DOI Artikel:
Łepkowski, Edward: Projekty matejki na pomnik Mickiewicza w Krakowie
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.21221#0249
Budowy Pomnika. Szkic ten nabył Konstanty Przeździecki do Warszawy
ofiarując imieniem artysty skromną kwotę na budowę pomnika A. Mickie-
wicza. Projekt ten ł) znajdował się odtąd w zbiorach Przeździeckich na
Foksalu, które w r. 1939 spłonęły podczas bombardowania Warszawy.
Na wystawie urządzonej na cele zakupu obrazu Sobieski pod Wiedniem dla
Muzeum Narodowego w Krakowie, we wrześniu roku 1883 na Wawelu,
rysunek był wystawiony i notowany w katalogu z datą r. 1882.
Sprawca budowy pomnika i dalszych konkursów uległa znacznej zwłoce
i została wznowiona dopiero w r. 1885. Do jury konkursu powołano Guil-
loma •— rzeźbiarza z Paryża oraz twórcę sławnego wówczas pomnika cesa-
rzowej Marii Teresy w Wiedniu — Zumbuscha. Wówczas Matejko posłał
swój drugi projekt (ryc. 142). Tym razem był on wykonany piórem znacznie
staranniej (wym. 58 x 45 cm). Rysunek jest sygnowany po stronie prawej
u dołu monogramem wiązanym „J. M. d. 26/2 Rp. 1885“, z prawej strony
jest napis „Córce mojej Helenie Unierzyskiej w dniu imienin 21/5 1887.
Z trzech projektów ten drugi najważniejszy i najlepszy44. W r. 1952 nabyty
został dla zbiorów państwowych w Warszawie.
Projekt ten jest w układzie zupełnie odmienny od pierwszego, niemniej
przeładowany postaciami i alegoriami. Matejko posyłając go Komitetowi
Budowy Pomnika sam napisał komentarz:
„Do grona Członków Komitetu oceny projektów na pomnik Adama
Mickiewicza.
W chwili decydującej, by nie być posądzonym o pychę a dać wyraz pojęć
własnych o ważności chwili i zadania, zwracam się do Was, delegowanych
wyborców z różnych dzielnic kraju zebranych.
Nie przesądzam sił naszych artystycznych, ale i nie przeceniając tychże
wobec nieszczęśliwej myśli przybrania sił zagranicznego, sądu, przez nikogo
niewezwany, owszem przy pierwszym konkursie pominięty, nie w chęci ani
myśli być sądzonym przez obce nam znakomitości — ale z poczucia obo-
wiązku bronienia godności narodowej — tudzież z konieczności użycia wszyst-
kich sił intelektualnych w narodzie, które samodzielność wytworzyć i stwier-
dzić mogą, przesyłam kilka słów objaśniających szkic projektować się ma-
jącego pomnika dla Adama Mickiewicza.
Każden poczuje w sobie cząstkę Geniuszu Narodu, kto uczciwie spełnia
zadanie swoje czy zasługą, — cnotą lub pracą bodaj codzienną, jeśli one
oświecone kagańcem światła do Boga wiodącym. — Uczuje tętno obumarłej
ojczyzny krzyżowanej każdym razem ilekroć potrójne pieczęcie rozbiorowe,
strzegące domkniętego wieka sarkofagu — zerwanymi być miały.
4) Katalog wystawy rysunków i szkiców Jana Matejki, Muz. Nar. w Warszawie, Warszawa I93^>
s. 88—89, nr 22.
244
ofiarując imieniem artysty skromną kwotę na budowę pomnika A. Mickie-
wicza. Projekt ten ł) znajdował się odtąd w zbiorach Przeździeckich na
Foksalu, które w r. 1939 spłonęły podczas bombardowania Warszawy.
Na wystawie urządzonej na cele zakupu obrazu Sobieski pod Wiedniem dla
Muzeum Narodowego w Krakowie, we wrześniu roku 1883 na Wawelu,
rysunek był wystawiony i notowany w katalogu z datą r. 1882.
Sprawca budowy pomnika i dalszych konkursów uległa znacznej zwłoce
i została wznowiona dopiero w r. 1885. Do jury konkursu powołano Guil-
loma •— rzeźbiarza z Paryża oraz twórcę sławnego wówczas pomnika cesa-
rzowej Marii Teresy w Wiedniu — Zumbuscha. Wówczas Matejko posłał
swój drugi projekt (ryc. 142). Tym razem był on wykonany piórem znacznie
staranniej (wym. 58 x 45 cm). Rysunek jest sygnowany po stronie prawej
u dołu monogramem wiązanym „J. M. d. 26/2 Rp. 1885“, z prawej strony
jest napis „Córce mojej Helenie Unierzyskiej w dniu imienin 21/5 1887.
Z trzech projektów ten drugi najważniejszy i najlepszy44. W r. 1952 nabyty
został dla zbiorów państwowych w Warszawie.
Projekt ten jest w układzie zupełnie odmienny od pierwszego, niemniej
przeładowany postaciami i alegoriami. Matejko posyłając go Komitetowi
Budowy Pomnika sam napisał komentarz:
„Do grona Członków Komitetu oceny projektów na pomnik Adama
Mickiewicza.
W chwili decydującej, by nie być posądzonym o pychę a dać wyraz pojęć
własnych o ważności chwili i zadania, zwracam się do Was, delegowanych
wyborców z różnych dzielnic kraju zebranych.
Nie przesądzam sił naszych artystycznych, ale i nie przeceniając tychże
wobec nieszczęśliwej myśli przybrania sił zagranicznego, sądu, przez nikogo
niewezwany, owszem przy pierwszym konkursie pominięty, nie w chęci ani
myśli być sądzonym przez obce nam znakomitości — ale z poczucia obo-
wiązku bronienia godności narodowej — tudzież z konieczności użycia wszyst-
kich sił intelektualnych w narodzie, które samodzielność wytworzyć i stwier-
dzić mogą, przesyłam kilka słów objaśniających szkic projektować się ma-
jącego pomnika dla Adama Mickiewicza.
Każden poczuje w sobie cząstkę Geniuszu Narodu, kto uczciwie spełnia
zadanie swoje czy zasługą, — cnotą lub pracą bodaj codzienną, jeśli one
oświecone kagańcem światła do Boga wiodącym. — Uczuje tętno obumarłej
ojczyzny krzyżowanej każdym razem ilekroć potrójne pieczęcie rozbiorowe,
strzegące domkniętego wieka sarkofagu — zerwanymi być miały.
4) Katalog wystawy rysunków i szkiców Jana Matejki, Muz. Nar. w Warszawie, Warszawa I93^>
s. 88—89, nr 22.
244