DOI Heft:
Sztuka starożytna
DOI Artikel:Rodziewicz, Mieczysław: Terakotowe kraty okienne z Faras
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.19549#0149
marmurowym z Galerii Uffizi we Florencji, poza tym
zachowały się również oryginalne kraty in situ np. w wie-
żach amfiteatru w Puli (starożytna Pola), datowanego
według ostatnich badań na I w. n.e.6 (il. 4). Wiemy
również ze źródeł literackich jak i archeologicznych, że
ażurowe wycięcia w kratach były przesłaniane cienki-
mi płytkami z marmuru i alabastru7. Stosowano również
płytki szklane, których przykłady znamy z wykopalisk
w Aąuincum8. Były one odlewane w określonych rozmia-
rach o krawędziach grubszych lub wywiniętych. Jeden
z takich fragmentów szyby okiennej wystawionej obecnie
w Muzeum w Aąuincum posiada zachowany fragment
grubej zaprawy wapiennej świadczącej o tym, że szyba
ta mogła być umieszczona bezpośrednio w otworze
okiennym bez ramy.
Kraty okienne starochrześcijańskie znamy z wielu
wyobrażeń w plastyce. Wiele jest zachowanych in situ.
Odznaczają się one stosunkowo skromnym wystrojem
dekoracyjnym wyraźnie kontrastującym z bogatymi ornamentami na płytach reliefowych,
takich jak np. z Rawenny z Sant Apollinare Nuovo czy San Vitale9. Ornament sprowadza się
w nich do stosowania motywu łuski rybiej lub prostych listew przecinających się pod kątem ostrym
jak np. na dyptychu z Mediolanu czy oryginalnej kracie okiennej znajdującej się w katedrze
w Puli, pochodzącej prawdopodobnie z pierwszej fazy budowy katedry tj. z VI w.10 (il. 5).
Obserwacja krat okiennych starochrześcijańskich i bizantyjskich, zachowanych w dużej
ilości na terenach zachodniej i środkowej części Bałkanów, daje bardzo instruktywny obraz
dużej roli krat okiennych w ideowym i dekoracyjnym programie świątyń bizantyjskich. Bogate
6 G. Mansuelli, Galleria degli Uffizi, Le sculture. Roma 1958, il. 143; S. M1 a k a r, Amfiteatar
u Puli. Pula 1965, s. 16
7 C h i p i e z, jw.
8 M. K a b a, Az Aąuincum uvegek. Budapest Regisegei, t. XVIII, Budapest 1958, s. 425 i nast. il. 8. Dwie
szyby okienne są obecnie eksponowane w Muzeum w Aąuincum.
9 W. F. V o 1 b a c h, M. Hirmer, Fruhchristliche Kunst. Miinchen 1958, il. 92, 181, 182.
10 Podobne kraty okienne na terenach Istrii występowały w późniejszych wiekach. Kilka przykładów znajduje
się w lapidarium klasztoru Franciszkanów w Puli. Między innymi krata okienna z odpowiednimi wycięciami dla
umieszczenia płytek marmurowych. (Jak mi wiadomo niepublikowane.) Porównaj również okna mauzoleum
wyobrażone na dyptychu z Mailand, patrz V o 1 b a c h, Hirmer, jw., il. 88, 92.
3. Krata okienna, Mezopotamia, III tysiąc-
lecie p.n.e., glina (przerys wg. Singer,
Homyard, Hall, History of Technology,
t. I, il. 303)
10 Rocznik Muz. Nar. t. XI/67
145
zachowały się również oryginalne kraty in situ np. w wie-
żach amfiteatru w Puli (starożytna Pola), datowanego
według ostatnich badań na I w. n.e.6 (il. 4). Wiemy
również ze źródeł literackich jak i archeologicznych, że
ażurowe wycięcia w kratach były przesłaniane cienki-
mi płytkami z marmuru i alabastru7. Stosowano również
płytki szklane, których przykłady znamy z wykopalisk
w Aąuincum8. Były one odlewane w określonych rozmia-
rach o krawędziach grubszych lub wywiniętych. Jeden
z takich fragmentów szyby okiennej wystawionej obecnie
w Muzeum w Aąuincum posiada zachowany fragment
grubej zaprawy wapiennej świadczącej o tym, że szyba
ta mogła być umieszczona bezpośrednio w otworze
okiennym bez ramy.
Kraty okienne starochrześcijańskie znamy z wielu
wyobrażeń w plastyce. Wiele jest zachowanych in situ.
Odznaczają się one stosunkowo skromnym wystrojem
dekoracyjnym wyraźnie kontrastującym z bogatymi ornamentami na płytach reliefowych,
takich jak np. z Rawenny z Sant Apollinare Nuovo czy San Vitale9. Ornament sprowadza się
w nich do stosowania motywu łuski rybiej lub prostych listew przecinających się pod kątem ostrym
jak np. na dyptychu z Mediolanu czy oryginalnej kracie okiennej znajdującej się w katedrze
w Puli, pochodzącej prawdopodobnie z pierwszej fazy budowy katedry tj. z VI w.10 (il. 5).
Obserwacja krat okiennych starochrześcijańskich i bizantyjskich, zachowanych w dużej
ilości na terenach zachodniej i środkowej części Bałkanów, daje bardzo instruktywny obraz
dużej roli krat okiennych w ideowym i dekoracyjnym programie świątyń bizantyjskich. Bogate
6 G. Mansuelli, Galleria degli Uffizi, Le sculture. Roma 1958, il. 143; S. M1 a k a r, Amfiteatar
u Puli. Pula 1965, s. 16
7 C h i p i e z, jw.
8 M. K a b a, Az Aąuincum uvegek. Budapest Regisegei, t. XVIII, Budapest 1958, s. 425 i nast. il. 8. Dwie
szyby okienne są obecnie eksponowane w Muzeum w Aąuincum.
9 W. F. V o 1 b a c h, M. Hirmer, Fruhchristliche Kunst. Miinchen 1958, il. 92, 181, 182.
10 Podobne kraty okienne na terenach Istrii występowały w późniejszych wiekach. Kilka przykładów znajduje
się w lapidarium klasztoru Franciszkanów w Puli. Między innymi krata okienna z odpowiednimi wycięciami dla
umieszczenia płytek marmurowych. (Jak mi wiadomo niepublikowane.) Porównaj również okna mauzoleum
wyobrażone na dyptychu z Mailand, patrz V o 1 b a c h, Hirmer, jw., il. 88, 92.
3. Krata okienna, Mezopotamia, III tysiąc-
lecie p.n.e., glina (przerys wg. Singer,
Homyard, Hall, History of Technology,
t. I, il. 303)
10 Rocznik Muz. Nar. t. XI/67
145