DOI Artikel:
Rozprawy
DOI Artikel:Starzewska, Maria: Fundacje artystyczne Andrzeja Jerina, biskupa wrocławskiego 1586-1596
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.13737#0082
68
Maria Starzewska
narastającej w Europie obawy przed Turkami
i tworzenia przez cesarza ligi anty tureckiej.
W tych sprawach właśnie biskup Jerin, zau-
fany dworu austriackiego, wyjeżdżał pięcio-
krotnie do Polski jako poseł cesarski3. Po raz
pierwszy w 1589 r., kiedy to udał się do Lubli-
na i Krasnegostawu, aby towarzyszyć księciu
Maksymilianowi, bratu Rudolfa II, w jego po-
wrocie z niewoli u hetmana Zamoyskiego po
klęsce pod Byczyną, po której biskup w imie-
niu cesarza przyjął warunki kapitulacji. Wy-
daje się, że podróż Jerina do Krasnegostawu,
a więc w pobliże budującego się Zamościa,
mogła mieć znaczenie dla działalności biskupa
w związku z fortyfikacją Nysy. Drugie posel-
stwo, do Warszawy, na przełomie lat 1590 i
1591, miało na celu nawiązanie przyjaznych
stosunków pomiędzy Austrią i Polską, tak aby
nie wykluczać kandydatury austriackiej do tro-
nu polskiego w razie abdykacji Zygmunta III
i jego powrotu do Szwecji. Biskup Jerin wy-
raźnie informował cesarza, że kandydatura
Maksymiliana nie ma szans powodzenia. Trze-
cie poselstwo w 1592 r. do Krakowa było już
związane z małżeństwem króla Zygmunta z
arcyksiężniczką austriacką Anną, co już wcze-
śniej Jerin omawiał w poufnych rozmowach w
Lublinie. Na granicy Śląska, 22 maja 1592 r.
biskup w otoczeniu konnych witał narzeczoną
i przez Pszczynę, Oświęcim, Chrzanów i Ty-
niec towarzyszył jej do Krakowa, gdzie odbyły
się wspaniałe uroczystości weselne. Poselstwa
czwarte i piąte w marcu 1596 r. do Warszawy
i w maju do Krakowa, wiązały się z organizo-
waniem przez cesarza ligi antytureckiej. Były
to najtrudniejsze misje, jakie biskup miał do
spełnienia. Polska była w zasadzie chętna idei
chrześcijańskiego związku przeciw Turkom, ale
sejm oczekiwał konkretnych oświadczeń ze
K. Głombiowski, Polska literatura polityczna na
Śląsku XVI—XVII w., Katowice 1960.
SC. Jerin- Gesess, Bischof Andreas von Je-
rin, Kaiser Rudolphus II Gesandter in Polen 1589—
1596, „Bericht der Philomatie in Neisse" 30 (1900),
s. 1—101; Bielski, op. cit., przedstawia w swojej
kronice także przebieg tych poselstw, podając nieraz
drobne szczegóły, jak np. na s. 102: „W czasie spot-
kania się króla Zygmunta III z arcyksięciem Maksy-
milianem w Lublinie — wybuchł wielki pożar w mie-
ście [...] sam Poseł cesarski Andreas Gerynus Biskup
Wrocławski był w wielkim strachu: albowiem Tę ka-
mienicę w którey on stał ogień był zewsząd ogarnął,
ale iey mocno broniono, a samego Posła na zamek
do Króla zaprowadzono." Bielski pisze też szeroko
o uroczystościach weselnych i towarzyszeniu narze-
czonej króla przez Jerina w jej drodze do Krakowa.
strony cesarza, których ten nie chciał złożyć.
W sumie po pierwszym zjeździe biskup uzyskał
obietnicę jeszcze jednego spotkania, które od-
było się w maju w Krakowie. Do porozumienia
i umowy między Polską i Austrią doszło jednak
dopiero w 1598 r., gdy Maksymilian zrzekł się
wreszcie swoich pretensji do tronu polskiego.
Ale ciężko chory na podagrę biskup Jerin wró-
cił już w 1596 r. do Nysy, gdzie w listopadzie
tegoż roku zmarł. Pochowany został w krypcie
pod prezbiterium katedry wrocławskiej.
