DOI Artikel:
Rozprawy
DOI Artikel:Woźniak, Michał: Kasper Pfister (1571-1635), złotnik wrocławski
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.13737#0110
88
Michał Woźniak
i podania przykładowych jego dzieł, dodanie
jedno- lub kilkuzdaniowej oceny twórczości
artysty o charakterze wartościującym.
Osobną grupę stanowią te prace, w których
znajdują się wykazy dzieł wykonanych przez
Pfistera zaopatrzone w bardziej lub mniej
szczegółowe opisy, przy czym najpełniejsze
sporządzone zostały do katalogu wystawy złot-
nictwa w Śląskim Muzeum Rzemiosła Arty-
stycznego i Starożytności w 1905 roku 14 i ka-
talogu złotników Hintzego 1S. Opisy w obu tych
publikacjach są prawie identyczne 16 z tym, że
ten ostatni podaje obszerniejszy wykaz prac,
który uzupełniony został przez Rosenberga17
trzema dalszymi — jednakże z bardzo skróto-
wym opisem. Dobre opisy i świetne ilustracje
wybranych tylko obiektów zamieszczone są w
albumowym wydawnictwie śląskiego złotnic-
twa, do którego wstęp napisali Hintze i Ma-
sner 18. Dzieła Pfistera wymienione zostały po-
nadto w inwentarzach Dehia Burgemeistera 20
i Degena 21 oraz anonimowo u Lutscha 22, a tak-
że u Jungnitza w jego opisie katedry wrocław-
skiej 23 (wraz z określeniem autorstwa). Jedna
z prac opisana jest przez Kóckritza 24 jako pa-
miątka rodowa, inna wspomniana przez Knoe-
14 Ausstellung von Goldschmiedearbeiten sehlesi-
schen Ursprunges oder aus schlesischem Besitze,
Schlesisches Museum fur Kunstgewerbe und Alter-
tumer, Breslau 1905, s. 31—32.
15 Hintze, Die Breslauer..., s. 136—137.
10 Hintze brał udział w opracowaniu wystawy i ka-
talogu.
17 M. Rosenberg, Der Goldschmiede Merkzei-
chen, I, Deutschland A—C, Frankfurt a.M. 1922, s. 226.
18 E. H i n t z e, K. M a s n e r, Goldschmiedearbei-
ten Schlesiens, Breslau 1911, s. 21—23.
10 G. D e h i o, Handbuch der deutschen Kunst-
denkmdler, II. Nordostdeutschland, Berlin 1926, s. 64
i 152.
20 Die Kunstdenkmdler der Stadt Breslau, 1. L.
Burgemeister, Die kirchlichen Denkmdler der
Dominsel und Sandinsel, Breslau 1930, s. 139—140
i 144; 2. L. Burgemeister, G. Grundmann,
Die kirchlichen Denkmdler der Altstadt, Breslau 1933,
s. 448.
81 K. D e g e n, Die Bau- und Kunsidenkmdler des
Landkreises Breslau, Frankfurt a. M. 1965, s. 223.
22 H. Lutsch, Verzeichnis der Kunstdenkmdler
der Provinz Schlesien, I. Die Kunstdenkmdler der
Stadt Breslau, Breslau, 1886, s. 173 i 175; II. Die
Kunstdenkmdler der Landkreise des Reg.-Bezirks
Breslau, Breslau 1889, s. 448.
2ł J. J u n g n i t z, Die Breslauer Domkirche, Bre-
slau 1908, s. 119—120, 127—128.
24 D. v. Kock rit z, Geschichte des Geschlechtes
von Kóckritz, Breslau 1895, s. 286—287,
tela w jego opisie kolegiaty głogowskiej 23, obie
jednakże bez podania atrybucji. Tę drugą pra-
cę wymienia także Hilgner w swym opraco-
waniu kolegiaty głogowskiej26 poprawnie okre-
ślając twórcę i dając dość szczegółowy opis.
Jeszcze inne dzieło wymienione jest trzykrot-
nie w powojennych katalogach wystaw 21.
Zasadniczo więc dotychczasowa literatura
ograniczała się tylko do zacytowania wzmianek
archiwalnych lub sporządzenia wykazu dzieł
Pfistera. Uwagi o charakterze jego twórczości,
a raczej jakości prac nie mają większego zna-
czenia: są one albo gołosłowne, albo tak oczy-
wiste, że wynikają wprost z samego materiału
zabytkowego. W obliczu tak niezadowalającego
stanu badań potrzeba omówienia działalności
Pfistera jest tym pilniejsza, ponieważ do dziś
dysponujemy stosunkowo dużym i różnorod-
nym — jak na ogólną sytuację renesansowego
i manierystycznego złotnictwa wrocławskie-
go — zespołem dzieł tego mistrza.
