DOI Seite / Zitierlink:
https://doi.org/10.11588/diglit.55691#0156
152
Jadwiga Roguska
warsztatu M. Lalewicza na gruncie polskim szły
w kierunku monumentalizacji form, ale wynikało
to nie jak sądził R. Pasieczny z chęci uczynienia ar-
chitektury Warszawy bardziej światową w wyniku
przydania jej odcienia petersburskiego empire u37,
lecz jak sądzę, z generalnych tendencji do monu-
mentalizacji i modernistycznego upraszczania form
klasycznych, ale przede wszystkim z nowej, większej
skali architektury, często fundowanej na szkielecie
żelbetowym i z modernistycznej tendencji bardziej
przestrzennego kształtowania architektury, płynno-
ści przestrzeni, wzajemnego przenikania przestrzeni
wewnętrznej i zewnętrznej zabudowy, co przejawia-
ło się m.in. jej „otwieraniem”. M. Lalewicz budował
w okresie warszawskim obiekty o dużej skali, często
wielkie kompleksy budynków i to zapewne obok
jego petersburskiej przeszłości miało znaczenie dla
monumentalizacji form.
Rzecz ciekawa, skłonność M. Lalewicza do mo-
numentalizacji form nie doprowadziła go w latach
trzydziestych XX w. do surowego monumentalizmu
w duchu architektury Alberta Speera czy Marcello
Piacentiniego. Po 1918 r. podejmował próby roz-
szerzenia stosowanych motywów o wątki polskiego
renesansu, a w latach 30. XX w. jego późne dzieła
w duchu modernistycznego klasycyzmu: Kościół
Garnizonowy w Gdyni (1935-1939) i Bank Rolny
w Toruniu (1937-1939) zawierają akcenty będące
ukłonem w stronę regionalizmu (zastosowanie ce-
glanych oblicowań), ale nade wszystko mają perre-
towski odcień strukturalizmu właściwego dla wielu
architektów środowiska warszawskiego - przed-
stawicieli umiarkowanego, nieawangardowego
nurtu dojrzałej fazy XX-wiecznego modernizmu.
Kontynuacja motywów i rozwiązań petersburskich
w warszawskiej twórczości M. Lalewicza była ozna-
ką postawy tradycjonalnej, ale jak celnie zauważyła
Anna Dybczyńska-Bułyszko „tradycjonalizm roz-
wiązań nie musi być spowodowany bezwładnością
wyobraźni, może wynikać po prostu z jego użytecz-
ności”38.
Bibliografia
Architektura 1929 = Architektura i Budownictwo, nr. 2
(1929): 49.
Dankiewicz 2018 = Dankiewicz, K.: „Marian Lalewicz”,
100 lat Wydziału Architektury Politechniki Warszaw-
37 Pasieczny (1994: 204).
38 Dybczyńska-Bułyszko (2010: 52).
sklej 1915-2015. Nauczyciele, red. naukowa: J. Ro-
guska, S. Wrona. Oficyna Wydawnicza Politechniki
Warszawskiej Warszawa 2018: 341-343.
Dybczyńska-Bułyszko 2010 = Dybczyńska-Bułyszko,
A.: Architektura Warszawy II Rzeczypospolitej, Ofi-
cyna Wydawnicza Politechniki Warszawskiej, War-
szawa 2010.
Henard 1903 = Hćnard Efugene] “Etudes sur les trans-
formations de Paris”, cz. II, LArchitecture, № 15
(1903): 143 nn.+ supplement: pl. 21-23.
Lalewicz 1935 = „Marjan Lalewicz”, Rocznik Towarzy-
stwa Naukowego Warszawskiego, r. 28 (1935 - wyd.
1936): 45-49 (życiorys nadesłany przez M. Lalewi-
cza).
Minorski 1953 = Minorski, J.: „Próba oceny architek-
tury polskiej okresu 1918-1939”, Architektura, t. 12
(1953):. 299.
Olszewski 1967 = Olszewski, A.K.: Nowa forma w ar-
chitekturze polskiej 1900-1925. Teoria i praktyka,
Wrocław Warszawa Kraków, Ossolineum 1967.
