podzielić na dwie grupy. Pierwszą stanowi siedem nowych szkiców do
akwarel nie objętych zestawieniem (gdyż żadne inne szkice do nich nie
były dotychczas znane), drugą — dziewięć szkiców-wariantów, będących
materiałem uzupełniającym niektóre pozycje opublikowanego zestawienia.
W ramach tego podziału rozpoczniemy analizę od grupy szkiców nowych,
starając się przy tym uporządkować je chronologicznie na podstawie dat
oraz pewnych ustaleń zawartych w poprzedniej rozprawie.

Wiemy, „że Norblin rozpoczął pracę nad Zbiorem ubiorów od malo-
wania akwarelą kostiumów historycznych: husarza, janczara i innych” 15.
Do kostiumów tych znany był dotychczas jeden wczesny, ołówkowy szkic
janczara, datowany na rok 1777 (Rr 1428). W albumie Winnickim znajduje
się szkic 16 (fig. 3) do akwareli Husarz Jana Kazimierza (Rr 1666, fig. 4).
Niedatowany, zdaje się pochodzić z wczesnego okresu polskiego twórczo-
ści Norblina. U dołu pod rysunkiem widnieje na marginesie napis ołów-
kiem (ręką artysty): „Ancien Hussard du tems de Kasimir”. W szkicu tym
husarz przedstawiony jest w trzech czwartych w prawo, w zbroi iden-
tycznej jak na akwareli. Stoi pewnie na rozstawionych nieco nogach; lewą
ręką wskazuje w stronę fortecy, w prawej dzierży pałasz husarski. Za
nim, na ziemi, ukośnie leży kopia husarska z proporcem. W głębi widoczny
jest pejzaż z architekturą obronną, a po stronie prawej, na tle baszty, za-
rysowują się ogólnikowo sylwety jeźdźców. Na akwareli postać husarza
ujęta jest odmiennie: stoi on mając prawą rękę ugiętą w łokciu, lewą
zaś ujmuje opartą pionowo o ziemię kopię z proporcem. Pałasz wisi u jego
boku. Grupa jeźdźców widoczna jest w tle po lewej stronie, zaś architek-
tura obronna z basztą po prawej stronie kompozycji. Tak więc w ostatecz-
nym opracowaniu znikła żywość niemal bohaterskiego gestu husarza, ustę-
pując miejsca postaci stojącej, jak na żołnierza, dość nieporadnie. Odnosi
się wrażenie, że artyście zależało tu jedynie na dokumentarnym przedsta-
wieniu historycznego stroju polskiego rycerza, co uczynił, popełniając
przy tym szereg błędów: widzimy m. in. nietypowe karwasze, napierśnik
typu zachodniego, kopia nie posiada gałki, lecz tylko przewężenie. Można
przyjąć, że szkic Husarza powstał przed rokiem 1780. Przemawia za tym,

pierwsza liczba oznacza numer porządkowy karty albumu, druga znajdującego
się na niej obiektu.

Skrót Zb. Czart, dotyczy krakowskich Zbiorów Czartoryskich w Krakowie.
Litery Rr lub R i następująca po nich liczba jest oznaczeniem inwentarzowym
obiektów należących do tych Zbiorów.

Skrót alb. gołuch. oznacza pochodzenie obiektów z albumu gołuchowskiego
rysunków Norblina (obecnie w Muzeum Narodowym w Warszawie).

Obecne ich oznaczenie inwentarzowe składa się ze skrótu: Rys. poi. i następu-
jącej po nim liczby (dawniej Rr).

15 B 1 u m ó w n a i R o t h o w a, o. c., s. 228.

16 Alb. win. 81/773.

294