Muzeum Narodowe <Breslau> [Hrsg.]; Muzeum Śla̜skie <Breslau> [Hrsg.]: Roczniki Sztuki Śląskiej (13.1983)

134

Anna Fedorowicz (redakcja)

Początkowo, w stadium organizowania się nowych
Urzędów Konserwatorskich i Biur Studiów i Doku-
mentacji Zabytków, Dział Dokumentacji Zabytków
Ruchomych nadal, na mocy porozumienia Wojewo-
dów czterech nowych województw dolnośląskich, pro-
wadził pełną działalność w zakresie zabytków rucho-
mych dla całego dotychczasowego obszaru. Stopniowo
jednak sprawy ściśle konserwatorskie, nadzory nad
prowadzonymi pracami — szczegółowe plany, zalece-
nia konserwatorskie, rozdział środków finansowych
i całą administrację na swoim terenie przejmowały
miejscowe Urzędy Konserwatorskie, a rola Działu
Dokumentacji Zabytków Ruchomych zawężała się do
współpracy merytorycznej (udział w komisjach, w
opracowywaniu planów, przygotowywanie materiałów
do planów wieloletnich, udział w nadzorach, opra-
cowywanie opinii) i głosu doradczego w sprawach
konserwatorskich. Natomiast cały zakres prac doku-
mentacyjnych pozostał jeszcze jakiś czas w gestii
Działu przy Muzeum Narodowym we Wrocławiu.
Główny nacisk w tym okresie (1975—1977) położono
na dwie sprawy: orzecznictwa oraz uaktualnienia
kart inwentaryzacyjnych poprzez ich systematyczną
weryfikację we wszystkich czterech województwach.
Organizowano zespoły weryfikujące istniejące karty,
często niekompletne, oraz objęto inwentaryzacją za-
bytki ruchome pominięte, a nade wszystko zabytki
XIX i początku XX wieku.

Działalność zarówno nowo powołanych Urzędów
Konserwatorskich, jak i Działu Dokumentacji Zabyt-
ków Ruchomych w zakresie konserwacji prowadzono
starając się wykorzystywać doświadczenia lat ubieg-
łych, nie zmieniając zasadniczo wypracowanych przez
Dział metod działania. Starano się prawidłowo i w
pełni wykorzystywać przyznawane Konserwatorom
Zabytków środki finansowe na prace konserwatorskie
i dokumentacyjne z budżetu centralnego i tereno-
wego, jak również czyniono nadal usilne starania, by
zwiększać udział kredytów użytkowników, czy tere-
nowych władz miejskich i gminnych, co ilustruje za-
mieszczone zestawienie. Kontynuowano współpracę
z wyższymi uczelniami konserwatorskimi (Akademie
Sztuk Pięknych w Krakowie i Warszawie), które
bądź w ramach praktyk i ćwiczeń terenowych stu-
dentów, bądź prac dyplomowych absolwentów, wy-
konywały szereg interesujących prac konserwator-
skich zwiększając liczbę uratowanych zabytków, a
równocześnie opracowując i wprowadzając do prak-
tyki nowe rozwiązania i metody konserwatorskie.
Prace te prowadzono głównie przy malowidłach
ściennych XIV, XV i XVI w. (Tymowa, Grzybiany,
Jawor w woj. legnickim, Świerzawa w woj. jelenio-
górskim), obrazach sztalugowych (Lubomierz w woj.
jeleniogórskim, Bardo SI. w woj. wałbrzyskim) i rzeź-
bie kamiennej (Stary Zamek w woj. wrocławskim,
Jawor w woj. legnickim). Korzystano również nadal
z naukowych konsultacji i opinii pracowników nau-
kowych tych i innych uczelni — również Zakładów
Historii Sztuki czy Muzeum Narodowego we Wrocła-
wiu przy opracowywaniu planów konserwatorskich,
typowaniu zabytków do konserwacji, udziału w ko-
misjach konserwatorskich, niezbędnych i cennych,
szczególnie w wypadkach złożonych problemów tech-
nologicznych. Podejmowano również w odniesieniu
do zabytków o wyjątkowej wartości, opracowywanie
całościowych programów prac konserwatorskich dla

