DOI Page / Citation link:
https://doi.org/10.11588/diglit.9651#0156
254
SACRORVM ELiEOCHRISMAT£lN.
pro quibus etiam ftat lapis vetus apud Gruterum
tjlxxix. cum hac infcriptione:
CINERIBVS. HAMILLAE
ALPIONIAE. Q.VINTAE
OR N ATRICI
FESTVS Hicponimr M. SEPTIMI
GALLI ^um- DISPEN
CONTVBERNALI . B. M. FECIT
ET SIBI
Dicebantur vero ornatrices a ftudio ornandi capita
mulierum, quae mundo ftuderent fupra decorem, ac
fcemineam modeftiam. Graece dicebantur a mundo
muliebri YAepun^w, five etiam iwcrpjTg»«i, de quibus
Juven. Graeco retento vocabulo , dixit Satyr. 6.
Ponunt
Cofmeta tunicas.
Nec unam , aut alteram adhibuiffe mulieribus fat
crat : nifi artifices ad ungues fcindendos, aptandos,
aeque difponendos etiam addidiflent , de quibus Ti-
bullus jam fupra allatus, ait:
Quid ungues
Artificis dotla fubfecuijfe manu ?
De quibus artificibus Petronium loquutum arbi-
tror, cum de pueris , quos Alexandrinos vocabant,
dixit quod paronychia cum ingenti fubtilirate tolle-
rent. 8c de his etiam fortafle loquutus eft Juvenal.
Satyr. z. vanam illius feculi moliitiem defcnbensper
haec verba. :
Ille fuperciltum madida fuligine tinElum ?
Obhqua producit acu , pingitque trementeis
Attollehs oculos.
Quibus denique Romanas mulieres non vereban-
tur addere ornamentorum confultrices, ut videreeft
in MoftellariaP]autia6t. l.fcen. 3. in qua Scapha con-
fulitur a Philematio de cultu , & ftatu capitis.
Phil. Suo quique loco viden* capillus fatis compofi-
tufi commode ?
Scap. Vbt tu commoda es, capillum commodum ejfe,
credito.
Adeoque cupiditas fe ornandi mulieres invaferat,
ut non unam tantum , aut akeram adhiberent orna-
mentorum confihatrices, fed plures ; quod merito
Juven. Satyr. 6. damnat in haec verba:
Efi in confilio matrona^admotaque lanis
Emertta qu<z cejfat acu : fententia prima
Hujus erit: pofi hanc atate, atque arte minores
Cenfebunt, tamquam fam<& difcrtmen agatur,
Aut anima: tanta efi quarendi cura decoris.
Non ita mulieribus facris accidiffe putandum eft,
ut tanto luxu defluerent. Sufannam enim caftiffi-
mam, fimulque honeftiflimam fceminam, folamin-
ter pomarii clauftra fe lavifle , perfpicuum eft ex fa-
cris oraculis, quae teftantur illud idem de Bethfabea
nobiliflima fcemina : non enim aliquam adduxerat
fuae nuditatis teftem ; cum captus David fcribitur.
Sed vidit fupple Rex , multerem lavarttem fe , dici-
tur in textu.
Reliquum eft , qua de caufa ficcis , atque pulve-
rizatis aromatibus uterentur , videre; quas pigmen-
ta dicuntur in cap. 2. Efther, quorum ufus erat ad
fordes abftergendas , 8c voce «^ooa-leus ab Homero
fignificantur , dicente loco jam allato :
Quam vocem dpfiaoo-ly aliqui ambrofiam interpre-
tantur ; alu immortahtatem vertunt : fed melius ob-
fervat Euftath. Homen fideliflimus interpres fignifi-
cari aromata fuaviflime olentia , quibus fordes a cor-
poribus auferebantur. Quae quidem aromatum ge-
B
D
E
*55
nera , propria graecaque voce fmegmata diceban.