Omilanowska 1991 = Omilanowska, M.: „Działalność
architektoniczna Mariana Lalewicza w Petersburgu”,
Przegląd Wschodni, t. 1, z. 1 (1991): 113-132.
Omilanowska 2004 = Omilanowska, M.: „Polscy ar-
chitekci w Petersburskiej Akademii Sztuk Pięknych
w latach 1814-1918”, Biuletyn Historii Sztuki, nr %
(2004): 351-373.
Omilanowska 2005 = Omilanowska, M.: „Działal-
ność polskich architektów w Cesarstwie Rosyjskim
w XIX i na początku XX wieku”, Pinakothekć, nr
20-21 (2005) (wersja poi. i ros.): 76-85.
Omilanowska 2016 = Omilanowska, M.: Budowanie
na obcej ziemi, seria Ars vetus et nova, red. serii W.
Bałus, t. XLIII, Kraków 2016.
Pasieczny 1994 = Pasieczny, R.: „Klasycyzm akademic-
ki w twórczości Mariana Lalewicza”, w: Klasycyzm
i klasycyzmy. Materiały Sesji Stowarzyszenia Histo-
ryków Sztuki, Warszawa, listopad 1991, Warszawa
PWN, 1994: 213.
Roguska 1982 = Roguska, J.: „Warszawskie echa nowych
koncepcji w planowaniu zabudowy czynszowej na
początku XX w.”, Architektura dawna a współczesność,
Studia i Materiały do Teorii i Historii Architektury
i Urbanistyki, Warszawa PWN 1982: 85-101.
Roguska 1993 = Roguska,}.: „Architekci Polacy w kręgu
petersburskich neoklasycystów, sztuka 1905-1918”,
Przed wielkim jutrem. Sztuka 1905-1918, Materia-
ły Sesji Stowarzyszenia Historyków Sztuki, Warszawa,
październik 1990, Warszawa PWN, 1993: 61-78.
Roguska 2003 = Roguska, J.: „Ewolucja układów prze-
strzennych, planów i form warszawskich kamienic
w latach dwudziestych i trzydziestych XX wieku”,
Prace Naukowe WAPW, t. III, Wydział Architektury
Politechniki Warszawskiej, Warszawa 2003: 68-70.
Jadwiga Roguska
warsztatu M. Lalewicza na gruncie polskim szły
w kierunku monumentalizacji form, ale wynikało
to nie jak sądził R. Pasieczny z chęci uczynienia ar-
chitektury Warszawy bardziej światową w wyniku
przydania jej odcienia petersburskiego empire u37,
lecz jak sądzę, z generalnych tendencji do monu-
mentalizacji i modernistycznego upraszczania form
klasycznych, ale przede wszystkim z nowej, większej
skali architektury, często fundowanej na szkielecie
żelbetowym i z modernistycznej tendencji bardziej
przestrzennego kształtowania architektury, płynno-
ści przestrzeni, wzajemnego przenikania przestrzeni
wewnętrznej i zewnętrznej zabudowy, co przejawia-
ło się m.in. jej „otwieraniem”. M. Lalewicz budował
w okresie warszawskim obiekty o dużej skali, często
wielkie kompleksy budynków i to zapewne obok
jego petersburskiej przeszłości miało znaczenie dla
monumentalizacji form.
Rzecz ciekawa, skłonność M. Lalewicza do mo-
numentalizacji form nie doprowadziła go w latach
trzydziestych XX w. do surowego monumentalizmu
w duchu architektury Alberta Speera czy Marcello
Piacentiniego. Po 1918 r. podejmował próby roz-
szerzenia stosowanych motywów o wątki polskiego
renesansu, a w latach 30. XX w. jego późne dzieła
w duchu modernistycznego klasycyzmu: Kościół
Garnizonowy w Gdyni (1935-1939) i Bank Rolny
w Toruniu (1937-1939) zawierają akcenty będące
ukłonem w stronę regionalizmu (zastosowanie ce-
glanych oblicowań), ale nade wszystko mają perre-
towski odcień strukturalizmu właściwego dla wielu
architektów środowiska warszawskiego - przed-
stawicieli umiarkowanego, nieawangardowego
nurtu dojrzałej fazy XX-wiecznego modernizmu.
