DOI Artikel:
Biedrońska-Słota, Beata: Kobierce islamu w polskim malarstwie: Przyczynek do ikonografii tkanin orientalnych
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.21223#0118
116
Beata Biedrońska-Słota
ny wypełnione zostało niszą mihrabu. Poniżej umieszczono pas z wpisanymi
weń małymi arkadkami na czerwonym tle. Szeroką bordiurę zdobią stylizowane
motywy palmet łączone wicią. W kompozycji i ornamentach tego kobierca
można odnaleźć wiele podobieństw do tkaniny namalowanej na obrazie. Warto
zwrócić uwagę na podział niszy mihrabu oraz na sposób wypełniania umie-
szczonych poniżej prostokątnych pól z charakterystycznymi motywami zgeo-
metryzowanych, zwróconych ku dołowi kwiatów tulipana na wydłużonych ło-
dygach. Wymienione szczegóły są identyczne na kobiercu rzeczywistym i tym
namalowanym.
Obraz z Zawady datowany jest na r.162616. Przypuszczać zatem wolno, iż
pierwowzór dla namalowanego na nim kobierca musiał powstać niewiele wcze-
śniej. Przemawiają za tym przede wszystkim wiadomości na temat handlu z Tur-
cją świadczące o tym, że z Turcji do Polski przywożono ciągle nowe tkaniny o
coraz to innych wzorach. Autorzy opracowań na temat rozwoju sztuki kobiemi-
czej w Turcji rozróżniają dwa typy kobierców ladik17. Kobierce zaliczane do
pierwszego typu charakteryzuje podział mihrabu na trzy arkady
z kolumnami wspartymi na architektonicznych bazach; datowane są one na ko-
niec wieku XVI i na wiek XVII. Drugi typ kobierców ladik to tkaniny o wzo-
rze dokładnie takim, jaki występuje na obrazie z Zawady. Takie tkaniny w lite-
raturze fachowej datowane są dopiero na wiek XVIII. Dokładne datowanie
obrazu z Zawady pozwala w sposób jednoznaczny przesunąć okres wiązania
podobnych kobierców już na początek w. XVII.
W Muzeum w Liwie przechowywany jest obraz (il. 3), we wcześniej-
szej literaturze datowany na rok 1734, interpretowany jako przedstawienie po-
staci legendarnego Nawój a z synami, przypisywany Szymonowi Czechowi-
czowi18. W ustawieniu portretowanych osób, sposobie malowania, tak nietypo-
wym dla wieku XVIII, doszukiwano się świadomej archaizacji, dokonanej
przez malarza w celu przedstawienia postaci legendarnej. Dopiero Janina Ru-
szczycówna zweryfikowała ten pogląd19. Według tej autorki obraz przedstawia
16 Por. przypis 9.
17 I. Bennett, Rugs and Carpets of the World, London 1977, s. 201-204;
F. Bat ar i, Ottoman Turkish Carpets, Budapest 1994, kat. nr 74-79.
18 J. Orańska, Szymon Czechowicz, Poznań 1948, s. 103-104, il. na s. 108;
A. Ryszkiewicz, Polski portret zbiorowy, Warszawa-Wrocław 1961, s. 47M8, il. 22.
19 J. Ruszczycówna, Portret Zbigniewa Ossolińskiego [w:] Portret Polski
XVII i XVIII wieku. Katalog wystawy. Muzeum Narodowe w Warszawie, Warszawa
1977, kat. nr 38, il. 14; por. też Gdzie Wschód spotyka Zachód. Portrety osobistości
dawnej Rzeczypospolitej 1576-1763. Katalog wystawy. Muzeum Narodowe w Warsza-
wie, [Warszawa] 1993, kat. nr 184.
Beata Biedrońska-Słota
ny wypełnione zostało niszą mihrabu. Poniżej umieszczono pas z wpisanymi
weń małymi arkadkami na czerwonym tle. Szeroką bordiurę zdobią stylizowane
motywy palmet łączone wicią. W kompozycji i ornamentach tego kobierca
można odnaleźć wiele podobieństw do tkaniny namalowanej na obrazie. Warto
zwrócić uwagę na podział niszy mihrabu oraz na sposób wypełniania umie-
szczonych poniżej prostokątnych pól z charakterystycznymi motywami zgeo-
metryzowanych, zwróconych ku dołowi kwiatów tulipana na wydłużonych ło-
dygach. Wymienione szczegóły są identyczne na kobiercu rzeczywistym i tym
namalowanym.
Obraz z Zawady datowany jest na r.162616. Przypuszczać zatem wolno, iż
pierwowzór dla namalowanego na nim kobierca musiał powstać niewiele wcze-
śniej. Przemawiają za tym przede wszystkim wiadomości na temat handlu z Tur-
cją świadczące o tym, że z Turcji do Polski przywożono ciągle nowe tkaniny o
coraz to innych wzorach. Autorzy opracowań na temat rozwoju sztuki kobiemi-
czej w Turcji rozróżniają dwa typy kobierców ladik17. Kobierce zaliczane do
pierwszego typu charakteryzuje podział mihrabu na trzy arkady
z kolumnami wspartymi na architektonicznych bazach; datowane są one na ko-
niec wieku XVI i na wiek XVII. Drugi typ kobierców ladik to tkaniny o wzo-
rze dokładnie takim, jaki występuje na obrazie z Zawady. Takie tkaniny w lite-
raturze fachowej datowane są dopiero na wiek XVIII. Dokładne datowanie
obrazu z Zawady pozwala w sposób jednoznaczny przesunąć okres wiązania
podobnych kobierców już na początek w. XVII.
W Muzeum w Liwie przechowywany jest obraz (il. 3), we wcześniej-
szej literaturze datowany na rok 1734, interpretowany jako przedstawienie po-
staci legendarnego Nawój a z synami, przypisywany Szymonowi Czechowi-
czowi18. W ustawieniu portretowanych osób, sposobie malowania, tak nietypo-
wym dla wieku XVIII, doszukiwano się świadomej archaizacji, dokonanej
przez malarza w celu przedstawienia postaci legendarnej. Dopiero Janina Ru-
szczycówna zweryfikowała ten pogląd19. Według tej autorki obraz przedstawia
16 Por. przypis 9.
17 I. Bennett, Rugs and Carpets of the World, London 1977, s. 201-204;
F. Bat ar i, Ottoman Turkish Carpets, Budapest 1994, kat. nr 74-79.
18 J. Orańska, Szymon Czechowicz, Poznań 1948, s. 103-104, il. na s. 108;
A. Ryszkiewicz, Polski portret zbiorowy, Warszawa-Wrocław 1961, s. 47M8, il. 22.
19 J. Ruszczycówna, Portret Zbigniewa Ossolińskiego [w:] Portret Polski
XVII i XVIII wieku. Katalog wystawy. Muzeum Narodowe w Warszawie, Warszawa
1977, kat. nr 38, il. 14; por. też Gdzie Wschód spotyka Zachód. Portrety osobistości
dawnej Rzeczypospolitej 1576-1763. Katalog wystawy. Muzeum Narodowe w Warsza-
wie, [Warszawa] 1993, kat. nr 184.