niezwykle rzadko zdarza się odkrycie zapoznanego mistrza tej klasy, co Witkacy"2. „Witkacy był
wielkim prekursorem modernizmu o rozlicznych talentach - Marcelem Duchampem, Franzem Kafką, Julią
Margaret Cameron i Atoninem Artaudem w jednej osobie"3. Krytycy przyznali, że fotografie Witkiewicza
wyprzedzają koncepcję zdjęć amerykańskiej artystki Cindy Sherman o ponad pół wieku.
W recenzji albumu Przeciw Nicości, wydanego w 1986 r.4, Lech Sokół podkreślał wartość tej książki,
uzmysławiając, że fotografie Witkiewicza, nowatorskie w czasie kiedy powstawały, „nie zestarzały się i do-
starczają wrażeń, jakie daje dobra fotografia współczesna", „stanowią wartość samą w sobie". „Stwarzając
w pełni Witkiewicza fotografika i Witkiewicza twórcę i aktora [...] teatru [życiowego] przez publikację
albumu [autorzy] udostępnili wszystkim chętnym to, co z tego teatru dało się uratować. Upowszechnili go.
Umożliwili nowe i pasjonujące studia nad Witkiewiczem twórcą i Witkiewiczem człowiekiem. Bogactwo
tych możliwości odkryje każdy, kto sięgnie po ów album [...]"5. Wybitni specjaliści amerykańscy również
docenili fotograficzne dzieło - Witkiewicza-malarza i Witkiewicza-filozofa, umiejscawiając je w rzędzie
najwybitniejszych osiągnięć w tej dziedzinie, obok zdjęć najbardziej znanych fotografów światowych.
1 M. D u с h amp, Akt twórczy, [w:] С. To m к i n s, Duchamp. Biografia, tłum. I. Chlewińska, Zysk i S-ka Wydawnictwo,
Poznań 2001, s. 456.
2 Recenzja z wystawy, „Paper", 1998, May, s. 124.
3 S. В o x e r, A Polish Satirist Obscssed with Identity, „The New York Times", 1998, April 24, s. E35.
4 E. Franczak, S. Okołowic z, Przeciw Nicości. Fotografie Stanisława Ignacego Witkiewicza, Wydawnictwo Literackie,
Kraków 1986.
5 L. Sokół, Nowy teatr Witkacego, „Teatr", 1988, nr 6, s. 6.
Wydawnictwo Neriton, 2006
STEFAN OKOŁOWICZ
WARSZAWA
METAFIZYCZNA DZIWNOŚĆ ISTNIENIA
W FOTOGRAFIACH STANISŁAWA IGNACEGO WITKIEWICZA
„Miliony artystów tworzą; tylko kilka tysięcy wzbudza dys-
kusję i zyskuje akceptację odbiorców, jeszcze mniej staje się
świętymi dla potomności".
Marcel Duchamp1
Dostrzeżono je dosyć późno. Po pierwszych dwóch różnych od siebie wystawach, w Muzeum Sztuki
w Łodzi w 1979 r. i w Galerii Krytyków w Warszawie w 1980 г., prezentujących większość najciekawszych
fotografii artysty, zostały uznane za niezwykłą i niezależną dziedzinę jego twórczości. Zaciekawiały nowo-
czesnością ujęć i autoportretowym motywem wielu z nich. Ukazywały dziesiątki nieznanych do tej pory
twarzy Witkiewicza. Szybko też zrobiły światową karierę. Przyczyn tego powodzenia można wymienić wiele,
lecz najważniejsza wydaje się ta, że podobnie jak cała twórczość Witkacego, fotograficzne dzieło artysty
w najwyższym stopniu naznaczone jest jego bogatą osobowością i odrębnością, co nadaje zdjęciom niepo-
wtarzalny styl. Recenzenci zagranicznych wystaw wysoko oceniali Witkacowskie fotografie i wyrażali en-
tuzjazm dla tej ciągle aktualnej i intrygującej twórczości. Nowojorscy krytycy pisali: „W naszych jałowych
czasach niezwykle rzadko zdarza się odkrycie zapoznanego mistrza tej klasy, co Witkacy"2. „Witkacy był
wielkim prekursorem modernizmu o rozlicznych talentach - Marcelem Duchampem, Franzem Kafką, Julią
Margaret Cameron i Atoninem Artaudem w jednej osobie"3. Krytycy przyznali, że fotografie Witkiewicza
wyprzedzają koncepcję zdjęć amerykańskiej artystki Cindy Sherman o ponad pół wieku.
W recenzji albumu Przeciw Nicości, wydanego w 1986 r.4, Lech Sokół podkreślał wartość tej książki,
uzmysławiając, że fotografie Witkiewicza, nowatorskie w czasie kiedy powstawały, „nie zestarzały się i do-
starczają wrażeń, jakie daje dobra fotografia współczesna", „stanowią wartość samą w sobie". „Stwarzając
w pełni Witkiewicza fotografika i Witkiewicza twórcę i aktora [...] teatru [życiowego] przez publikację
albumu [autorzy] udostępnili wszystkim chętnym to, co z tego teatru dało się uratować. Upowszechnili go.
Umożliwili nowe i pasjonujące studia nad Witkiewiczem twórcą i Witkiewiczem człowiekiem. Bogactwo
tych możliwości odkryje każdy, kto sięgnie po ów album [...]"5. Wybitni specjaliści amerykańscy również
docenili fotograficzne dzieło - Witkiewicza-malarza i Witkiewicza-filozofa, umiejscawiając je w rzędzie
najwybitniejszych osiągnięć w tej dziedzinie, obok zdjęć najbardziej znanych fotografów światowych.
1 M. D u с h amp, Akt twórczy, [w:] С. To m к i n s, Duchamp. Biografia, tłum. I. Chlewińska, Zysk i S-ka Wydawnictwo,
Poznań 2001, s. 456.
2 Recenzja z wystawy, „Paper", 1998, May, s. 124.
3 S. В o x e r, A Polish Satirist Obscssed with Identity, „The New York Times", 1998, April 24, s. E35.
4 E. Franczak, S. Okołowic z, Przeciw Nicości. Fotografie Stanisława Ignacego Witkiewicza, Wydawnictwo Literackie,
Kraków 1986.
5 L. Sokół, Nowy teatr Witkacego, „Teatr", 1988, nr 6, s. 6.