Kontynuacja motywów i rozwiązań petersburskich
w warszawskiej twórczości M. Lalewicza była ozna-
ką postawy tradycjonalnej, ale jak celnie zauważyła
Anna Dybczyńska-Bułyszko „tradycjonalizm roz-
wiązań nie musi być spowodowany bezwładnością
wyobraźni, może wynikać po prostu z jego użytecz-
ności”38.
Bibliografia
Architektura 1929 = Architektura i Budownictwo, nr. 2
(1929): 49.
Dankiewicz 2018 = Dankiewicz, K.: „Marian Lalewicz”,
100 lat Wydziału Architektury Politechniki Warszaw-
37 Pasieczny (1994: 204).
38 Dybczyńska-Bułyszko (2010: 52).
sklej 1915-2015. Nauczyciele, red. naukowa: J. Ro-
guska, S. Wrona. Oficyna Wydawnicza Politechniki
Warszawskiej Warszawa 2018: 341-343.
Dybczyńska-Bułyszko 2010 = Dybczyńska-Bułyszko,
A.: Architektura Warszawy II Rzeczypospolitej, Ofi-
cyna Wydawnicza Politechniki Warszawskiej, War-
szawa 2010.
Henard 1903 = Hćnard Efugene] “Etudes sur les trans-
formations de Paris”, cz. II, LArchitecture, № 15
(1903): 143 nn.+ supplement: pl. 21-23.
Lalewicz 1935 = „Marjan Lalewicz”, Rocznik Towarzy-
stwa Naukowego Warszawskiego, r. 28 (1935 - wyd.
1936): 45-49 (życiorys nadesłany przez M. Lalewi-
cza).
Minorski 1953 = Minorski, J.: „Próba oceny architek-
tury polskiej okresu 1918-1939”, Architektura, t. 12
(1953):. 299.
Olszewski 1967 = Olszewski, A.K.: Nowa forma w ar-
chitekturze polskiej 1900-1925. Teoria i praktyka,
Wrocław Warszawa Kraków, Ossolineum 1967.
Omilanowska 1991 = Omilanowska, M.: „Działalność
architektoniczna Mariana Lalewicza w Petersburgu”,
Przegląd Wschodni, t. 1, z. 1 (1991): 113-132.
Omilanowska 2004 = Omilanowska, M.: „Polscy ar-
chitekci w Petersburskiej Akademii Sztuk Pięknych
w latach 1814-1918”, Biuletyn Historii Sztuki, nr %
(2004): 351-373.
Omilanowska 2005 = Omilanowska, M.: „Działal-
ność polskich architektów w Cesarstwie Rosyjskim
w XIX i na początku XX wieku”, Pinakothekć, nr
20-21 (2005) (wersja poi. i ros.): 76-85.
Omilanowska 2016 = Omilanowska, M.: Budowanie
na obcej ziemi, seria Ars vetus et nova, red. serii W.
Bałus, t. XLIII, Kraków 2016.
Pasieczny 1994 = Pasieczny, R.: „Klasycyzm akademic-
ki w twórczości Mariana Lalewicza”, w: Klasycyzm
i klasycyzmy. Materiały Sesji Stowarzyszenia Histo-
ryków Sztuki, Warszawa, listopad 1991, Warszawa
PWN, 1994: 213.
Roguska 1982 = Roguska, J.: „Warszawskie echa nowych
koncepcji w planowaniu zabudowy czynszowej na
początku XX w.”, Architektura dawna a współczesność,
Studia i Materiały do Teorii i Historii Architektury
i Urbanistyki, Warszawa PWN 1982: 85-101.
Roguska 1993 = Roguska,}.: „Architekci Polacy w kręgu
petersburskich neoklasycystów, sztuka 1905-1918”,
Przed wielkim jutrem. Sztuka 1905-1918, Materia-
ły Sesji Stowarzyszenia Historyków Sztuki, Warszawa,
październik 1990, Warszawa PWN, 1993: 61-78.
Roguska 2003 = Roguska, J.: „Ewolucja układów prze-
strzennych, planów i form warszawskich kamienic
w latach dwudziestych i trzydziestych XX wieku”,
Prace Naukowe WAPW, t. III, Wydział Architektury
Politechniki Warszawskiej, Warszawa 2003: 68-70.