DOI Artikel:
Bocheński, Zbigniew M.: Grupa szabel polskich z drugiej połowy w. XVIII
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.21221#0198
krakowskim jak tego dowodzi jej reprodukcja (ryc. 116).
„Okucia wszystkie są wykute z żelaza i zarówno jelec,
jak i ryfki oraz trzewik są ozdobione delikatnym
ornamentem liściastym, nabijanym złotem w stylu
z czasów Stanisława Augusta. Górna ryfka ma dwa
kółka do rapci, po jednym z każdej strony “. Szczegół
ten, na ogół dość wyjątkowy, występuje u pochwy
szabli 3.16). Kształt, szczegóły, strona techniczna i dekor
cytowanej wyżej rękojeści szabli z Muzeum Wojska
Polskiego wiążą ją najściślej z grupą naszych zabytków
(ryc. 117 i 118). Wzdłuż kabłąka i palucha biegną
wystające garbki z masywnego srebra, ujmujące pa-
semko z miedzianej złoconej blaszki; na garbkach
zauważyć można drobny ornament w jodełkę, na
blaszce motyw wici roślinnej. Krótkie odcinki garbków
występują nadto na krzyżu. Cały ten dekor pokrywa
się niemal z dekorem na rękojeści szabli 4. (ryc. 112).
Kapturek u okazu warszawskiego niewątpliwie nie jest
pierwotny. Sama głownia wąska i gładka nie przedsta-
wia szczególnego interesu, choć pochodzi z epoki i od-
znacza się sztuczną imitacją damastu. Oprawa pochwy,
pokrytej czarną skórą, posiada szczegóły zbliżone ogól-
nie do opraw krakowskich, ale całkowicie uproszczone
(ryc. 117 i 118).
Kończąc na tym okazie przegląd zabytków, na-
leżących do naszego zespołu, należy stwierdzić, że
strona dekoracyjno-stylistyczna ich opraw pozw^ala je
teoretycznie datować na czasy Stanisława Augusta
z tendencją do zacieśnienia mniej więcej na lata
1780—179°5 z tym jednak zastrzeżeniem, że nie do-
tyczy to samych głowni, które w większości są pocho-
dzenia nieco starszego.
Próba określenia ośrodka wytwórczego
na tle warunków produkcji rzemiosła mie-
czniczego w cechu krakowskim oraz za-
Rvc. 117. Szabla polska,
tzw. pałasz husarski, z lat
ok. 1780—1790. Warszawa,
Muzeum Wojska Polskiego.
16) To drugie kółko przy „ryfce“ służyło zapewne do zawieszenia szabli na kruczku u pasa w mo-
mencie, gdy noszącemu zależało na wyższym podpięciu. O kruczkach takich wspomina np. Przepis
ubioru dla Brygad Kawalerii Narodowej i Pułków Przedniej Straży Wojska Obojga Narodów przez Departament
Wojskowy w Roku 1785 przy układaniu Regulaminu ustanowiony, na s. 7 i 9. Trudno jednak wykluczyć,
że to drugie kółeczko mogło mieć związek ze sposobem noszenia szabli na wzór wschodni, tj.
ostrzem ku tyłowi, tak że paluch u rękojeści widoczny był po stronie zewnętrznej. Ten sposób nosze-
nia szabel, zapożyczony ze Wschodu, znany jesr u nas z dość licznych zabytków ikonograficznych.
13 — Rozprawy i Sprawozdania
193
„Okucia wszystkie są wykute z żelaza i zarówno jelec,
jak i ryfki oraz trzewik są ozdobione delikatnym
ornamentem liściastym, nabijanym złotem w stylu
z czasów Stanisława Augusta. Górna ryfka ma dwa
kółka do rapci, po jednym z każdej strony “. Szczegół
ten, na ogół dość wyjątkowy, występuje u pochwy
szabli 3.16). Kształt, szczegóły, strona techniczna i dekor
cytowanej wyżej rękojeści szabli z Muzeum Wojska
Polskiego wiążą ją najściślej z grupą naszych zabytków
(ryc. 117 i 118). Wzdłuż kabłąka i palucha biegną
wystające garbki z masywnego srebra, ujmujące pa-
semko z miedzianej złoconej blaszki; na garbkach
zauważyć można drobny ornament w jodełkę, na
blaszce motyw wici roślinnej. Krótkie odcinki garbków
występują nadto na krzyżu. Cały ten dekor pokrywa
się niemal z dekorem na rękojeści szabli 4. (ryc. 112).
Kapturek u okazu warszawskiego niewątpliwie nie jest
pierwotny. Sama głownia wąska i gładka nie przedsta-
wia szczególnego interesu, choć pochodzi z epoki i od-
znacza się sztuczną imitacją damastu. Oprawa pochwy,
pokrytej czarną skórą, posiada szczegóły zbliżone ogól-
nie do opraw krakowskich, ale całkowicie uproszczone
(ryc. 117 i 118).
Kończąc na tym okazie przegląd zabytków, na-
leżących do naszego zespołu, należy stwierdzić, że
strona dekoracyjno-stylistyczna ich opraw pozw^ala je
teoretycznie datować na czasy Stanisława Augusta
z tendencją do zacieśnienia mniej więcej na lata
1780—179°5 z tym jednak zastrzeżeniem, że nie do-
tyczy to samych głowni, które w większości są pocho-
dzenia nieco starszego.
Próba określenia ośrodka wytwórczego
na tle warunków produkcji rzemiosła mie-
czniczego w cechu krakowskim oraz za-
Rvc. 117. Szabla polska,
tzw. pałasz husarski, z lat
ok. 1780—1790. Warszawa,
Muzeum Wojska Polskiego.
16) To drugie kółko przy „ryfce“ służyło zapewne do zawieszenia szabli na kruczku u pasa w mo-
mencie, gdy noszącemu zależało na wyższym podpięciu. O kruczkach takich wspomina np. Przepis
ubioru dla Brygad Kawalerii Narodowej i Pułków Przedniej Straży Wojska Obojga Narodów przez Departament
Wojskowy w Roku 1785 przy układaniu Regulaminu ustanowiony, na s. 7 i 9. Trudno jednak wykluczyć,
że to drugie kółeczko mogło mieć związek ze sposobem noszenia szabli na wzór wschodni, tj.
ostrzem ku tyłowi, tak że paluch u rękojeści widoczny był po stronie zewnętrznej. Ten sposób nosze-
nia szabel, zapożyczony ze Wschodu, znany jesr u nas z dość licznych zabytków ikonograficznych.
13 — Rozprawy i Sprawozdania
193