Muzeum Narodowe <Breslau> [Hrsg.]; Muzeum Śla̜skie <Breslau> [Hrsg.]: Roczniki Sztuki Śląskiej (13.1983)

124

Recenzje i omówienia

kiej. Stwierdzając, że jej praca ma „charakter in-
wentaryzatorski", a autorka „oparła się na dotychcza-
sowych opracowaniach idąc śladem poprzedników"
(s. 185), i że jej praca „nie przyniosła jasnego obrazu
tej twórczości" (s. 245) sugeruje też niżej podpisanej
zdania sprzeczne z wywodami Biernackiej. Nie po-
dając jednak, tak jak i poprzednio, stron, na których
to stwierdzenie znalazła, uniemożliwia zorientowanie
sic. i tym razem, o co właściwie chodzi.

Szkoda, że redaktor pracy nie przejrzał dokładniej
tekstu. Braki w podawaniu stron są tu bowiem na-
gminne. Pojawiają się też niedokładności i niekon-
sekwencje w podpisach pod ilustracjami. Np. skąd
wzięto fragmenty obrazu przypisanego Mistrzowi
1486—1487, które na stronie 203 przytoczone są jako
charakterystyczne prace Warsztatu Poliptyku z Go-
ściszowic? W przypisie nr 38 podano jako przykład

bliżej nieokreślony ołtarz Santa Conversazione.
W katalogu figurują dwa retabula z Mycielina ozna-
czone jako Mycielin I i Mycielin II, oraz jeden oł-
tarz z Żagania, a w przypisie nr 35 pojawia się
tajemniczy Mycielin III i Żagań II, co powtarza się
jeszcze i na stronie 195. Na stronie 181 natomiast
mówi się o ołtarzu z Gurowa z 1512 r., podczas gdy
poprawna nazwa miejscowości brzmi Góra Śląska,
a Gurów występował tylko w starszej literaturze
jako spolonizowana niemiecka nazwa Guhrau.

Zamykając uwagi związane z pracą Ewy Marxen-
-Wolskiej należy wyrazić żal, że tak frapująca okazja
wciągnięcia do rozważań nowych wyników badań
materiałowo-technicznych, tak bardzo istotnych w po-
znaniu metod pracy dawnych mistrzów, nie została
wykorzystana.

BOŻENA SOBOTA (Wrocław)

Karl Johannes Heyer, Das barocke Chorgestiihl in Schlesien, Frankfurt am Main 1977, s. 247,

rys. 9, il. 286

Kolejną, szóstą publikacją w ramach serii „C" in-
wentarza zabytków sztuki Bau- und Kunstdenkmd-
ler des deutschen Ostens jest praca Karla Johannesa
Heyera Das barocke Chorgestiihl in Schlesien. Po-
czątki tej pracy, jak zaznacza Autor na wstępie,
sięgają r. 1929, kiedy barokowe stalle na Śląsku były
tematem Jego dysertacji doktorskiej napisanej pod
kierunkiem prof. Augusta Griesebacha na Uniwersy-
tecie we WrocławiuW roku następnym ukazała się
książeczka pod tym samym tytułem, ale w bardzo
skróconej formie; ograniczała się właściwie do części
pierwszej tak dysertacji, jak obecnej książki2. Jak
wspomina Autor, wyniki jego pracy zostały częścio-
wo opublikowane w Bonn w 1930 r. w formie druku
dla studentów. Dlatego też nie będzie przesadą
stwierdzenie, że dysertacja doktorska pozostała w ma-
szynopisie do r. 1977 i dzięki inicjatywie prof. Giin-
thera Grundmanna otrzymujemy ważną dla śląskiej
historii sztuki pozycję. Szczególnie jeśli się weźmie
pod uwagę całkowite lub częściowe zniszczenia w
stanie zabytków podczas ostatniej wojny. Szczegó-
łowe opisy i badania przeprowadzone przez Heyera
w 1928 i 1929 r., a dotyczące stall z kościoła Wnie-
bowzięcia Panny Marii w Raciborzu, stall dla ka-
noników i wikarych z katedry wrocławskiej czy stall
„anielskich" z kościoła klasztornego w Lubiążu, na-
bierają wobec wojennych zniszczeń wartości doku-
mentacyjnej. Przy zestawieniu dat 1929.i 1977 budzi
się pytanie, czy praca wytrzymała próbę czasu. Przed
rozważeniem na nie odpowiedzi należy zaznaczyć,
że wartość wyników badań Heyera (obok wspomnia-
nej wartości dokumentacyjnej) jest w wielu wypad-
kach duża. Praca z 1929 r. została w wydaniu książ-

1 K. .7. Heyer, Das barocke Chorgestiihl iii Schlesien.
Eln Beitrag zur Ceschichte des Kunslhanclwcrks im Ba-
rock In Schlesien, Breslau Juli 1929 (maszynopis tej pracy
znajduje się w Bibliotece Uniwersyteckiej Oddział Zbiorów
Specjalnych we Wrocławiu, sygn. GSŁ 1589-1).

1 Tenże, Das barocke C/iorgcstiiJU tri ScJiIestcn, Bre-
slau 1930.

kowym poszerzona o artykuł dr. Johannesa Aengen-
voorta Musikgeschichtliche Einordnung der Instru-
mente des Engelchores in Leubus (w części poświę-
conej Lubiążowi) i o podrozdziały polemizujące z tezą
Bernharda Stephana o związkach stall z kościoła
klasztornego w Henrykowie ze szkołą architekta
i rzeźbiarza północnowłoskiego Carlo Garavaglia (w
części dotyczącej Henrykowa).

Celem pracy, jak stwierdza Autor w przedmowie,
było ukazanie ogólnego stylowo-historycznego rozwo-
ju tendencji baroku na przykładzie śląskich stall.
Przy czym, ze względu na niewielką liczbę zabytków,
rozwój ten nie ma charakteru szerokiego nurtu po-
stępującego w organicznym porządku. Gdy jeszcze
zdamy sobie sprawę, że w tekście pojawiają się ter-
miny Formwille i Stilwille, określające impulsy in-
spirujące artystów, oraz teza o przeniknięciu wcze-
snego typu stall drogą kolonizacji na tereny wschod-
nie, trudno jest nie odczuć, że praca ta powstała
blisko pół wieku wcześniej.

Przyjęty układ książki pozostał nie zmieniony w
stosunku do dysertacji z 1929 r. i przedstawia się
następująco. W części pierwszej, ogólnej, w rozdziale
Wesen des Cestiihls Autor omawia stalle z punktu
widzenia teologa i historyka sztuki. W rozdziałach
zatytułowanych Die vorbarocke Entwicklung des Ge-
stiihls in Schlesien i Die Entwicklung des barocken
Chorgestuhls in Schlesien przechodzi do ukazania
rozwoju stall na Śląsku. Część tę kończy rozdział
Das ikonographische Programm des barocken Chor-
gestiihls in Schlesien. W drugiej, szczegółowej części
Autor prezentuje, w porządku chronologicznym, stalle
barokowe z terenów Śląska w formie odrębnych mo-
nografii, których schemat budowany jest w zależ-
ności od badanego materiału. Zawsze uwzględnione
są opisy architektury, rzeźby i ornamentu stall, oko-
liczności fundacji, datowanie i w większości wypadków
problem autorstwa. Każdą z monografii poprzedza
informacja o dziejach zabytku podczas i po ostatniej
wojnie. Część trzecią stanowi katalog śląskich stall