DOI Artikel:
Bocheński, Zbigniew M.: Grupa szabel polskich z drugiej połowy w. XVIII
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.21221#0186
ZBIGNIEW BOCHEŃSKI
GRUPA SZABEL POLSKICH Z DRUGIEJ POŁOWY W. XVIII
Literatura dotychczasowa, dotycząca polskiej broni siecznej, poświęcona
była głównie rozważaniom o charakterze typologicznym i genetycznym
i opierała się prawie wyłącznie na studiach nad samymi okazami, w małym
stopniu uwzględniając badania archiwalne. W oparciu o niezbyt głębokie
lecz nieprzerwane tradycyjne znawstwo dawnego oręża, jego ikonografię
i opisy zaczerpnięte ze starych inwentarzy oraz w oparciu o znajomość możli-
wie największej ilości zabytków, ustalono w okresie międzywojennym nomen-
klaturę broni siecznej, określono typy i odmiany, powiązano je genetycznie
oraz przeprowadzono próbę uporządkowania chronologicznego1). W tym
ostatnim wypadku pomocnicza funkcja przypadła analizie stylu ornamentów,
występujących na poszczególnych okazach głównie w dekorze oprawy ręko-
jeści i pochwy a także krytycznej ocenie napisów na głowniach, herbów
i innych znaków. Duże znaczenie miały też studia porównawcze w odnie-
sieniu do broni wschodniej i zachodniej, której wpływy zaznaczyły się w kształ-
towaniu form polskiego oręża siecznego. W badaniach dotychczasowych
największą trudność sprawiała (i sprawia) niemożność powiązania ogółu
dochowanych zabytków z poszczególnymi ośrodkami wytwórczymi w kraju,
enigmatyczność znaków kuźniczych lub też całkowity ich brak na głowniach
pochodzenia polskiego, niepewność określenia importu samych głowien (z wy-
jątkiem wschodnich, które prawie zawsze można rozpoznać), wreszcie ano-
nimowość opraw polskich, choćby to były nawet luksusowe oprawy, wyko-
nane przez krajowych złotników (brak punc).
W dziedzinie badań źródłowych cały ogrom pozostaje jeszcze do zrobie-
nia, a to co dotychczas zostało ujawnione w odniesieniu do działalności
ośrodka lwowskiego i krakowskiego, częściowo tylko wyczerpuje nasze za-
b Por. Z. Hartleb, Szabla polska, Lwów 1926. — St. Meyer, Próba określenia wieku i pochodzenia
głowni szabli polskich. Broń i Barwa I, Warszawa 1934, s. 8 i 31, Typy szabel polskich, j. w. s. 66 i 100,
Genealogia szabli polskiej, j. w. II, 1935, s. 98, Znaki „sierpów“ na głowniach szabel, j. w. s. 82.—-WE
Dziewanowski, ZaUs dziejów uzbrojenia w Polsce, Warszawa 1935, s. 51 i nast.—J. Podoski,
Szabla polska (rozdział w dziele zbiorowym Księga Jazdy Polskiej), Warszawa 1938.
l8l
GRUPA SZABEL POLSKICH Z DRUGIEJ POŁOWY W. XVIII
Literatura dotychczasowa, dotycząca polskiej broni siecznej, poświęcona
była głównie rozważaniom o charakterze typologicznym i genetycznym
i opierała się prawie wyłącznie na studiach nad samymi okazami, w małym
stopniu uwzględniając badania archiwalne. W oparciu o niezbyt głębokie
lecz nieprzerwane tradycyjne znawstwo dawnego oręża, jego ikonografię
i opisy zaczerpnięte ze starych inwentarzy oraz w oparciu o znajomość możli-
wie największej ilości zabytków, ustalono w okresie międzywojennym nomen-
klaturę broni siecznej, określono typy i odmiany, powiązano je genetycznie
oraz przeprowadzono próbę uporządkowania chronologicznego1). W tym
ostatnim wypadku pomocnicza funkcja przypadła analizie stylu ornamentów,
występujących na poszczególnych okazach głównie w dekorze oprawy ręko-
jeści i pochwy a także krytycznej ocenie napisów na głowniach, herbów
i innych znaków. Duże znaczenie miały też studia porównawcze w odnie-
sieniu do broni wschodniej i zachodniej, której wpływy zaznaczyły się w kształ-
towaniu form polskiego oręża siecznego. W badaniach dotychczasowych
największą trudność sprawiała (i sprawia) niemożność powiązania ogółu
dochowanych zabytków z poszczególnymi ośrodkami wytwórczymi w kraju,
enigmatyczność znaków kuźniczych lub też całkowity ich brak na głowniach
pochodzenia polskiego, niepewność określenia importu samych głowien (z wy-
jątkiem wschodnich, które prawie zawsze można rozpoznać), wreszcie ano-
nimowość opraw polskich, choćby to były nawet luksusowe oprawy, wyko-
nane przez krajowych złotników (brak punc).
W dziedzinie badań źródłowych cały ogrom pozostaje jeszcze do zrobie-
nia, a to co dotychczas zostało ujawnione w odniesieniu do działalności
ośrodka lwowskiego i krakowskiego, częściowo tylko wyczerpuje nasze za-
b Por. Z. Hartleb, Szabla polska, Lwów 1926. — St. Meyer, Próba określenia wieku i pochodzenia
głowni szabli polskich. Broń i Barwa I, Warszawa 1934, s. 8 i 31, Typy szabel polskich, j. w. s. 66 i 100,
Genealogia szabli polskiej, j. w. II, 1935, s. 98, Znaki „sierpów“ na głowniach szabel, j. w. s. 82.—-WE
Dziewanowski, ZaUs dziejów uzbrojenia w Polsce, Warszawa 1935, s. 51 i nast.—J. Podoski,
Szabla polska (rozdział w dziele zbiorowym Księga Jazdy Polskiej), Warszawa 1938.
l8l