DOI Artikel:
Kopff, Andrzej: Pierwsze lata Muzeum Narodowego w Krakowie
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.21221#0279
również w wypadku powstawania i początkowego rozwoju innych muzeów
polskich.
Na wstępie uwag ogólnych warto przypomnieć, że okres ostatecznego
krystalizowania się idei założenia Muzeum Narodowego przypadł na lata
niewoli, pogłębionej upadkiem powstania styczniowego i wzmożonym ucis-
kiem myśli narodowej w zaborach pruskim i rosyjskim, lecz właśnie dlatego
tym silniej wyzwalającej uczucia patriotyczne, szukające w niepodległej
przeszłości źródeł do podtrzymania ducha narodowego. Owe uczucia patrio-
tyczne, kulminujące często w bezkrytycznym stosunku do przeszłości, znaj-
dowały odpowiedni klimat polityczny w zaborze austriackim, gdzie wobec
istnienia autonomii galicyjskiej — podyktowanej racją stanu narodowościowo
zróżnicowanej monarchii Habsburgów — istniała największa swoboda poli-
tyczna, umożliwiająca rozwój myśli narodowej, nauki oraz sztuki.
Toteż w Krakowie obok Uniwersytetu Jagiellońskiego, przeżywającego
okres renesansu po parokrotnie podejmowanych przez zaborcę próbach
germanizacji tej uczelni, rozwijały swą działalność powstałe w w. XIX:
Szkoła Sztuk Pięknych, Towarzystwo Przyjaciół Sztuk Pięknych, a przede
wszystkim Akademia Umiejętności, skupiająca najwybitniejszych uczonych
z całej Polski, podobnie jak Uniwersytet, w którym na katedrach zasiedli
profesorowie pochodzący ze wszystkich trzech zaborów. Dzięki wymienionym
instytucjom Kraków uchwycił w swe ręce przewodnictwo w polskim ruchu
naukowym i stał się stolicą duchową całej Polski 3). Wypełniając świadomie
tę rolę środowisko krakowskie nie było wolne od ambicji nadania każdej
tworzonej instytucji naukowej czy kulturalnej charakteru instytucji ogólno-
narodowej. Nic więc dziwnego, że tworząc pierwsze muzeum publiczne
typu historyczno-artystycznego nadano mu nazwę Muzeum Narodowego,
dając w ten sposób wyraz przekonaniu, że na jego powstanie złoży się cały
naród oraz, że zadaniem jego będzie gromadzić zabytki ilustrujące przeszłość
całego narodu.
Byłoby jednak błędem upatrywać przyczyn powstania Muzeum jedynie
w owych uczuciach patriotycznych, które odwołując się do niepodległej
przeszłości chciały w niej szukać wiary w lepszą przyszłość. Pobudki te ode-
grały niewątpliwie znaczną rolę i łącząc się z romantyzmem, przepojonym
kultem średniowiecza, zaważyć miały na zewnętrznym wyglądzie wystaw
muzealnych, przemawiających przede wszystkim do uczucia i wyobraźni,
w myśl wchodzącej tu w grę „tradycji historiografii romantycznej, która
kładła nacisk nie tyle na poznanie ile na przeżywanie"' 4).
W Europie wieku XIX zwyciężył pogląd „historyczny", głoszący, że
3) St. Estreicher, Znaczenie Krakowa dla życia narodowego polskiego w ciągu w. XIX, Bibl. Krak.
nr 72, Kraków 1932.
4) T. Dobrowolski, ZaUs historii Muzeum Narodowego..., s. 19. •
274
polskich.
Na wstępie uwag ogólnych warto przypomnieć, że okres ostatecznego
krystalizowania się idei założenia Muzeum Narodowego przypadł na lata
niewoli, pogłębionej upadkiem powstania styczniowego i wzmożonym ucis-
kiem myśli narodowej w zaborach pruskim i rosyjskim, lecz właśnie dlatego
tym silniej wyzwalającej uczucia patriotyczne, szukające w niepodległej
przeszłości źródeł do podtrzymania ducha narodowego. Owe uczucia patrio-
tyczne, kulminujące często w bezkrytycznym stosunku do przeszłości, znaj-
dowały odpowiedni klimat polityczny w zaborze austriackim, gdzie wobec
istnienia autonomii galicyjskiej — podyktowanej racją stanu narodowościowo
zróżnicowanej monarchii Habsburgów — istniała największa swoboda poli-
tyczna, umożliwiająca rozwój myśli narodowej, nauki oraz sztuki.
Toteż w Krakowie obok Uniwersytetu Jagiellońskiego, przeżywającego
okres renesansu po parokrotnie podejmowanych przez zaborcę próbach
germanizacji tej uczelni, rozwijały swą działalność powstałe w w. XIX:
Szkoła Sztuk Pięknych, Towarzystwo Przyjaciół Sztuk Pięknych, a przede
wszystkim Akademia Umiejętności, skupiająca najwybitniejszych uczonych
z całej Polski, podobnie jak Uniwersytet, w którym na katedrach zasiedli
profesorowie pochodzący ze wszystkich trzech zaborów. Dzięki wymienionym
instytucjom Kraków uchwycił w swe ręce przewodnictwo w polskim ruchu
naukowym i stał się stolicą duchową całej Polski 3). Wypełniając świadomie
tę rolę środowisko krakowskie nie było wolne od ambicji nadania każdej
tworzonej instytucji naukowej czy kulturalnej charakteru instytucji ogólno-
narodowej. Nic więc dziwnego, że tworząc pierwsze muzeum publiczne
typu historyczno-artystycznego nadano mu nazwę Muzeum Narodowego,
dając w ten sposób wyraz przekonaniu, że na jego powstanie złoży się cały
naród oraz, że zadaniem jego będzie gromadzić zabytki ilustrujące przeszłość
całego narodu.
Byłoby jednak błędem upatrywać przyczyn powstania Muzeum jedynie
w owych uczuciach patriotycznych, które odwołując się do niepodległej
przeszłości chciały w niej szukać wiary w lepszą przyszłość. Pobudki te ode-
grały niewątpliwie znaczną rolę i łącząc się z romantyzmem, przepojonym
kultem średniowiecza, zaważyć miały na zewnętrznym wyglądzie wystaw
muzealnych, przemawiających przede wszystkim do uczucia i wyobraźni,
w myśl wchodzącej tu w grę „tradycji historiografii romantycznej, która
kładła nacisk nie tyle na poznanie ile na przeżywanie"' 4).
W Europie wieku XIX zwyciężył pogląd „historyczny", głoszący, że
3) St. Estreicher, Znaczenie Krakowa dla życia narodowego polskiego w ciągu w. XIX, Bibl. Krak.
nr 72, Kraków 1932.
4) T. Dobrowolski, ZaUs historii Muzeum Narodowego..., s. 19. •
274