Szybka kariera, którą Jerin osiągnął, duże
uznanie, którym się cieszył u współczesnych,
świadczą o jego wybitnej indywidualności. Tak
oceniała go wówczas kapituła wrocławska, któ-
rej staraniom także, m. in., przypisać należy
przeniesienie Jerina z Dilingen na Śląsk 4. Pięć
lat pobytu na studiach we Włoszech pozwoliło
mu nawiązać wiele stosunków z duchownymi,
a niektórzy z nich wkrótce zajęli wybitne sta-
nowiska w hierarchii kościelnej 5. Ale nie tyl-
ko z duchownymi utrzymywał biskup stosun-
ki. O jego szerokich zainteresowaniach świadczy
korespondencja z Justusem Lipsiusem z Leo-
dium6, profesorem historii rzymskiej na uni-
wersytecie w Jenie, którego Jerin pragnął
sprowadzić na swój dwór do Wrocławia. Va-
lens Acidalius, filolog klasyczny, dedykuje mu
w 1594 r. swoje dzieło Animadversiones in Q.
i Ówczesny prepozyt kapituły Hieronim Rozrażew-
ski w liście z 25 V 1573 do Merkuriana, generała Je-
zuitów, dziękuje za poparcie Jerina na stanowisko
kanonika we Wrocławiu: „Andreas Jerinus pour ąui
vous me aves eide, U ject isi grandę profit, car U
presche a nostre grand eglise et contente non seule-
men les catholiąues, mays aussi les modistes luthe-
riens; nous le avons fect recteur de nostre semine-
re,..", Korespondencja Hieronima Rozrażewskiego,
wyd. ks. Paweł Czapiewski, t. II, Toruń 1947,
s. 585—586.
5 A. N a g e 1 e, Documenta Jeriniana, ,,Archiv fur
schlesischen Kirchengeschichte", 1 (1936), s. 98—156.
Autor omawia i cytuje w dużych fragmentach 37
pism znajdujących się w archiwach Berlina, Wiednia,
Watykanu i Neapolu, pisanych zarówno przez Jerina,
jak i adresowanych do niego. Są to w większości
listy o charakterze urzędowym, niemniej w wielu
z nich dochodzi do głosu stosunek bardziej osobisty,
jaki łączył piszące do siebie osoby. W swoich pismach
wspominał o Jerinie Piotr Kanizjusz; biskup wro-
cławski korespondował z kardynałem Galii z Como,
sekretarzem papieży Piusa X i Grzegorza XIII, utrzy-
mywał stosunki z papieskim dyplomatą Minuccim,
łączyła go także znajomość z nuncjuszem Malaspi-
nem, który przyczynił się do zatwierdzenia Jerina na
biskupa; J e d i n, op. cit., s. 176, wyraża się niezbyt
pochlebnie o forsowaniu kandydatury Jerina.
* H e y n e, op. cit., s. 799—800.
Maria Starzewska
narastającej w Europie obawy przed Turkami
i tworzenia przez cesarza ligi anty tureckiej.
W tych sprawach właśnie biskup Jerin, zau-
fany dworu austriackiego, wyjeżdżał pięcio-
krotnie do Polski jako poseł cesarski3. Po raz
pierwszy w 1589 r., kiedy to udał się do Lubli-
na i Krasnegostawu, aby towarzyszyć księciu
Maksymilianowi, bratu Rudolfa II, w jego po-
wrocie z niewoli u hetmana Zamoyskiego po
klęsce pod Byczyną, po której biskup w imie-
niu cesarza przyjął warunki kapitulacji. Wy-
daje się, że podróż Jerina do Krasnegostawu,
a więc w pobliże budującego się Zamościa,
mogła mieć znaczenie dla działalności biskupa
w związku z fortyfikacją Nysy. Drugie posel-
stwo, do Warszawy, na przełomie lat 1590 i
1591, miało na celu nawiązanie przyjaznych
stosunków pomiędzy Austrią i Polską, tak aby
nie wykluczać kandydatury austriackiej do tro-
nu polskiego w razie abdykacji Zygmunta III
i jego powrotu do Szwecji. Biskup Jerin wy-
raźnie informował cesarza, że kandydatura
Maksymiliana nie ma szans powodzenia. Trze-
cie poselstwo w 1592 r. do Krakowa było już
związane z małżeństwem króla Zygmunta z
arcyksiężniczką austriacką Anną, co już wcze-
śniej Jerin omawiał w poufnych rozmowach w
Lublinie. Na granicy Śląska, 22 maja 1592 r.
biskup w otoczeniu konnych witał narzeczoną
i przez Pszczynę, Oświęcim, Chrzanów i Ty-
niec towarzyszył jej do Krakowa, gdzie odbyły
się wspaniałe uroczystości weselne. Poselstwa
czwarte i piąte w marcu 1596 r. do Warszawy
i w maju do Krakowa, wiązały się z organizo-
waniem przez cesarza ligi antytureckiej. Były
to najtrudniejsze misje, jakie biskup miał do
spełnienia. Polska była w zasadzie chętna idei
chrześcijańskiego związku przeciw Turkom, ale
sejm oczekiwał konkretnych oświadczeń ze
K. Głombiowski, Polska literatura polityczna na
Śląsku XVI—XVII w., Katowice 1960.
