Muzeum Narodowe <Breslau> [Hrsg.]; Muzeum Śla̜skie <Breslau> [Hrsg.]: Roczniki Sztuki Śląskiej (13.1983)

74

Maria Starzewska

plany Zamościa, Kostrzynia, widzimy je także
u Specklma w szeregu rozwiązań przez niego
proponowanych 44.

Plan Schneidera wykonany został w 1594 r.
Rycina przedstawiająca miasto z lotu ptaka,
wykonana przez G. Hayera w 1596 r.45 poka-
zuje ilość wykonanych wówczas prac, które
zresztą nie pokrywają się dokładnie z projek-
towanymi (ił. 3). Stare Miasto otrzymało tylko
cztery bastiony oraz mur, który — na rycinie
Hayera — nie łączy się z murami Nowego Mia-
sta, tak jak to było projektowane w planie
Schneidera. Nowe Miasto ma tylko jeden ba-
stion, przed dworem biskupim. Plan więc, cho-
ciaż obejmujący całe miasto, wykonany został
tylko w tych granicach, jakie biskup w swoim
piśmie zapowiedział i jak ito w swej kronice

podaje Pol4G. Ponieważ Jerin zmarł już w
1596 r., a sprawa wyboru jego następcy budzi-
ła szereg kontrowersji, nie mogło to sprzyjać
dalszemu postępowi prac w tak dużym przed-
sięwzięciu. Natomiast zlecenie wykonania pla-
nu wydane przez bratanków biskupa może
miało służyć do rozrachunków z dokonanych
prac pomiędzy miastem i kurią biskupią. Po-
twierdzeniem niepełnej realizacji planu Schnei-
dera jest plan wykonany przez jego następcę
na stanowisku architekta Wrocławia Walente-
go Saybischa 47. Niemniej pozostaje faktem, że
plan Schneidera jest jednym z pierwszych na
Śląsku projektów fortyfikacji w typie wcze-
snym, nowowłoskim, a inicjatywę jego opraco-
wania należy przypisać Jerinowi.

ARCHITEKTURA

Chociaż wiemy o niejednej inicjatywie bi-
skupa w zakresie budownictwa, nie zachowały
się jednak, w każdym razie w całości i w swym
pierwotnym wyglądzie, ani konkretne budow-
le, ani ich ówczesne przedstawienia. Nie zna-
my także, oprócz H. Holzhammera z Wiązowa,
nazwisk budowniczych, z którymi można by
łączyć zlecenia biskupa.

Do najważniejszych przedsięwzięć należała
rozbudowa zamku biskupiego w Otmuchowie 48
(ił. 4, 5, 6). Po zniszczeniach w czasie wojen

wania się architekta do istniejących warunków w te-
renie, a także dążeniem do zmniejszenia kosztów in-
westycji.

44 Może z księgozbioru Schneidera pochodzi pod-
ręcznik budowy fortyfikacji: Daniel S p e c k 1 i n, Ar-
chitectura, Von Vestungen, Strassburg MDLXXXIX,
znajdujący się obecnie w Bibliotece Uniwersytetu
Wrocławskiego. W podobny sposób, jak u Schneide-
ra (nie wyjątkowy zresztą) przedstawia autor rozwią-
zania fortyfikacji na rycinach przy s. 18, 80.

45 S c h u 11 e, op. cit., s. 57, reprodukuje plan Ha-
yera, ale podaje nieco inny tekst niż na rycinie za-
chowanej w Muzeum w Nysie: „Bartholomeus et Phi-
lip lacobus a Jerin fratres germ. et Georg Henrichau
a Lilyi, ajjinis effinctum", musiało więc być parę
odmian tej ryciny; H. Dittrich, Ansichten und
Piane der Stadt Neisse, „Schlesische Monatshefte",
6 (1926), s. 248—252; R. Motyl, Widoki ogólne Nysy
w zbiorach Muzeum Nyskiego, „Opolski Rocznik Mu-
zealny", V (1972), s. 285—308. Autorka tej ostatniej
pracy, obok planu Hayera, publikuje także miedzio-
ryt (ryc. 2) nieznanego rytownika przedstawiający
panoramę miasta od strony północno-wschodniej. Ry-
cina ta opatrzona herbem biskupa Jerina wykorzy-
stana została jeszcze dwukrotnie: w drukowanym w
Kolonii w 1617 r. przez A. Hierata i A. Hoghenberga,
Theatri Praecipuarum Totius Mundi Urbium Liber

husyckich zamek został przebudowany i ufor-
tyfikowany na zlecenie biskupa Rotha w la-
tach 1485—1486. Następne prace budowlane
pochodzą z czasów biskupa Jerina, o czym
świadczy m. in. wykonana w sgrafficie kompo-
zycja z herbem biskupa pomiędzy postaciami
śś. Andrzeja i Jana Chrzciciela na południowo-
wschodniej ścianie wieży. Z pierwotnej oraz
szesnastowiecznej zabudowy zamku zachowało
się tylko skrzydło północno-wschodnie, o zała-
manej osi, które w XVI wieku nadbudowano
o jedną kondygnację. Wtedy też wybudowano
nowe skrzydło północno-zachodnie, dwukondy-
gnacjowe i złączony z nim, także dwukondy-
gnacjowy, krużganek, otwarty arkadami w czę-
ści parterowej. Wieża po stronie północnej go-
tycka, zwieńczona została krenelażem, a wszyst-

Sextus, a także w Inventarium Sueciae J. Gottfrieda,
Frankfurt a. Mayn 1632 (ten ostatni przedruk cytuje
Dittrich, op. cit., s. 252).

46 N. P o 1 i u s, Jahrbiicher der Stadt Breslau, he-
rausgegeben von J. G. Biisching, IV (1821), s. 121.

47 Za informację o planie wykonanym przez Say-
bischa dziękuję dr Marii Lewickiej-Cempa.

48 Szczegółową analizę tej budowli przeprowadzi-
ła Z. B a n d u r s k a, Studium architektoniczno-histo-
ryczne zamku w Otmuchowie, 1975 mps w PKZ we
Wrocławiu; wśród wcześniejszych polskich opraco-
wań na uwagę zasługują: B. Steinborn, Paczków—
Otmuchów, Wrocław 1961; Katalog zabytków sztuki
w Polsce (dalej jako KZSP), t. VII: Województwo
opolskie, z. 3: Powiat grodkowski, oprać. T. Chrza-
nowski i M. Kornecki, Warszawa 1964, s. 70—74; S.
Medeksza, Studium historyczno projektowe zam-
ku w Otmuchowie, Wrocław 1974 (Prace naukowe
Instytutu Historii Architektury, Sztuki i Techniki
Politechniki Wrocławskiej, 8), s. 19—52.