całego wyposażenia wnętrz. Wobec złożoności pro-
blemów ikonograficznych i stylistycznych, zróżnico-
wanego materiału zabytkowego, a tym samym zagad-
nień konserwatorskich, niezbędne wydawało się w
niektórych przypadkach korzystanie z opracowywa-
nych na zlecenie Konserwatora Zabytków przez Pra-
cownię Dokumentacji Naukowo Historycznej PKZ we
Wrocławiu lub Zakłady Historii Sztuki, studiów hi-
storycznostylistycznych. Programy takie m. in. przy-
gotowano dla jezuickiego kościoła p.w. Imienia Jezus
we Wrocławiu, Auli Leopoldina Uniwersytetu Wro-
cławskiego, zespołu stropów malowanych z wrocław-
skich Jatek, kościoła parafialnego p.w. św. Jana
Chrzciciela w Kurowie — woj. legnickie, malowideł
ściennych w „Zielonej Komnacie" w zamku legnickim,
kościoła w Świerzawie i kościołów p.w. Matki Bo-
skiej Łaskawej i św. Józefa w Krzeszowie w woj.
jeleniogórskim5 i innych. Korzystano również z ko-
misyjnych konsultacji naukowych bezpośrednio przy
zabytkach (kościoły w Mojęcicach i Wołowie w woj.
wrocławskim) poszerzonych w niektórych wypadkach
(pałac w Luboradzu, kościół p.w. św. Zofii w Grzy-
bianach w woj. legnickim) o pełne, kompleksowe ba-
dania konserwatorskie i chemiczne, które są podstawą
do przygotowania i realizacji programów konserwa-
torskich dla tych zabytków. Z reguły prace te są
planowane jako wieloletnie, a właściwa kolejność i za-
kres działań konserwatorskich na poszczególnych eta-
pach prac decyduje niejednokrotnie o ich prawidło-
wym przebiegu i efekcie końcowym. Ale nie tylko
w sprawach konserwatorskich korzystano z współ-
pracy z Wyższymi Uczelniami. Organizowano również
letnie obozy inwentaryzacyjne (woj. legnickie, wał-
brzyskie i jeleniogórskie), na których studenci wyż-
szych lat Historii Sztuki pod kierunkiem pracowników
naukowych prowadzili inwentaryzację zabytków ru-
chomych i weryfikację kart, które następnie otrzy-
mywał Konserwator Zabytków.

Dział Dokumentacji Zabytków Ruchomych konty-
nuował zapoczątkowane w latach ubiegłych prace
dokumentacyjne — poza omówionymi już orzecznic-
twem i inwentaryzacją zabytków ruchomych, powięk-
szano stale zasoby fototeki, archiwum negatywów,
gromadzono i katalogowano dokumentacje konserwa-
torskie. Opracowywano' dla Konserwatorów Woje-
wódzkich opinie dotyczące projektów malowania i
adaptacji wnętrz, projektów witraży czy nowych ele-
mentów wyposażenia. Wraz z usamodzielnieniem się
nowych Urzędów Konserwatorskich działalność Działu
koncentrowała się przede wszystkim na terenie wo-
jewództw wrocławskiego z m. Wrocławiem i legnic-
kiego. Szczególnie dużo problemów konserwatorskich
wiązało się z miastem Wrocławiem, które w ostatnich
latach przeżywa wzmożony ruch budowlano-konser-
watorski. Całe ciągi ulic i zespoły kamienic miesz-
czańskich starego miasta, w ramach ogólnopolskiej
akcji rewaloryzacji miejskich zespołów zabytkowych,
poddane zostały generalnym remontom. Podobnie się
rzecz ma w innych miastach Dolnego Śląska — Legni-
cy czy Świdnicy. W wyniku tego dokonano szeregu

[ Dla kościoła klasztornego p.w. Matki Boskiej Łaskawej
i kościoła św. Józefa w Krzeszowie (woj. jeleniogórskie)
Pracownia Chemiczna PKZ w Szczecinie opracowała „Orze-
czenie stanu warunków cieplno-wilgotnościowych i badania
mikrobiologiczne malowideł ściennych", na którego pod-
stawie opracowany został' wieloletni program konserwa-
torski.