SC. Jerin- Gesess, Bischof Andreas von Je-
rin, Kaiser Rudolphus II Gesandter in Polen 1589—
1596, „Bericht der Philomatie in Neisse" 30 (1900),
s. 1—101; Bielski, op. cit., przedstawia w swojej
kronice także przebieg tych poselstw, podając nieraz
drobne szczegóły, jak np. na s. 102: „W czasie spot-
kania się króla Zygmunta III z arcyksięciem Maksy-
milianem w Lublinie — wybuchł wielki pożar w mie-
ście [...] sam Poseł cesarski Andreas Gerynus Biskup
Wrocławski był w wielkim strachu: albowiem Tę ka-
mienicę w którey on stał ogień był zewsząd ogarnął,
ale iey mocno broniono, a samego Posła na zamek
do Króla zaprowadzono." Bielski pisze też szeroko
o uroczystościach weselnych i towarzyszeniu narze-
czonej króla przez Jerina w jej drodze do Krakowa.
strony cesarza, których ten nie chciał złożyć.
W sumie po pierwszym zjeździe biskup uzyskał
obietnicę jeszcze jednego spotkania, które od-
było się w maju w Krakowie. Do porozumienia
i umowy między Polską i Austrią doszło jednak
dopiero w 1598 r., gdy Maksymilian zrzekł się
wreszcie swoich pretensji do tronu polskiego.
Ale ciężko chory na podagrę biskup Jerin wró-
cił już w 1596 r. do Nysy, gdzie w listopadzie
tegoż roku zmarł. Pochowany został w krypcie
pod prezbiterium katedry wrocławskiej.
Szybka kariera, którą Jerin osiągnął, duże
uznanie, którym się cieszył u współczesnych,
świadczą o jego wybitnej indywidualności. Tak
oceniała go wówczas kapituła wrocławska, któ-
rej staraniom także, m. in., przypisać należy
przeniesienie Jerina z Dilingen na Śląsk 4. Pięć
lat pobytu na studiach we Włoszech pozwoliło
mu nawiązać wiele stosunków z duchownymi,
a niektórzy z nich wkrótce zajęli wybitne sta-
nowiska w hierarchii kościelnej 5. Ale nie tyl-
ko z duchownymi utrzymywał biskup stosun-
ki. O jego szerokich zainteresowaniach świadczy
korespondencja z Justusem Lipsiusem z Leo-
dium6, profesorem historii rzymskiej na uni-
wersytecie w Jenie, którego Jerin pragnął
sprowadzić na swój dwór do Wrocławia. Va-
lens Acidalius, filolog klasyczny, dedykuje mu
w 1594 r. swoje dzieło Animadversiones in Q.
i Ówczesny prepozyt kapituły Hieronim Rozrażew-
ski w liście z 25 V 1573 do Merkuriana, generała Je-
zuitów, dziękuje za poparcie Jerina na stanowisko
kanonika we Wrocławiu: „Andreas Jerinus pour ąui
vous me aves eide, U ject isi grandę profit, car U
presche a nostre grand eglise et contente non seule-
men les catholiąues, mays aussi les modistes luthe-
riens; nous le avons fect recteur de nostre semine-
re,..", Korespondencja Hieronima Rozrażewskiego,
wyd. ks. Paweł Czapiewski, t. II, Toruń 1947,
s. 585—586.
5 A. N a g e 1 e, Documenta Jeriniana, ,,Archiv fur
schlesischen Kirchengeschichte", 1 (1936), s. 98—156.
Autor omawia i cytuje w dużych fragmentach 37
pism znajdujących się w archiwach Berlina, Wiednia,
Watykanu i Neapolu, pisanych zarówno przez Jerina,
jak i adresowanych do niego. Są to w większości
listy o charakterze urzędowym, niemniej w wielu
z nich dochodzi do głosu stosunek bardziej osobisty,
jaki łączył piszące do siebie osoby. W swoich pismach
wspominał o Jerinie Piotr Kanizjusz; biskup wro-
cławski korespondował z kardynałem Galii z Como,
sekretarzem papieży Piusa X i Grzegorza XIII, utrzy-
mywał stosunki z papieskim dyplomatą Minuccim,
łączyła go także znajomość z nuncjuszem Malaspi-
nem, który przyczynił się do zatwierdzenia Jerina na
biskupa; J e d i n, op. cit., s. 176, wyraża się niezbyt
pochlebnie o forsowaniu kandydatury Jerina.
* H e y n e, op. cit., s. 799—800.