DOI Artikel:
Hirsch, Olga: Rzeźby antyczne z Krzeszowic w Muzeum Narodowym w Krakowie
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.25235#0121
przez Fidiasza w w. V p.n.e.17, a cieszącego się dużą popularnością
w okresie hellenistycznym18. Analiza stylistyczna omawianego posągu
pozwala przypuszczać, że został on wykonany z końcem w. II.
Temat zaczerpnięty również w sztuce greckiej reprezentuje posąg
Bóstwa Rzeki19 (fig. 83). Przedstawienie Rzeki pod postacią leżącego męż-
czyzny znane jest sztuce greckiej już w okresie w. V p.n.e. Przykładem
mogą być „Alpheios” i „Kladeos” z dwu krańców przyczółka świątyni
Zeusa w Olimpii, czy „Ilissos” z zachodniego przyczółka Partenonu20.
W Okresie hellenistycznym, szkoła aleksandryjska wystąpiła z reprezen-
tacyjnym przedstawieniem Nilu 21 (kopia w Muzeum Watykańskim), które
często reprodukowała sztuka rzymska, wprowadzając tylko niewielkie
zmiany polegające głównie na uproszczeniu wzoru aleksandryjskiego. Do
tego właśnie typu rzymskich reprodukcji należy posąg Bóstwa Rzeki z ko-
lekcji krzeszowickiej. Rzymską rzeźbę portretową reprezentują dwa po-
piersia kobiet, których spiętrzone nad czołem fryzury, wykonane przy
użyciu świdra, wskazują na pochodzenie z epoki Flawiuszy 22 (fig. 84 i 85)
oraz relief nagrobny przedstawiający dwa portrety z inskrypcją umiesz-
czoną pod każdym z nich23 (fig. 86).
Wśród innych głów kobiecych i męskich znajdujących się w kolekcji,
większość stanowi odległe kopie dzieł greckich, kilka zaś sztuk — falsy-
fikaty wykonane na wzór dzieł antycznych. W skład omawianego zbioru
wchodzi również szereg fragmentów sarkofagów, przeważnie późno-
antycznych, oraz reliefy, wśród których na uwagę zasługuje płaskorzeźba
wiążąca się z kultem Mitry24 (fig. 89). Prostokątna płyta podzielona jest
na dwie części, z których górną, większą, zajmuje przedstawienie mło-
dzieńca trzymającego wzniesioną pochodnię. U jego stóp wyobrażony jest
piejący kogut. W górnej części płyty umieszczone jest popiersie męż-
czyzny, którego głowę otaczają promienie. Taka kompozycja występuje
bardzo często na typowych ołtarzach mitraickich, stanowiąc ich lewą
część. Pozwala to na niewątpliwą interpretację zabytku jako przedsta-
wienia w dolnej części płyty Cautesa, to jest Mitry — symbolu wschodzą-
17 G. M. Richter, The Sculpture and Sculptors of the Greeks, New Haven
1957, s. 220—227.
18 Jednym z najdoskonalszych zabytków z tego okresu jest głowa Zeusa z Otri-
coli, por., G. Dickins, Hellenistic Sculpture, Oxford 1920, s. 23—24.
19 Nr inw. DMNK Cz. 2033.
20 Richter, o. c., s. 66—68. fig. 115, 116, 119.
21 Amelung, o. c., t. I, s. 131, tabl. XVIII.
22 Nr inw. DMNK Cz. 2022 i 1877. A. H e k 1 e r, Die Bildniskunst der Griechen
und Romer, Stuttgart 1912, s. XL, tabl. 239.
23 Nr inw. DMNK Cz. 2034.
21 Nr inw. DMNK Cz. 1968. Por. O. H i r s c h, Kult Mitry w Rzymie (Filomata
229, 1969, s. 463, ryc. 2).
8
115
w okresie hellenistycznym18. Analiza stylistyczna omawianego posągu
pozwala przypuszczać, że został on wykonany z końcem w. II.
Temat zaczerpnięty również w sztuce greckiej reprezentuje posąg
Bóstwa Rzeki19 (fig. 83). Przedstawienie Rzeki pod postacią leżącego męż-
czyzny znane jest sztuce greckiej już w okresie w. V p.n.e. Przykładem
mogą być „Alpheios” i „Kladeos” z dwu krańców przyczółka świątyni
Zeusa w Olimpii, czy „Ilissos” z zachodniego przyczółka Partenonu20.
W Okresie hellenistycznym, szkoła aleksandryjska wystąpiła z reprezen-
tacyjnym przedstawieniem Nilu 21 (kopia w Muzeum Watykańskim), które
często reprodukowała sztuka rzymska, wprowadzając tylko niewielkie
zmiany polegające głównie na uproszczeniu wzoru aleksandryjskiego. Do
tego właśnie typu rzymskich reprodukcji należy posąg Bóstwa Rzeki z ko-
lekcji krzeszowickiej. Rzymską rzeźbę portretową reprezentują dwa po-
piersia kobiet, których spiętrzone nad czołem fryzury, wykonane przy
użyciu świdra, wskazują na pochodzenie z epoki Flawiuszy 22 (fig. 84 i 85)
oraz relief nagrobny przedstawiający dwa portrety z inskrypcją umiesz-
czoną pod każdym z nich23 (fig. 86).
Wśród innych głów kobiecych i męskich znajdujących się w kolekcji,
większość stanowi odległe kopie dzieł greckich, kilka zaś sztuk — falsy-
fikaty wykonane na wzór dzieł antycznych. W skład omawianego zbioru
wchodzi również szereg fragmentów sarkofagów, przeważnie późno-
antycznych, oraz reliefy, wśród których na uwagę zasługuje płaskorzeźba
wiążąca się z kultem Mitry24 (fig. 89). Prostokątna płyta podzielona jest
na dwie części, z których górną, większą, zajmuje przedstawienie mło-
dzieńca trzymającego wzniesioną pochodnię. U jego stóp wyobrażony jest
piejący kogut. W górnej części płyty umieszczone jest popiersie męż-
czyzny, którego głowę otaczają promienie. Taka kompozycja występuje
bardzo często na typowych ołtarzach mitraickich, stanowiąc ich lewą
część. Pozwala to na niewątpliwą interpretację zabytku jako przedsta-
wienia w dolnej części płyty Cautesa, to jest Mitry — symbolu wschodzą-
17 G. M. Richter, The Sculpture and Sculptors of the Greeks, New Haven
1957, s. 220—227.
18 Jednym z najdoskonalszych zabytków z tego okresu jest głowa Zeusa z Otri-
coli, por., G. Dickins, Hellenistic Sculpture, Oxford 1920, s. 23—24.
19 Nr inw. DMNK Cz. 2033.
20 Richter, o. c., s. 66—68. fig. 115, 116, 119.
21 Amelung, o. c., t. I, s. 131, tabl. XVIII.
22 Nr inw. DMNK Cz. 2022 i 1877. A. H e k 1 e r, Die Bildniskunst der Griechen
und Romer, Stuttgart 1912, s. XL, tabl. 239.
23 Nr inw. DMNK Cz. 2034.
21 Nr inw. DMNK Cz. 1968. Por. O. H i r s c h, Kult Mitry w Rzymie (Filomata
229, 1969, s. 463, ryc. 2).
8
115