Kasper Pfister 28, zwany także w dokumen-
tach archiwalnych Pfiester lub Pfizner, uro-
dził się we Wrocławiu jako syn Jerzego i Mar-
ty z domu Schewitz. Ochrzczony został dnia
17 stycznia 1571 roku w kościele parafialnym
św. Marii Magdaleny. Jego ojciec, rzeźbiarz
i snycerz, pochodził z Heilbronn w Wirtember-
gii. Samo nazwisko jest zresztą, zdaniem Wer-
nickego, pochodzenia południowoniemieckiego i
można je wyprowadzić z łacińskiego pistor.
Jerzy przebywał we Wrocławiu od roku 1566 29
i pozostawał w kontaktach z Norymbergą30.
Posiadał prawdopodobnie własny warsztat, na
co wskazuje przyjęcie przez niego Pawła Krau-
se na naukę w roku 1570 31. W 1573 urodził
25 P. Knoetel, Der Dom zu Gross-Glogau,
„Schlesiens Vorzeit", V (1889), s. 43.
26 M. Hilgner, Der Dom zu Glogau, Glogau
1912, s. 61—63.
27 Sztuka zdobnicza. Dary i nabytki 1945—1964,
katalog pod red. S. Gebethnera, Muzeum Narodowe
w Warszawie, Warszawa 1964, s. 77, poz. 268; Nabytki
i dary 1945—1967 ze zbiorów Muzeów Narodowych,
Poznań, czerwiec—sierpień 1967, s. 41, poz. 21; W.
Siedlecka, Metale [w:] Rzemiosło śląskie dawne
i współczesne, katalog wystawy pod red. M. Sta-
rzewskiej, Muzeum Śląskie, Wrocław 1968, s. 74, poz.
250.
28 Wg starej pisowni niemieckiej i w większości
opracowań (zwłaszcza dawnych) występuje forma
imienia Caspar.
20 Thieme-Becker.
30 T. Harap e, Niirnberger Ratsverldsse, Wien
1904, I, s. 617, poz. 4388, notatka z 1.09.1570 r.
31 K. Bimle r, Die schlesische Renaissanceplastih,
Breslau 1934, s. 78—79.
Michał Woźniak
i podania przykładowych jego dzieł, dodanie
jedno- lub kilkuzdaniowej oceny twórczości
artysty o charakterze wartościującym.
Osobną grupę stanowią te prace, w których
znajdują się wykazy dzieł wykonanych przez
Pfistera zaopatrzone w bardziej lub mniej
szczegółowe opisy, przy czym najpełniejsze
sporządzone zostały do katalogu wystawy złot-
nictwa w Śląskim Muzeum Rzemiosła Arty-
stycznego i Starożytności w 1905 roku 14 i ka-
talogu złotników Hintzego 1S. Opisy w obu tych
publikacjach są prawie identyczne 16 z tym, że
ten ostatni podaje obszerniejszy wykaz prac,
który uzupełniony został przez Rosenberga17
trzema dalszymi — jednakże z bardzo skróto-
wym opisem. Dobre opisy i świetne ilustracje
wybranych tylko obiektów zamieszczone są w
albumowym wydawnictwie śląskiego złotnic-
twa, do którego wstęp napisali Hintze i Ma-
sner 18. Dzieła Pfistera wymienione zostały po-
nadto w inwentarzach Dehia Burgemeistera 20
i Degena 21 oraz anonimowo u Lutscha 22, a tak-
że u Jungnitza w jego opisie katedry wrocław-
skiej 23 (wraz z określeniem autorstwa). Jedna
z prac opisana jest przez Kóckritza 24 jako pa-
miątka rodowa, inna wspomniana przez Knoe-
14 Ausstellung von Goldschmiedearbeiten sehlesi-
schen Ursprunges oder aus schlesischem Besitze,
Schlesisches Museum fur Kunstgewerbe und Alter-
tumer, Breslau 1905, s. 31—32.
15 Hintze, Die Breslauer..., s. 136—137.
10 Hintze brał udział w opracowaniu wystawy i ka-
talogu.
17 M. Rosenberg, Der Goldschmiede Merkzei-
chen, I, Deutschland A—C, Frankfurt a.M. 1922, s. 226.
18 E. H i n t z e, K. M a s n e r, Goldschmiedearbei-
ten Schlesiens, Breslau 1911, s. 21—23.