tur. Nam re6te quidem obfervafle nonnullos put0
fmegma derivari a verbo graeco o-p^w , quod eft
abftergo , extergo , detergo , 8c fmegma id omne
vocatur , quod purgat, abftergit, 8c emaculat, un-
de Suidas inquit , o-^riy^» x.siS«pT*x,ov ^ >hnnTfx,7^0y
ideft, Smegma, quod efi purgattvum, & abfterfivnm
Et cum frequens fit haec dictio apud Phnium , vo-
cabulo generali femper accipitur, pro medicamento
quod valet ad faciem emaculandam, & ad abftergen-
dum corporum dehoneftamenta : quamobrem Medi-
ci hoc nomine appellant pulveres ficcos aromatum
qui jaciebantur in cute jam lota , fed non uncta, ad
illam expoliendam , ac emaculandam , ut poftea
ungeretur , atque perfricaretur. Haec fmegmataSu-
fannas ad ufum fuifle , Daniel fcribit. dicit enitn
ancillis Sufanna, Ajferte mihi oleum&fmegmata. Mu-
lieres fmegmatibus utebantur in balneo ; ut his pul-
veribus aiperfas , cutem manu purificante , fordes
tollerentur ; cutifque ante un&ionem expoliretur}
proptereaque dixifle Sponfam in Canticis: Digiti mei
pleni mjrrha probattjfima. In quo fane aromatum ufu,
feu verius abufu , quam profufae fuerint mulieres
lafciviores, nobis auctor eft Plutarch. inDemetrio,
cujus flagitia , 8c fcelera libidinofa dum memorat;
illud unum cum primis Athenienfibus doluifle tra-
dit; quod mgentem pecuniae fummam a populo ex-
actam , meretncibus fuis ad fmegmata dari juflerit.
de quo fic Plutarchus : ouetvo pdKisoo Kky{\cc\ kvtxyt
<rcu rik A'0>jv#is? , otj Jfg.kq<riM , iij TTivrviKovroi rdKxv-
roo 7roptV«( rx%v , JSvoy «srt^^Z^*1 dvroT? , ^
1? «trTrpafew? cruvTOjWs? , Kj dmroCfcctrr,riS 'f^Qy.kv^ , \$m
Y$<tQi<Ty.kvav to cipyvQiov, c/aiK&hti , Kdjj,lcc , ^ roug <sr%i
dvryjv zrcxjgctis «? c^yy.ac ^oGjjvum. idelt, Ulud potif.
fimum momordife ferum Athen. enfes, quod cum ducen*
ta qutnquagtnta taicvta ipfis propere imperata a Deme-
trio futjfent, pracipttataque exatlio, & acerbe exercitai
ubt coatium argentum vidit , Lamia juffit id , c&terif
que meretrtcibus , qus, circa eam erant , ad fmegma
praberi. haec Plutarchus , cujus pecuniae fumma , li
admonetam noitram vcdigatur, fortaffe attinget fum-
mam , quae vulgariter dicitur . ttn millione, e mew}
ex qua pecuniarum fumma , impietas Demetrii, fi-
mul & luxus quoque mulierum in ufu fmegmatum
nobis apertiflimus fiet. Haec eadem fuifle in ufum
Eftheris , vis hebraicae diclionis 'R.nr? , & alia
'p.ni?5 , quae pigmenta interpretantur a, noftro vul-
gato , aperte demonftrant : componuntur enim
dicliones illae ex verbo p^? , & voce , quarum
prior abftergere fignificat; altera aromatizare inter-
pretatur : adeo ut 'pn° idem fit, quod aroma odo-
ratum pulverizatum ad abftergendum fordes; 6c il-
lud idem fit hebrads ,p.?1? quod Graecis, ac Latinis
fmegmata : quorum ufum Graecos ab Hebraeis acce-
piffe , ipfa faltem antiquitatis ratio demonftrat, ac
fuadet.
C A P. L I.
Mari amaraci, myrrhique ufus unguentarius in
mundo muliebri Eftheris non
improbatur.
Ad loca Elther. cap. z. Vt fex menfibus ungerentw
oleo noyrrhino. Cant. 1. Fafciculus myrrhtz dileBta
meus mihi. Proverb. 7. Afperji cubtle meum mjf
rha , & aloe , & cinnamomo. Pfal. 44. Mjrrh<tt
& gutta , & cafia a vefiimentis. Et ad aiia plura
loca.
