DOI Artikel:
Lorentz, Stanisław; Muzeum Narodowe w Warszawie [Mitarb.]: Dzieje Muzeum Narodowego w Warszawie
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.19394#0011
Stanisław Lorentz
DZIEJE MUZEUM NARODOWEGO W WARSZAWIE
1. KOLEKCJE WARSZAWSKIE W XVII, XVIII I PIERWSZEJ POŁOWIE XIX W.
Wielkie muzea europejskie powstały przy końcu XVIII i w XIX w. w znacznej większości
z kolekcji cesarskich, królewskich i książęcych mecenasów. Początki niektórych zbiorów wy-
wodziły się z renesansowego zbieractwa, inne zapoczątkowane były jako barokowe galerie,
najpóźniejsze są tworem Wieku Oświecenia.
W Polsce początki nowoczesnego kolekcjonerstwa wiążą się z Krakowem, stolicą państwa
za dwóch ostatnich Jagiellonów, znanych z mecenasostwa w różnych dziedzinach kultury.
Ale na przełomie XVI i XVII w., w związku z przeniesieniem stolicy do Warszawy, tu przewie-
ziono dawniejsze kolekcje i na warszawskim dworze królewskim gromadzić poczęto dzieła
sztuki. Podstawą ich stały się zbiory Zygmunta III, powstałe z darów i zakupów. Wiemy, że np.
legat papieski przywiózł mu wiele obrazów włoskich, a dary z obrazów i tkanin złożył poseł
hiszpański. Zakupy czynił Zygmunt III i na wschodzie, i w krajach południowej i zachodniej
Europy — głównie we Włoszech i w hiszpańskich Niderlandach. A rzecz charakterystyczna,
że upodobania do curiosów (mumia egipska, indyjskie wyroby z piór itp.) przypominają za-
interesowania zbierackie arcyksięcia Ferdynanda i jego kolekcje w zamku Ambras w Tyrolu.
Podróż królewicza Władysława w r. 1624 do Niderlandów i nawiązanie bezpośrednich
kontaktów z Rubensem wyraziło się w zamówieniach a później zakupie licznych obrazów
ze spuścizny artysty po jego śmierci. Dwór polski nabył też wiele dzieł u Jana Breughla,
zw. „Aksamitnym". Podróż królewicza Władysława do Włoch w r. 1625, gdy odwiedzał m. in.
pracownie Guida Reni i Guercina, przyniosła prócz zakupów również i cenne dary, m. in. ma-
lowidła mistrzów włoskich ze słynnej galerii w Mantui, ofiarowane mu przez księcia Gonzagę.
Władysław IV był miłośnikiem nie tylko obrazów, ale i rzeźb. Wiadomo, że na zamku w Uja-
zdowie posiadał kolekcję rzeźb antycznych, która została częściowo zniszczona, a częściowo
wywieziona do Szwecji w okresie wojny polsko-szwedzkiej w latach 1655—60. Z Włoch spro-
wadzał Władysław IV liczne posągi brązowe i płaskorzeźby marmurowe, które służyły — jak
się wydaje — głównie jako dekoracje ogrodowe. Z relacji nuncjusza Filonardiego wiemy, że
w Warszawie były bardzo poszukiwane obrazy i rzeźby włoskie, co skłoniło go nawet do wy-
sunięcia projektu zorganizowania stałej komunikacji morskiej z Civita Vecchia do Gdańska,
która byłaby bezpieczniejsza od komunikacji drogą lądową w okresie wojen, toczących się
wówczas w Europie środkowej.
7
DZIEJE MUZEUM NARODOWEGO W WARSZAWIE
1. KOLEKCJE WARSZAWSKIE W XVII, XVIII I PIERWSZEJ POŁOWIE XIX W.
Wielkie muzea europejskie powstały przy końcu XVIII i w XIX w. w znacznej większości
z kolekcji cesarskich, królewskich i książęcych mecenasów. Początki niektórych zbiorów wy-
wodziły się z renesansowego zbieractwa, inne zapoczątkowane były jako barokowe galerie,
najpóźniejsze są tworem Wieku Oświecenia.
W Polsce początki nowoczesnego kolekcjonerstwa wiążą się z Krakowem, stolicą państwa
za dwóch ostatnich Jagiellonów, znanych z mecenasostwa w różnych dziedzinach kultury.
Ale na przełomie XVI i XVII w., w związku z przeniesieniem stolicy do Warszawy, tu przewie-
ziono dawniejsze kolekcje i na warszawskim dworze królewskim gromadzić poczęto dzieła
sztuki. Podstawą ich stały się zbiory Zygmunta III, powstałe z darów i zakupów. Wiemy, że np.
legat papieski przywiózł mu wiele obrazów włoskich, a dary z obrazów i tkanin złożył poseł
hiszpański. Zakupy czynił Zygmunt III i na wschodzie, i w krajach południowej i zachodniej
Europy — głównie we Włoszech i w hiszpańskich Niderlandach. A rzecz charakterystyczna,
że upodobania do curiosów (mumia egipska, indyjskie wyroby z piór itp.) przypominają za-
interesowania zbierackie arcyksięcia Ferdynanda i jego kolekcje w zamku Ambras w Tyrolu.
Podróż królewicza Władysława w r. 1624 do Niderlandów i nawiązanie bezpośrednich
kontaktów z Rubensem wyraziło się w zamówieniach a później zakupie licznych obrazów
ze spuścizny artysty po jego śmierci. Dwór polski nabył też wiele dzieł u Jana Breughla,
zw. „Aksamitnym". Podróż królewicza Władysława do Włoch w r. 1625, gdy odwiedzał m. in.
pracownie Guida Reni i Guercina, przyniosła prócz zakupów również i cenne dary, m. in. ma-
lowidła mistrzów włoskich ze słynnej galerii w Mantui, ofiarowane mu przez księcia Gonzagę.
Władysław IV był miłośnikiem nie tylko obrazów, ale i rzeźb. Wiadomo, że na zamku w Uja-
zdowie posiadał kolekcję rzeźb antycznych, która została częściowo zniszczona, a częściowo
wywieziona do Szwecji w okresie wojny polsko-szwedzkiej w latach 1655—60. Z Włoch spro-
wadzał Władysław IV liczne posągi brązowe i płaskorzeźby marmurowe, które służyły — jak
się wydaje — głównie jako dekoracje ogrodowe. Z relacji nuncjusza Filonardiego wiemy, że
w Warszawie były bardzo poszukiwane obrazy i rzeźby włoskie, co skłoniło go nawet do wy-
sunięcia projektu zorganizowania stałej komunikacji morskiej z Civita Vecchia do Gdańska,
która byłaby bezpieczniejsza od komunikacji drogą lądową w okresie wojen, toczących się
wówczas w Europie środkowej.
7