10 G. D e h i o, Handbuch der deutschen Kunst-
denkmdler, II. Nordostdeutschland, Berlin 1926, s. 64
i 152.
20 Die Kunstdenkmdler der Stadt Breslau, 1. L.
Burgemeister, Die kirchlichen Denkmdler der
Dominsel und Sandinsel, Breslau 1930, s. 139—140
i 144; 2. L. Burgemeister, G. Grundmann,
Die kirchlichen Denkmdler der Altstadt, Breslau 1933,
s. 448.
81 K. D e g e n, Die Bau- und Kunsidenkmdler des
Landkreises Breslau, Frankfurt a. M. 1965, s. 223.
22 H. Lutsch, Verzeichnis der Kunstdenkmdler
der Provinz Schlesien, I. Die Kunstdenkmdler der
Stadt Breslau, Breslau, 1886, s. 173 i 175; II. Die
Kunstdenkmdler der Landkreise des Reg.-Bezirks
Breslau, Breslau 1889, s. 448.
2ł J. J u n g n i t z, Die Breslauer Domkirche, Bre-
slau 1908, s. 119—120, 127—128.
24 D. v. Kock rit z, Geschichte des Geschlechtes
von Kóckritz, Breslau 1895, s. 286—287,
tela w jego opisie kolegiaty głogowskiej 23, obie
jednakże bez podania atrybucji. Tę drugą pra-
cę wymienia także Hilgner w swym opraco-
waniu kolegiaty głogowskiej26 poprawnie okre-
ślając twórcę i dając dość szczegółowy opis.
Jeszcze inne dzieło wymienione jest trzykrot-
nie w powojennych katalogach wystaw 21.
Zasadniczo więc dotychczasowa literatura
ograniczała się tylko do zacytowania wzmianek
archiwalnych lub sporządzenia wykazu dzieł
Pfistera. Uwagi o charakterze jego twórczości,
a raczej jakości prac nie mają większego zna-
czenia: są one albo gołosłowne, albo tak oczy-
wiste, że wynikają wprost z samego materiału
zabytkowego. W obliczu tak niezadowalającego
stanu badań potrzeba omówienia działalności
Pfistera jest tym pilniejsza, ponieważ do dziś
dysponujemy stosunkowo dużym i różnorod-
nym — jak na ogólną sytuację renesansowego
i manierystycznego złotnictwa wrocławskie-
go — zespołem dzieł tego mistrza.
Kasper Pfister 28, zwany także w dokumen-
tach archiwalnych Pfiester lub Pfizner, uro-
dził się we Wrocławiu jako syn Jerzego i Mar-
ty z domu Schewitz. Ochrzczony został dnia
17 stycznia 1571 roku w kościele parafialnym
św. Marii Magdaleny. Jego ojciec, rzeźbiarz
i snycerz, pochodził z Heilbronn w Wirtember-
gii. Samo nazwisko jest zresztą, zdaniem Wer-
nickego, pochodzenia południowoniemieckiego i
można je wyprowadzić z łacińskiego pistor.
Jerzy przebywał we Wrocławiu od roku 1566 29
i pozostawał w kontaktach z Norymbergą30.
Posiadał prawdopodobnie własny warsztat, na
co wskazuje przyjęcie przez niego Pawła Krau-
se na naukę w roku 1570 31. W 1573 urodził
25 P. Knoetel, Der Dom zu Gross-Glogau,
„Schlesiens Vorzeit", V (1889), s. 43.
26 M. Hilgner, Der Dom zu Glogau, Glogau
1912, s. 61—63.
27 Sztuka zdobnicza. Dary i nabytki 1945—1964,
katalog pod red. S. Gebethnera, Muzeum Narodowe
w Warszawie, Warszawa 1964, s. 77, poz. 268; Nabytki
i dary 1945—1967 ze zbiorów Muzeów Narodowych,
Poznań, czerwiec—sierpień 1967, s. 41, poz. 21; W.
Siedlecka, Metale [w:] Rzemiosło śląskie dawne
i współczesne, katalog wystawy pod red. M. Sta-
rzewskiej, Muzeum Śląskie, Wrocław 1968, s. 74, poz.
250.
28 Wg starej pisowni niemieckiej i w większości
opracowań (zwłaszcza dawnych) występuje forma
imienia Caspar.
20 Thieme-Becker.
30 T. Harap e, Niirnberger Ratsverldsse, Wien
1904, I, s. 617, poz. 4388, notatka z 1.09.1570 r.
31 K. Bimle r, Die schlesische Renaissanceplastih,
Breslau 1934, s. 78—79.