R
Egivs mulierum apparatus ad nuptias A(-
fueri
tum ,
, de quo in cap. 2. Efther. vana aroma-
Sc unguentorum muliebrium genera,
nos
SACRORVM ELiEOCHRISMAT£lN.
pro quibus etiam ftat lapis vetus apud Gruterum
tjlxxix. cum hac infcriptione:
CINERIBVS. HAMILLAE
ALPIONIAE. Q.VINTAE
OR N ATRICI
FESTVS Hicponimr M. SEPTIMI
GALLI ^um- DISPEN
CONTVBERNALI . B. M. FECIT
ET SIBI
Dicebantur vero ornatrices a ftudio ornandi capita
mulierum, quae mundo ftuderent fupra decorem, ac
fcemineam modeftiam. Graece dicebantur a mundo
muliebri YAepun^w, five etiam iwcrpjTg»«i, de quibus
Juven. Graeco retento vocabulo , dixit Satyr. 6.
Ponunt
Cofmeta tunicas.
Nec unam , aut alteram adhibuiffe mulieribus fat
crat : nifi artifices ad ungues fcindendos, aptandos,
aeque difponendos etiam addidiflent , de quibus Ti-
bullus jam fupra allatus, ait:
Quid ungues
Artificis dotla fubfecuijfe manu ?
De quibus artificibus Petronium loquutum arbi-
tror, cum de pueris , quos Alexandrinos vocabant,
dixit quod paronychia cum ingenti fubtilirate tolle-
rent. 8c de his etiam fortafle loquutus eft Juvenal.
Satyr. z. vanam illius feculi moliitiem defcnbensper
haec verba. :
Ille fuperciltum madida fuligine tinElum ?
Obhqua producit acu , pingitque trementeis
Attollehs oculos.
Quibus denique Romanas mulieres non vereban-
tur addere ornamentorum confultrices, ut videreeft
in MoftellariaP]autia6t. l.fcen. 3. in qua Scapha con-
fulitur a Philematio de cultu , & ftatu capitis.
Phil. Suo quique loco viden* capillus fatis compofi-
tufi commode ?
Scap. Vbt tu commoda es, capillum commodum ejfe,
credito.
Adeoque cupiditas fe ornandi mulieres invaferat,
ut non unam tantum , aut akeram adhiberent orna-
mentorum confihatrices, fed plures ; quod merito
Juven. Satyr. 6. damnat in haec verba:
Efi in confilio matrona^admotaque lanis
Emertta qu<z cejfat acu : fententia prima
Hujus erit: pofi hanc atate, atque arte minores
Cenfebunt, tamquam fam<& difcrtmen agatur,
Aut anima: tanta efi quarendi cura decoris.
Non ita mulieribus facris accidiffe putandum eft,
ut tanto luxu defluerent. Sufannam enim caftiffi-
mam, fimulque honeftiflimam fceminam, folamin-
ter pomarii clauftra fe lavifle , perfpicuum eft ex fa-
cris oraculis, quae teftantur illud idem de Bethfabea
nobiliflima fcemina : non enim aliquam adduxerat
fuae nuditatis teftem ; cum captus David fcribitur.
Sed vidit fupple Rex , multerem lavarttem fe , dici-
tur in textu.
Reliquum eft , qua de caufa ficcis , atque pulve-
rizatis aromatibus uterentur , videre; quas pigmen-
ta dicuntur in cap. 2. Efther, quorum ufus erat ad
fordes abftergendas , 8c voce «^ooa-leus ab Homero
fignificantur , dicente loco jam allato :
Quam vocem dpfiaoo-ly aliqui ambrofiam interpre-
tantur ; alu immortahtatem vertunt : fed melius ob-
fervat Euftath. Homen fideliflimus interpres fignifi-
cari aromata fuaviflime olentia , quibus fordes a cor-
poribus auferebantur. Quae quidem aromatum ge-
B
D
E
*55
nera , propria graecaque voce fmegmata diceban.
