DOI Artikel:
Różycka-Bryzek, Anna: Miniaturowy ołtarzyk ruski z końca w. XVII w Zbiorach Czartoryskich
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.21221#0155
22) Nazwa pochodzi od klasztoru Hodegon w Konstantynopolu, gdzie znajdowała się cudowna
ikona Matki Boskiej. Dalton (op. cit. s. 673) wyraża przypuszczenie o egipskim pochodzeniu typu
Hodigitrii, a Strzygowski wskazuje na sztukę koptyjską, w której znany był wizerunek Marii, łą-
czący cechy starochrześcijańskiej Oranty i bizantyńskiej Hodigitrii. Według Kondakowa przez za-
mianę półleżącego, trzymanego oburącz dzieciątka i młodzieńczego typu matki charakteryzującego
Matkę Boską np. z kodeksu Rabuli, na błogosławiącego Emanuela siedzącego na lewym ramieniu
Marii o surowej twarzy, powstała bizantyńska Hodigitria. (N. P. Kondakow, Ikonografia Bogoma-
łieri, St Petersburg 1914, t. I, s. 190 i nast., t. II, s. 181). Legenda podaje ś. Łukasza jako twórcę ikony
ze względu na portretowe, choć pozbawione cech indywidualnych przedstawienie matki z dzieckiem.
O długotrwałej jej popularności na Rusi świadczy np. fresk z I poł. w. XVII w soborze Smoleńskiego
Nowodiewiczewo klasztoru z wyobrażeniem ś. Łukasza malującego ikonę pozującej mu Matki Boskiej
z Dzieciątkiem (L. S. Retkowskaja, Smoleńskij sobor Nowodiewiczewo Monastyria, Pamiatniki Kultury
wyp. XIV, Moskwa 1954, fig. 16).
23) Kondakow, op. cit. t. I, s. 162; t. II, s. 181.
24) Ibid. s. 158—60.
Ryc. 98. Przemienienie, mozaikowa ikona z w. XII.
Paryż, Luwr (W. Wulff i M. Ałpatow, Denkmaler
d. Ikonenmalerei).
kow wywodzi ze sztuki syryj-
skiej 22). Wskazuje on na
w. YI jako na okres ukształto-
wania się niezmiennie odtąd
trwających cech: monumen-
talnej frontalności, umieszcze-
nia Dzieciątka na lewej ręce
i modlitewnego złożenia na
piersi dłoni prawej 23). Kilka-
krotnie zagubiona, cudowna
ikona Konstantynopola pona-
wiała swe istnienie w kopiach,
aby ulec ostatecznemu znisz-
czeniu w r. 1453 24). Kroniki
ruskie już od połowy w. XII
wspominają o przywiezio-
nych do cerkwi Włodzimierza,
Suzdalu i Nowogrodu Wiel-
kiego ikonach Hodigitrii, które
stały się prototypami wielu
miejscowych wariantów 25).
Wzór Matki Boskiej Tichwiń-
skiej — kopia italo-greckiej
ikony z r. 1383— znajdował
się w klasztorze koło Nowo-
grodu (ryc. 99). Od bizantyń-
skiego oryginału różnił się sil-
niejszym skłonieniem głowy
Marii ku Dzieciątku, układem
150
ikona Matki Boskiej. Dalton (op. cit. s. 673) wyraża przypuszczenie o egipskim pochodzeniu typu
Hodigitrii, a Strzygowski wskazuje na sztukę koptyjską, w której znany był wizerunek Marii, łą-
czący cechy starochrześcijańskiej Oranty i bizantyńskiej Hodigitrii. Według Kondakowa przez za-
mianę półleżącego, trzymanego oburącz dzieciątka i młodzieńczego typu matki charakteryzującego
Matkę Boską np. z kodeksu Rabuli, na błogosławiącego Emanuela siedzącego na lewym ramieniu
Marii o surowej twarzy, powstała bizantyńska Hodigitria. (N. P. Kondakow, Ikonografia Bogoma-
łieri, St Petersburg 1914, t. I, s. 190 i nast., t. II, s. 181). Legenda podaje ś. Łukasza jako twórcę ikony
ze względu na portretowe, choć pozbawione cech indywidualnych przedstawienie matki z dzieckiem.
O długotrwałej jej popularności na Rusi świadczy np. fresk z I poł. w. XVII w soborze Smoleńskiego
Nowodiewiczewo klasztoru z wyobrażeniem ś. Łukasza malującego ikonę pozującej mu Matki Boskiej
z Dzieciątkiem (L. S. Retkowskaja, Smoleńskij sobor Nowodiewiczewo Monastyria, Pamiatniki Kultury
wyp. XIV, Moskwa 1954, fig. 16).
23) Kondakow, op. cit. t. I, s. 162; t. II, s. 181.
24) Ibid. s. 158—60.
Ryc. 98. Przemienienie, mozaikowa ikona z w. XII.
Paryż, Luwr (W. Wulff i M. Ałpatow, Denkmaler
d. Ikonenmalerei).
kow wywodzi ze sztuki syryj-
skiej 22). Wskazuje on na
w. YI jako na okres ukształto-
wania się niezmiennie odtąd
trwających cech: monumen-
talnej frontalności, umieszcze-
nia Dzieciątka na lewej ręce
i modlitewnego złożenia na
piersi dłoni prawej 23). Kilka-
krotnie zagubiona, cudowna
ikona Konstantynopola pona-
wiała swe istnienie w kopiach,
aby ulec ostatecznemu znisz-
czeniu w r. 1453 24). Kroniki
ruskie już od połowy w. XII
wspominają o przywiezio-
nych do cerkwi Włodzimierza,
Suzdalu i Nowogrodu Wiel-
kiego ikonach Hodigitrii, które
stały się prototypami wielu
miejscowych wariantów 25).
Wzór Matki Boskiej Tichwiń-
skiej — kopia italo-greckiej
ikony z r. 1383— znajdował
się w klasztorze koło Nowo-
grodu (ryc. 99). Od bizantyń-
skiego oryginału różnił się sil-
niejszym skłonieniem głowy
Marii ku Dzieciątku, układem
150