DOI Artikel:
Wałek, Janusz: Rafaela "Portret młodzieńca" ze zbiorów Czartoryskich
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.21223#0067
Rafaela ,,Portret młodzieńca ” ze zbiorów Czartoryskich
65
wym papieża Leona X z kardynałami Ludovikiem de Rossi i Julianem Medici (1517—
19, Florencja, Palazzo Pitti).
Wydaje się, że nie bez racji zestawiał Gruyer nasz portret z wizerunkiem
pięknego młodzieńca ze Szkoły Ateńskiej. Ta enigmatyczna postać, zabłąkana
w „ogrodzie” nauk, nie bierze udziału w dysputach członków poszczególnych
szkół filozoficznych, tylko przechadza się, spokojna, pośród tych poruszonych
żywągestykulacjąpostaci, jak ktoś ponadczasowy, odwieczny. Twarz młodzieńca
ze Szkoły A teńskiej wykazuj e podobny stopień bezosobowej doskonałości, jak ta
z portretu ze zbiorów Czartoryskich; idealna regularność rysów, a także podob-
ny, rozjaśniony uśmiechem jej wyraz - wskazują na możliwość pewnej zbieżno-
ści pomiędzy tymi dwoma przedstawieniami. Na fresku watykańskim tylko dwie
postacie spoglądają poza obraz, na widza: są to właśnie ów tajemniczy młodzie-
niec i sam Rafael, umiejscowiony tuż przy prawej krawędzi malowidła. Twarz
młodzieńca i twarz autora fresku znaj dują się dokładnie na tym samym poziomie
i gdyby „złoży t” Szkołę Ateńską wzdłuż osi, wyznaczonej gdzieś w okolicy sie-
dzącego na stopniach Demokryta, obydwie twarze nałożyłyby się na siebie.
Nasuwa się przypuszczenie, że postać pięknego młodzieńca została wpro-
wadzona pomiędzy filozofów dla zobrazowania samej idei doskonałego Piękna,
że jest ona po prostu figurą alegoryczną uprzytomniającąjeden z głównych (lub
wręcz główny) przedmiotów toczonego przez nich dyskursu. Wszak Piękno zaj-
mowało bardzo istotne miejsce w całej greckiej, a szczególnie w Platońskiej
myśli. We wnętrzu ozdobionym licznymi posągami (pośród nich widoczne są
statuy wyobrażające opiekunów sztuk, Apollina i Atenę), które skupia - ukry-
tych pod starożytnymi imionami - współczesnych Rafaelowi mistrzów pędzla,
dłuta, cyrkla i ekierki (Platon - Leonardo da Vinci, Heraklit - Michał Anioł,
Euklides - Bramante), takie objawienie się idei Piękna Absolutnego byłoby zu-
pełnie na miejscu.
Bardzo zbliżona poza młodzieńca ze Szkoły Ateńskiej i młodzieńca na
naszym obrazie, prawie identyczne ułożenie głów, a także podobny typ twarzy -
wszystko to skłania do opowiedzenia się za niewątpliwym związkiem zachodzą-
cym pomiędzy tymi obydwoma przedstawieniami. Obydwaj młodzieńcy znaj-
dują się w tym samym, szczególnym momencie życia, jak gdyby na pograniczu
wieku młodzieńczego i już dojrzałego, kiedy to uroda, wdzięk, siła, sprawność
fizyczna i umysłowa zespalają się ze sobą tworząc swoiste optimum. Jest to ta
sama pora życia, uchwyconego w jego najlepszym czasie, jakąpodzi wiać może-
my - mistrzowsko wyrażoną- w wielu klasycznych rzeźbach greckich, szcze-
gólnie w dziełach Praksytelesa; pora wiecznej młodości - niepokojąco świeżej,
ale naznaczonej już także subtelnym odcieniem zapowiadającej zmierzch me-
lancholii.
65
wym papieża Leona X z kardynałami Ludovikiem de Rossi i Julianem Medici (1517—
19, Florencja, Palazzo Pitti).
Wydaje się, że nie bez racji zestawiał Gruyer nasz portret z wizerunkiem
pięknego młodzieńca ze Szkoły Ateńskiej. Ta enigmatyczna postać, zabłąkana
w „ogrodzie” nauk, nie bierze udziału w dysputach członków poszczególnych
szkół filozoficznych, tylko przechadza się, spokojna, pośród tych poruszonych
żywągestykulacjąpostaci, jak ktoś ponadczasowy, odwieczny. Twarz młodzieńca
ze Szkoły A teńskiej wykazuj e podobny stopień bezosobowej doskonałości, jak ta
z portretu ze zbiorów Czartoryskich; idealna regularność rysów, a także podob-
ny, rozjaśniony uśmiechem jej wyraz - wskazują na możliwość pewnej zbieżno-
ści pomiędzy tymi dwoma przedstawieniami. Na fresku watykańskim tylko dwie
postacie spoglądają poza obraz, na widza: są to właśnie ów tajemniczy młodzie-
niec i sam Rafael, umiejscowiony tuż przy prawej krawędzi malowidła. Twarz
młodzieńca i twarz autora fresku znaj dują się dokładnie na tym samym poziomie
i gdyby „złoży t” Szkołę Ateńską wzdłuż osi, wyznaczonej gdzieś w okolicy sie-
dzącego na stopniach Demokryta, obydwie twarze nałożyłyby się na siebie.
Nasuwa się przypuszczenie, że postać pięknego młodzieńca została wpro-
wadzona pomiędzy filozofów dla zobrazowania samej idei doskonałego Piękna,
że jest ona po prostu figurą alegoryczną uprzytomniającąjeden z głównych (lub
wręcz główny) przedmiotów toczonego przez nich dyskursu. Wszak Piękno zaj-
mowało bardzo istotne miejsce w całej greckiej, a szczególnie w Platońskiej
myśli. We wnętrzu ozdobionym licznymi posągami (pośród nich widoczne są
statuy wyobrażające opiekunów sztuk, Apollina i Atenę), które skupia - ukry-
tych pod starożytnymi imionami - współczesnych Rafaelowi mistrzów pędzla,
dłuta, cyrkla i ekierki (Platon - Leonardo da Vinci, Heraklit - Michał Anioł,
Euklides - Bramante), takie objawienie się idei Piękna Absolutnego byłoby zu-
pełnie na miejscu.
Bardzo zbliżona poza młodzieńca ze Szkoły Ateńskiej i młodzieńca na
naszym obrazie, prawie identyczne ułożenie głów, a także podobny typ twarzy -
wszystko to skłania do opowiedzenia się za niewątpliwym związkiem zachodzą-
cym pomiędzy tymi obydwoma przedstawieniami. Obydwaj młodzieńcy znaj-
dują się w tym samym, szczególnym momencie życia, jak gdyby na pograniczu
wieku młodzieńczego i już dojrzałego, kiedy to uroda, wdzięk, siła, sprawność
fizyczna i umysłowa zespalają się ze sobą tworząc swoiste optimum. Jest to ta
sama pora życia, uchwyconego w jego najlepszym czasie, jakąpodzi wiać może-
my - mistrzowsko wyrażoną- w wielu klasycznych rzeźbach greckich, szcze-
gólnie w dziełach Praksytelesa; pora wiecznej młodości - niepokojąco świeżej,
ale naznaczonej już także subtelnym odcieniem zapowiadającej zmierzch me-
lancholii.