tur. Nam re6te quidem obfervafle nonnullos put0
fmegma derivari a verbo graeco o-p^w , quod eft
abftergo , extergo , detergo , 8c fmegma id omne
vocatur , quod purgat, abftergit, 8c emaculat, un-
de Suidas inquit , o-^riy^» x.siS«pT*x,ov ^ >hnnTfx,7^0y
ideft, Smegma, quod efi purgattvum, & abfterfivnm
Et cum frequens fit haec dictio apud Phnium , vo-
cabulo generali femper accipitur, pro medicamento
quod valet ad faciem emaculandam, & ad abftergen-
dum corporum dehoneftamenta : quamobrem Medi-
ci hoc nomine appellant pulveres ficcos aromatum
qui jaciebantur in cute jam lota , fed non uncta, ad
illam expoliendam , ac emaculandam , ut poftea
ungeretur , atque perfricaretur. Haec fmegmataSu-
fannas ad ufum fuifle , Daniel fcribit. dicit enitn
ancillis Sufanna, Ajferte mihi oleum&fmegmata. Mu-
lieres fmegmatibus utebantur in balneo ; ut his pul-
veribus aiperfas , cutem manu purificante , fordes
tollerentur ; cutifque ante un&ionem expoliretur}
proptereaque dixifle Sponfam in Canticis: Digiti mei
pleni mjrrha probattjfima. In quo fane aromatum ufu,
feu verius abufu , quam profufae fuerint mulieres
lafciviores, nobis auctor eft Plutarch. inDemetrio,
cujus flagitia , 8c fcelera libidinofa dum memorat;
illud unum cum primis Athenienfibus doluifle tra-
dit; quod mgentem pecuniae fummam a populo ex-
actam , meretncibus fuis ad fmegmata dari juflerit.
de quo fic Plutarchus : ouetvo pdKisoo Kky{\cc\ kvtxyt
<rcu rik A'0>jv#is? , otj Jfg.kq<riM , iij TTivrviKovroi rdKxv-
roo 7roptV«( rx%v , JSvoy «srt^^Z^*1 dvroT? , ^
1? «trTrpafew? cruvTOjWs? , Kj dmroCfcctrr,riS 'f^Qy.kv^ , \$m
Y$<tQi<Ty.kvav to cipyvQiov, c/aiK&hti , Kdjj,lcc , ^ roug <sr%i
dvryjv zrcxjgctis «? c^yy.ac ^oGjjvum. idelt, Ulud potif.
fimum momordife ferum Athen. enfes, quod cum ducen*
ta qutnquagtnta taicvta ipfis propere imperata a Deme-
trio futjfent, pracipttataque exatlio, & acerbe exercitai
ubt coatium argentum vidit , Lamia juffit id , c&terif
que meretrtcibus , qus, circa eam erant , ad fmegma
praberi. haec Plutarchus , cujus pecuniae fumma , li
admonetam noitram vcdigatur, fortaffe attinget fum-
mam , quae vulgariter dicitur . ttn millione, e mew}
ex qua pecuniarum fumma , impietas Demetrii, fi-
mul & luxus quoque mulierum in ufu fmegmatum
nobis apertiflimus fiet. Haec eadem fuifle in ufum
Eftheris , vis hebraicae diclionis 'R.nr? , & alia
'p.ni?5 , quae pigmenta interpretantur a, noftro vul-
gato , aperte demonftrant : componuntur enim
dicliones illae ex verbo p^? , & voce , quarum
prior abftergere fignificat; altera aromatizare inter-
pretatur : adeo ut 'pn° idem fit, quod aroma odo-
ratum pulverizatum ad abftergendum fordes; 6c il-
lud idem fit hebrads ,p.?1? quod Graecis, ac Latinis
fmegmata : quorum ufum Graecos ab Hebraeis acce-
piffe , ipfa faltem antiquitatis ratio demonftrat, ac
fuadet.
C A P. L I.
Mari amaraci, myrrhique ufus unguentarius in
mundo muliebri Eftheris non
improbatur.
Ad loca Elther. cap. z. Vt fex menfibus ungerentw
oleo noyrrhino. Cant. 1. Fafciculus myrrhtz dileBta
meus mihi. Proverb. 7. Afperji cubtle meum mjf
rha , & aloe , & cinnamomo. Pfal. 44. Mjrrh<tt
& gutta , & cafia a vefiimentis. Et ad aiia plura
loca.
R
Egivs mulierum apparatus ad nuptias A(-
fueri
tum ,
, de quo in cap. 2. Efther. vana aroma-
Sc unguentorum muliebrium genera,
nos