DOI Artikel:
Talbierska, Jolanta: Twórczość graficzna Rembrandta van Rijn: nowe perspektywy badawcze dzieła graficznego
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.14573#0105
TWÓRCZOŚĆ GRAFICZNA RRMBRANDTA VAN RUN
99
34. Rembrandt van Rijn, Widok Amsterdamu od północnego zachodu, ok. 1641, akwaforta. Gabinet Rycin Biblioteki Uniwersytec-
kiej w Warszawie, Inw. zb. d. 2993. Fot. K. Dąbrowska, BUW
na kolor181. Brak rysunków przygotowawczych do akwafort pejzażowych182 wydaje się dowodzić słuszności
tezy, że artysta kompilował swoje widoki szkicując je z natury bezpośrednio na płycie, częściowo zaś do-
pracowując w studio. Taka praktyka wychodzenia z zawerniksowaną płytą w plener nie była stosowana
w czasach Rembrandta, choć już Edmé Gersaint w stosunku do dwóch pejzaży, Widok Amsterdamu od pół-
nocnego zachodu (B. 210) oraz Pejzaż z drogą przy kanale (B. 221 ), uznał, że musiały one być szkicowane
z natury, który to pogląd podziela Martin Royalton-Kisch183. Tylko Pejzaż z mleczarzem (B. 213) ma swój
dokładny odpowiednik na rysunku w Oksfordzie (Ashmolean Muséum), podobnie jak Posiadłość Saxenburg
koło Haarlemu (B. 234, tzw. posiadłość ważącego złoto) da się połączyć ze szkicem z Rotterdamu (Muséum
Boijmans Van Beuningen)184. Autorzy wystawy w Amsterdamie zestawili Pejzaż z drogą przy kanale z ry-
sunkiem w Chatsworth, odwróconym w stosunku do ryciny185, lecz Martin Royalton-Kisch uważa, że ze
względu na odmienny rodzaj ulistnienia na drzewach widocznych na przedstawieniach obie prace musiały
powstać niezależnie i w różnych porach roku, mimo podobnych kompozycji186.
W pochodzącej z ok. 1641 r. rycinie Widok Amsterdamu od północnego zachodu187 (B. 210; il. 34), jak
się przypuszcza rysowanej z natury w werniksie akwafortowym, Rembrandt powtórzył układ topograficzny,
ale zmieniona została zarówno skala budowli, jak i relacje między nimi. Zastosowana w kompozycji bardzo
niska perspektywa widokowa kojarzona jest z pejzażami Jana van Goyena (1596-1656) i Herculesa Seghersa
181 B. 227, odbitka w Paryżu, kolekcja Dutuit, Musée du Petit Palais (Rembrandts Landscapes, kat. 21); В. 213 i В. 218,
Wiedeń, Grafische Sammlung Albertina (Rembrandt's Landscapes, kat. 23, 36).
182 Niektórzy badacze wskazują rysunki przedstawiające podobne jak na akwafortach fragmenty zabudowań lub pejzażu,
m.in. Pierette Jean-Richard do В. 219 (op. cit., 32, s. 57), jednak nie są to typowe rysunki przygotowawcze.
183 M. Royalton-Kisch, The role of drawings in Rembrandt s printmaking, [w:] Rembrandt the Printmaker, s. 75.
184 Tradycyjna nazwa użyta w 1751 r. w katalogu Edmé G er saint a (op. cit.) odnosiła się do własności ziemskiej Jana
Uytenbogaerta, którego Rembrandt sportretował na rycinie nazywanej „Ważący złoto" (B. 281), jednak zarówno akwaforta, jak
i rysunek przedstawiają posiadłość ziemską Saxenburg koło Haarlemu, własność Christoffela Thijsza, od którego Rembrandt nabył
dom przy Breestraat i którego nigdy nie udało mu się spłacić, Rembrandt the Printmaker, kat. 65, s. 268-271 (M. Royalton-
-Kisch).
185 Benesch, op. cit., vol. VI, nr 1248, fig. 1474; B. Bak ker, M. van Berge-Gerbaud, E. S с hm i t z, J. Peeters,
Landscapes of Rembrandt. His favourite walks. Exh. Cat., Gemeentearchief, Amsterdam, Institut Néerlandais, Paris 1998, s. 340.
