DOI Artikel:
Małkiewicz, Adam: Nieznana kwatera Poliptyku Augustian̄skiego
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.24581#0321
wymienionych postaci, przedstawiony jest Joachim, unoszący prawą dłoń
do błogosławieństwa.
Już pobieżne przyjrzenie się kompozycji pozwala stwierdzić, że górna,
lewa i dolna część obrazu zostały w nowszych czasach obcięte, natomiast
podtrzymujący nasadę łuku filar, zamykający scenę z prawej, wskazuje,
że prawy brzeg malowidła nie uległ uszkodzeniu.
Mimo fragmentarycznego zachowania obrazu ikonograficzne rozpozna-
nie sceny nie budzi wątpliwości. Zgodnie z apokryficznymi tekstami pro-
toewangelii Jakuba (rozdz. VII i VIII) i ewangelii Pseudo-Mateusza
(rozdz. IV) Maria przedstawiana była jako mała dziewczynka, wstępująca
po stopniach ku mieszczącemu się na ich szczycie ołtarzowi. W średnio-
wiecznych przedstawieniach Prezentacji Marii w świątyni schody te skła-
dają się zwykle z piętnastu stopni — na pamiątkę piętnastu „psalmów
schodów” (Ks. Psalmów, 120—134), śpiewanych przez Żydów w czasie
pielgrzymki do Jerozolimy. Osoby towarzyszące Marii (rodzice) grupowane
były u stóp schodów, zaś na ich szczycie, obok ołtarza, przedstawiany był
niekiedy oczekujący na nią Zachariasz 6. Interesujący nas obraz był —
jak dalej zostanie udowodnione — kwaterą poliptyku augustiańskiego,
pierwotnie posiadał więc wymiary 124X103 cm; ponieważ zaś szerokość
zachowanego fragmentu nieznacznie tylko przekracza V3 pierwotnej sze-
rokości, należy przyjąć, że obraz przedstawiał Prezentację Marii w świą-
tyni w tak rozbudowanej wersji. Kompozycja ujęta była w arkadę, której
pozostałością jest wspomniany poprzednio filar z fragmentem łuku, ogra-
niczający scenę z prawej.
Pomimo przemalowania niemal całej powierzchni obrazu farbą olejną
stwierdzić można w sposobie komponowania grupy, stosunku wielkości
ludzi do architektury, w przedstawieniu postaci ludzkiej (typ twarzy, dło-
nie o przesadnie wydłużonych palcach) i szczegółów architektonicznych
uderzające podobieństwo Prezentacji do zachowanych kwater poliptyku
augustiańskiego, wykonanego w r. 1468 przez Mikołaja Haberschracka 7.
Analogie te pozwalają uznać Prezentację Marii w świątyni za część augu-
stiańskiego ołtarza, co zresztą potwierdzają pośrednio przekazy pisane.
W opracowanym przez Władysława Łuszczkiewicza rękopiśmiennym in-
wentarzu zbiorów krakowskiego Muzeum Narodowego znajduje się
6 L. R e a u, Iconographie de l’art chretien, tome second, Iconographie de la Bi-
bie II, Nouveau Testament, Paris 1954, s. 165—6. Temat ten określa się również „Ma-
ria ąuindecim gradus templi ascendens”. Nie we wszystkich jednak przedstawieniach
schody składają się z piętnastu stopni; w krakowskiej sztuce 2. połowy w. XV obok
typowego ujęcia (np. kwatera poliptyku z Dobczyc) spotykamy swobodniejszą inter-
pretację w ołtarzu mariackim, gdzie ilość stopni ograniczył Stwosz do ośmiu.
7 B. Przybyszewski, W sprawie autorstwa obrazów augustiańskich w Kra-
kowie (Sprawozdania z Czynności i Posiedzeń PAU, DIII, Kraków 1952, s. 70—1).
316
do błogosławieństwa.
Już pobieżne przyjrzenie się kompozycji pozwala stwierdzić, że górna,
lewa i dolna część obrazu zostały w nowszych czasach obcięte, natomiast
podtrzymujący nasadę łuku filar, zamykający scenę z prawej, wskazuje,
że prawy brzeg malowidła nie uległ uszkodzeniu.
Mimo fragmentarycznego zachowania obrazu ikonograficzne rozpozna-
nie sceny nie budzi wątpliwości. Zgodnie z apokryficznymi tekstami pro-
toewangelii Jakuba (rozdz. VII i VIII) i ewangelii Pseudo-Mateusza
(rozdz. IV) Maria przedstawiana była jako mała dziewczynka, wstępująca
po stopniach ku mieszczącemu się na ich szczycie ołtarzowi. W średnio-
wiecznych przedstawieniach Prezentacji Marii w świątyni schody te skła-
dają się zwykle z piętnastu stopni — na pamiątkę piętnastu „psalmów
schodów” (Ks. Psalmów, 120—134), śpiewanych przez Żydów w czasie
pielgrzymki do Jerozolimy. Osoby towarzyszące Marii (rodzice) grupowane
były u stóp schodów, zaś na ich szczycie, obok ołtarza, przedstawiany był
niekiedy oczekujący na nią Zachariasz 6. Interesujący nas obraz był —
jak dalej zostanie udowodnione — kwaterą poliptyku augustiańskiego,
pierwotnie posiadał więc wymiary 124X103 cm; ponieważ zaś szerokość
zachowanego fragmentu nieznacznie tylko przekracza V3 pierwotnej sze-
rokości, należy przyjąć, że obraz przedstawiał Prezentację Marii w świą-
tyni w tak rozbudowanej wersji. Kompozycja ujęta była w arkadę, której
pozostałością jest wspomniany poprzednio filar z fragmentem łuku, ogra-
niczający scenę z prawej.
Pomimo przemalowania niemal całej powierzchni obrazu farbą olejną
stwierdzić można w sposobie komponowania grupy, stosunku wielkości
ludzi do architektury, w przedstawieniu postaci ludzkiej (typ twarzy, dło-
nie o przesadnie wydłużonych palcach) i szczegółów architektonicznych
uderzające podobieństwo Prezentacji do zachowanych kwater poliptyku
augustiańskiego, wykonanego w r. 1468 przez Mikołaja Haberschracka 7.
Analogie te pozwalają uznać Prezentację Marii w świątyni za część augu-
stiańskiego ołtarza, co zresztą potwierdzają pośrednio przekazy pisane.
W opracowanym przez Władysława Łuszczkiewicza rękopiśmiennym in-
wentarzu zbiorów krakowskiego Muzeum Narodowego znajduje się
6 L. R e a u, Iconographie de l’art chretien, tome second, Iconographie de la Bi-
bie II, Nouveau Testament, Paris 1954, s. 165—6. Temat ten określa się również „Ma-
ria ąuindecim gradus templi ascendens”. Nie we wszystkich jednak przedstawieniach
schody składają się z piętnastu stopni; w krakowskiej sztuce 2. połowy w. XV obok
typowego ujęcia (np. kwatera poliptyku z Dobczyc) spotykamy swobodniejszą inter-
pretację w ołtarzu mariackim, gdzie ilość stopni ograniczył Stwosz do ośmiu.
7 B. Przybyszewski, W sprawie autorstwa obrazów augustiańskich w Kra-
kowie (Sprawozdania z Czynności i Posiedzeń PAU, DIII, Kraków 1952, s. 70—1).
316