DOI article:
Urbanowicz-Bujańska, Jadwiga: Ołtarz ze sceną Ecce Homo z fary krośnieńskiej
DOI Page / Citation link: https://doi.org/10.11588/diglit.21221#0082
nie bez udziału odpowiedniej literatury. Wielki wpływ miało dzieło Nider-
landczyka Chrystiana Adriana Cruysa, piszącego pod pseudonimem Adri-
choma lub Adrichomiusa, z opisem Ziemi świętej i wypadków tam się rozgry-
wających, wydane w Kolonii w r. 1584; pragnieniem autora było, aby pobożni
mogli fundować Kalwarie i oddawać się rozmyślaniom o Męce Chrystusa 2).
Pod wpływem tego dzieła powstawały także i w Polsce pobożne fundacje
z dziedziny architektury, rzeźby i malarstwa, ilustrujące dzieje Męki Pańskiej;
tak np. Mikołaj Zebrzydowski założył w łatach 1605—1620 Kalwarię 3),
biskup Marcin Szyszkowski przebudował w r. 1620 kaplicę Bożego Ciała przy
kościele franciszkanów w Krakowie na kaplicę Męki Pańskiej 4), około r. 1620
Jan i Zofia Skotniccy ufundowali w farze krośnieńskiej ołtarz ze sceną Ecce
Homo i scenami Drogi Krzyżowej.
Niejednokrotnie obok pobudek religijnych, wypływających ze zwycięstwa
idealistycznego, irracjonalnego poglądu na życie i świat, działały powody
całkiem przyziemne, natury czysto osobistej; rody magnackie konkurowały
ze sobą we wznoszeniu klasztorów i kościołów, mniej zamożna szlachta
zajmowała się wyposażeniem wnętrz kościelnych; nagrobki i epitafia wypeł-
niające świątynie służyły nie tylko ku chwale boskiej lecz także ku zadowole-
niu własnej pychy. W związku z tym pojawiały się liczne zamówienia na dzieła
sztuki dewocyjnej, uzależnione często od woli zamawiającego. Istniejące
na terenie większych miast warsztaty stolarskie, rzeźbiarskie i malarskie
(o tradycji utrwalonej przez istne dynastie rzemieślnicze) zatrudniały prze-
ważnie po kilku rzemieślników, pracujących kolektywnie nad realizacją
zamówienia pod kierunkiem mistrza, stojącego na czele warsztatu. W wyniku
pracy zespołowej trafiają się często znaczne nieraz różnice w poziomie wy-
konania różnych partii jednego i tego samego dzieła. Jest oczywiste, że w war-
sztatach pierwszorzędnych, pracujących pod kierunkiem tak miejscowych
artystów, jak i zagranicznych, starano się naśladować wierniej obce wzory,
gdy pośledniejsze, interpretowały je na swój sposób, nadając im charakter
swojski, bardziej rodzimy, czasem, zależnie od poziomu kultury artystycznej,
nawet ludowy.
Do kategorii tego rodzaju na pół ludowych wyrobów należy interesujący
nas ołtarz ze sceną Ecce Homo, przywieziony do Muzeum w jesieni roku 1915
przez dyrektora krakowskiego Muzeum Narodowego, Feliksa Koperę z fary
krośnieńskiej. Ołtarz spoczywał do r. 1947 w magazynach; w roku tym wy-
dobyty na światło dzienne poddany został zabiegom konserwatorskim i wy-
stawiony w domu z fundacji Szołayskich.
2) A. K. Kneller, Geschichte der Kreuzwegandacht von den Anfangen bis zur volligen Ausbildung,
Freiburg im Breisgau 1908, s. 165, przyp. 2.
3) J. Szabl owski, Architektura Kalwarii Zebrzydowskiej, Kraków 1933, s. 110. (Odbitka z Rocz.
Krak., t. XXIV).
4) J. Muczkowski, Kościół św. Franciszka w Krakowie, Bibl. Krak. nr 19, Kraków 1901, s. 31.
77
landczyka Chrystiana Adriana Cruysa, piszącego pod pseudonimem Adri-
choma lub Adrichomiusa, z opisem Ziemi świętej i wypadków tam się rozgry-
wających, wydane w Kolonii w r. 1584; pragnieniem autora było, aby pobożni
mogli fundować Kalwarie i oddawać się rozmyślaniom o Męce Chrystusa 2).
Pod wpływem tego dzieła powstawały także i w Polsce pobożne fundacje
z dziedziny architektury, rzeźby i malarstwa, ilustrujące dzieje Męki Pańskiej;
tak np. Mikołaj Zebrzydowski założył w łatach 1605—1620 Kalwarię 3),
biskup Marcin Szyszkowski przebudował w r. 1620 kaplicę Bożego Ciała przy
kościele franciszkanów w Krakowie na kaplicę Męki Pańskiej 4), około r. 1620
Jan i Zofia Skotniccy ufundowali w farze krośnieńskiej ołtarz ze sceną Ecce
Homo i scenami Drogi Krzyżowej.
Niejednokrotnie obok pobudek religijnych, wypływających ze zwycięstwa
idealistycznego, irracjonalnego poglądu na życie i świat, działały powody
całkiem przyziemne, natury czysto osobistej; rody magnackie konkurowały
ze sobą we wznoszeniu klasztorów i kościołów, mniej zamożna szlachta
zajmowała się wyposażeniem wnętrz kościelnych; nagrobki i epitafia wypeł-
niające świątynie służyły nie tylko ku chwale boskiej lecz także ku zadowole-
niu własnej pychy. W związku z tym pojawiały się liczne zamówienia na dzieła
sztuki dewocyjnej, uzależnione często od woli zamawiającego. Istniejące
na terenie większych miast warsztaty stolarskie, rzeźbiarskie i malarskie
(o tradycji utrwalonej przez istne dynastie rzemieślnicze) zatrudniały prze-
ważnie po kilku rzemieślników, pracujących kolektywnie nad realizacją
zamówienia pod kierunkiem mistrza, stojącego na czele warsztatu. W wyniku
pracy zespołowej trafiają się często znaczne nieraz różnice w poziomie wy-
konania różnych partii jednego i tego samego dzieła. Jest oczywiste, że w war-
sztatach pierwszorzędnych, pracujących pod kierunkiem tak miejscowych
artystów, jak i zagranicznych, starano się naśladować wierniej obce wzory,
gdy pośledniejsze, interpretowały je na swój sposób, nadając im charakter
swojski, bardziej rodzimy, czasem, zależnie od poziomu kultury artystycznej,
nawet ludowy.
Do kategorii tego rodzaju na pół ludowych wyrobów należy interesujący
nas ołtarz ze sceną Ecce Homo, przywieziony do Muzeum w jesieni roku 1915
przez dyrektora krakowskiego Muzeum Narodowego, Feliksa Koperę z fary
krośnieńskiej. Ołtarz spoczywał do r. 1947 w magazynach; w roku tym wy-
dobyty na światło dzienne poddany został zabiegom konserwatorskim i wy-
stawiony w domu z fundacji Szołayskich.
2) A. K. Kneller, Geschichte der Kreuzwegandacht von den Anfangen bis zur volligen Ausbildung,
Freiburg im Breisgau 1908, s. 165, przyp. 2.
3) J. Szabl owski, Architektura Kalwarii Zebrzydowskiej, Kraków 1933, s. 110. (Odbitka z Rocz.
Krak., t. XXIV).
4) J. Muczkowski, Kościół św. Franciszka w Krakowie, Bibl. Krak. nr 19, Kraków 1901, s. 31.
77