DOI Artikel:
Ignaczak, Paweł: Twórczość rytownicza Jana Piotra Norblina na tle XVIII-wiecznej grafiki rembrandtyzującej
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.14573#0224
210
PAW KL KiNAC / \k
18. Jan Piotr Norblin, Tzw. Portret Jana III Sobieskiego, akwatinta (?), sucha
igła, 36 x 36 mm, Muzeum Narodowe w Poznaniu. Fot. K. Nowacka, MNP
dzięki skrupulatnej analizie rycin Rembrandta. Kompozycja Ecce homo jest najbardziej spektakularnym tego
przykładem.
Na rewersie rysunkowej wersji tej kompozycji znajduje się odręczna notatka artysty171. Norblin zwierzył
się, że uważał tę pracę za swój najlepszy rysunek172. Niewykluczone, że miał na myśli również pracę graficz-
ną (il. 19). Już pobieżne porównanie rycin Rembrandta (il. 20) i Norblina przekonuje o ich bliskim pokrewień-
stwie. Francuski artysta dokonał zamiany pionowej kompozycji na poziomą, jednak najważniejsze elementy
ikonograficzne pozostawił niezmienione. W obu pracach na szczycie schodów pałacu stoi umęczony Chrystus
w otoczeniu wojska. Znajdujący się poniżej ubrani w powłóczyste szaty i fantazyjne nakrycia głowy arcy-
kapłani i uczeni w Piśmie oskarżają Chrystusa. Za tło służy architektura miejska, m.in. brama oraz wysoki
filar z popiersiem na szczycie, zamykający od prawej strony kompozycję. Między nim a pałacem ciśnie się
tłum gapiów. Na rycinie Rembrandta niektórzy z ciekawskich wdrapują się na cokół kolumny zwieńczonej
popiersiem. Natomiast Norblin umieścił na swej rycinie jeszcze jeden, niższy pomnik, na którego podstawę
również wspina się gawiedź. Na obu rycinach straże powstrzymują tłum przed wtargnięciem na schody
pałacu, a u dołu tych kompozycji widać charakterystyczną grupę trzech-rozmawiających ze sobą postaci.
Podobieństw poszczególnych motywów u Norblina i Rembrandta jest więcej: warto zwrócić jeszcze uwagę
na baldachim, postać wychylającą się z okna oraz las różnego typu broni drzewcowej za Chrystusem.
Norblin zachował większość ważnych elementów ikonograficznych występujących na kompozycji Rem-
brandta. Stąd powstaje wrażenie, że postacie na jego rycinie są znajome. Dokonał przy tym ich transforma-
cji, ukazując osobistą wizję biblijnego wydarzenia. Owo przetworzenie zdaje się być sposobem Norblina na
wniknięcie w ikonografię mistrza. Jednak istota związku Ecce homo Norblina z ryciną Rembrandta jest głęb-
sza niż nawiązanie do ikonografii i kompozycji. Dotychczasowi badacze rzadko zwracali uwagę na fakt, że
w tej rycinie Norblin odtwarzał zabiegi techniczne mistrza z Lejdy. W trakcie pracy nad płytą akwafortową
Olej i czarny tusz, rysunek na dwóch kawałkach papieru sklejonych razem; 346 x 401 mm; MNW, Rys. Pol. 1848; А. К o -
z a k, M. M o n к i с w i с z, T. S u 1 e r z y s к a (red.), Master European Drawings from Polish Collections. Katalog wystawy, The
Trust for Muséum Exhibitions, Washington, DC. 1993, nr kat. 56, s. 85.
172 „50 parce que cest le meillieur dessin que j'ai fait selon ma façon de penser", cyt. za: ibidem.
PAW KL KiNAC / \k
18. Jan Piotr Norblin, Tzw. Portret Jana III Sobieskiego, akwatinta (?), sucha
igła, 36 x 36 mm, Muzeum Narodowe w Poznaniu. Fot. K. Nowacka, MNP
dzięki skrupulatnej analizie rycin Rembrandta. Kompozycja Ecce homo jest najbardziej spektakularnym tego
przykładem.
Na rewersie rysunkowej wersji tej kompozycji znajduje się odręczna notatka artysty171. Norblin zwierzył
się, że uważał tę pracę za swój najlepszy rysunek172. Niewykluczone, że miał na myśli również pracę graficz-
ną (il. 19). Już pobieżne porównanie rycin Rembrandta (il. 20) i Norblina przekonuje o ich bliskim pokrewień-
stwie. Francuski artysta dokonał zamiany pionowej kompozycji na poziomą, jednak najważniejsze elementy
ikonograficzne pozostawił niezmienione. W obu pracach na szczycie schodów pałacu stoi umęczony Chrystus
w otoczeniu wojska. Znajdujący się poniżej ubrani w powłóczyste szaty i fantazyjne nakrycia głowy arcy-
kapłani i uczeni w Piśmie oskarżają Chrystusa. Za tło służy architektura miejska, m.in. brama oraz wysoki
filar z popiersiem na szczycie, zamykający od prawej strony kompozycję. Między nim a pałacem ciśnie się
tłum gapiów. Na rycinie Rembrandta niektórzy z ciekawskich wdrapują się na cokół kolumny zwieńczonej
popiersiem. Natomiast Norblin umieścił na swej rycinie jeszcze jeden, niższy pomnik, na którego podstawę
również wspina się gawiedź. Na obu rycinach straże powstrzymują tłum przed wtargnięciem na schody
pałacu, a u dołu tych kompozycji widać charakterystyczną grupę trzech-rozmawiających ze sobą postaci.
Podobieństw poszczególnych motywów u Norblina i Rembrandta jest więcej: warto zwrócić jeszcze uwagę
na baldachim, postać wychylającą się z okna oraz las różnego typu broni drzewcowej za Chrystusem.
Norblin zachował większość ważnych elementów ikonograficznych występujących na kompozycji Rem-
brandta. Stąd powstaje wrażenie, że postacie na jego rycinie są znajome. Dokonał przy tym ich transforma-
cji, ukazując osobistą wizję biblijnego wydarzenia. Owo przetworzenie zdaje się być sposobem Norblina na
wniknięcie w ikonografię mistrza. Jednak istota związku Ecce homo Norblina z ryciną Rembrandta jest głęb-
sza niż nawiązanie do ikonografii i kompozycji. Dotychczasowi badacze rzadko zwracali uwagę na fakt, że
w tej rycinie Norblin odtwarzał zabiegi techniczne mistrza z Lejdy. W trakcie pracy nad płytą akwafortową
Olej i czarny tusz, rysunek na dwóch kawałkach papieru sklejonych razem; 346 x 401 mm; MNW, Rys. Pol. 1848; А. К o -
z a k, M. M o n к i с w i с z, T. S u 1 e r z y s к a (red.), Master European Drawings from Polish Collections. Katalog wystawy, The
Trust for Muséum Exhibitions, Washington, DC. 1993, nr kat. 56, s. 85.
172 „50 parce que cest le meillieur dessin que j'ai fait selon ma façon de penser", cyt. za: ibidem.