186 Royalton-Kisch, The role of drawings..., s. 75 oraz przyp. 13.
187 Ta 1 b i e r s к a, Rembrandt..., kat. 141 (tam opis i bibliografia).
99
34. Rembrandt van Rijn, Widok Amsterdamu od północnego zachodu, ok. 1641, akwaforta. Gabinet Rycin Biblioteki Uniwersytec-
kiej w Warszawie, Inw. zb. d. 2993. Fot. K. Dąbrowska, BUW
na kolor181. Brak rysunków przygotowawczych do akwafort pejzażowych182 wydaje się dowodzić słuszności
tezy, że artysta kompilował swoje widoki szkicując je z natury bezpośrednio na płycie, częściowo zaś do-
pracowując w studio. Taka praktyka wychodzenia z zawerniksowaną płytą w plener nie była stosowana
w czasach Rembrandta, choć już Edmé Gersaint w stosunku do dwóch pejzaży, Widok Amsterdamu od pół-
nocnego zachodu (B. 210) oraz Pejzaż z drogą przy kanale (B. 221 ), uznał, że musiały one być szkicowane
z natury, który to pogląd podziela Martin Royalton-Kisch183. Tylko Pejzaż z mleczarzem (B. 213) ma swój
dokładny odpowiednik na rysunku w Oksfordzie (Ashmolean Muséum), podobnie jak Posiadłość Saxenburg
koło Haarlemu (B. 234, tzw. posiadłość ważącego złoto) da się połączyć ze szkicem z Rotterdamu (Muséum
Boijmans Van Beuningen)184. Autorzy wystawy w Amsterdamie zestawili Pejzaż z drogą przy kanale z ry-
sunkiem w Chatsworth, odwróconym w stosunku do ryciny185, lecz Martin Royalton-Kisch uważa, że ze
względu na odmienny rodzaj ulistnienia na drzewach widocznych na przedstawieniach obie prace musiały
powstać niezależnie i w różnych porach roku, mimo podobnych kompozycji186.
W pochodzącej z ok. 1641 r. rycinie Widok Amsterdamu od północnego zachodu187 (B. 210; il. 34), jak
się przypuszcza rysowanej z natury w werniksie akwafortowym, Rembrandt powtórzył układ topograficzny,
ale zmieniona została zarówno skala budowli, jak i relacje między nimi. Zastosowana w kompozycji bardzo
niska perspektywa widokowa kojarzona jest z pejzażami Jana van Goyena (1596-1656) i Herculesa Seghersa
181 B. 227, odbitka w Paryżu, kolekcja Dutuit, Musée du Petit Palais (Rembrandts Landscapes, kat. 21); В. 213 i В. 218,
Wiedeń, Grafische Sammlung Albertina (Rembrandt's Landscapes, kat. 23, 36).
182 Niektórzy badacze wskazują rysunki przedstawiające podobne jak na akwafortach fragmenty zabudowań lub pejzażu,
m.in. Pierette Jean-Richard do В. 219 (op. cit., 32, s. 57), jednak nie są to typowe rysunki przygotowawcze.
183 M. Royalton-Kisch, The role of drawings in Rembrandt s printmaking, [w:] Rembrandt the Printmaker, s. 75.
184 Tradycyjna nazwa użyta w 1751 r. w katalogu Edmé G er saint a (op. cit.) odnosiła się do własności ziemskiej Jana
Uytenbogaerta, którego Rembrandt sportretował na rycinie nazywanej „Ważący złoto" (B. 281), jednak zarówno akwaforta, jak
i rysunek przedstawiają posiadłość ziemską Saxenburg koło Haarlemu, własność Christoffela Thijsza, od którego Rembrandt nabył
dom przy Breestraat i którego nigdy nie udało mu się spłacić, Rembrandt the Printmaker, kat. 65, s. 268-271 (M. Royalton-
-Kisch).
185 Benesch, op. cit., vol. VI, nr 1248, fig. 1474; B. Bak ker, M. van Berge-Gerbaud, E. S с hm i t z, J. Peeters,
Landscapes of Rembrandt. His favourite walks. Exh. Cat., Gemeentearchief, Amsterdam, Institut Néerlandais, Paris 1998, s. 340.
186 Royalton-Kisch, The role of drawings..., s. 75 oraz przyp. 13.
187 Ta 1 b i e r s к a, Rembrandt..., kat. 141 (tam opis i bibliografia).