DOI Artikel:
Betlej, Andrzej: Uwagi na temat twórczości Francesca Capponiego
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.22260#0198
194
Andrzej Betlej
informacji można więc przypuszczać, iż przy wspomnianych wyżej pracach
w Podkamieniu był również odpowiedzialny za stiuki (w chwili obecnej
w większości nie istniejące bądź gruntownie przekształcone).
Kolejną wzmianką na temat twórczości Capponiego jest nota w Księgach
Grodzkich Lwowa o tym, iż 5 IV 1735 pułkownik wojsk rosyjskich Koraiecyn
zawarł z nim kontrakt na budowę cerkwi w Achtyrce (Ochtyrce), miejscowości
leżącej na lewobrzeżnej Ukrainie12. Niestety nie wiemy, czy praca ta została
zrealizowana. Capponi prowadził również prace przy wznoszeniu nigdy nie
ukończonego ostatecznie kościoła i klasztoru Bernardynów w Brzeżanach (ił. 1),
rozpoczętego w r. 1720, a zrealizowanego w latach 1737—42 dzięki fundacji
Sieniawskich13. Być może właśnie te kontakty zaowocowały późniejszymi pracami
Capponiego w Sieniawie. Według projektów tego artysty, zatrudnionego przez
Kajetana Jabłonowskiego, przebudowano gruntownie w latach 1744—47 świąty-
nię i klasztor Bernardynów we Fradze14 (obecnie nie istniejące; il. 4).
Tak zakreślony dorobek artystyczny Capponiego właściwie nie poddaje się
analizie. Zachowane prace architektoniczne są bowiem gruntownie przebudo-
wane (Sokal, Brzeżany), a pozostałe nie istnieją (Fraga). Kościół w Sieniawie był
co prawda przez niego realizowany, ale zapewne według planów poprzednich
architektów. O cerkwi w Achtyrce nie posiadamy wystarczających wiadomości,
by móc wypowiadać się co do jej autorstwa15.
Przy założeniu więc, iż w Podkamieniu16 nasz artysta był odpowiedzialny
za prace sztukatorskie, jako podstawa dla analizy stylistycznej dzieł architektury
pozostają jedynie fotografie wnętrza świątyni bernardyńskiej w Brzeżanach
(il. 2) i zdjęcie kruchty w Sokalu (il. 7). Można się więc pokusić tylko o bardzo
ogólnikowe stwierdzenia. Kruchta sokalska to budowla o prostej formie bryły,
zdynamizowanej przez wprowadzenie plastycznych podziałów — zestawionych
wklęsło-wypukłych pilastrów, ujmujących ją na narożach. Zdecydowanie od-
mienną i uboższą od tej późnobarokowej realizacji zdaje się być architektura
kościoła brzeżańskiego. Jest to mała jednonawowa świątynia, z krótkim
pięciobocznym prezbiterium, przedzielonym ołtarzem głównym, za którym
znajdował się chór zakonny. Architektura zewnętrzna tej budowli pozbawiona jest
całkowicie artykulacji, a fasada — zwieńczona prostym trójkątnym szczytem.
Kronikarz zakonny w latach trzydziestych XIX w. napisał, iż kościół robi
wrażenie „prezbiterium niedokończonego obszernego kościoła"17, opinia ta
powtórzona została następnie w katalogu świątyń bernardyńskich18 — a zatem
być może obecna budowla jest po prostu rozbudowaną apsydą projektowanej,
a nie zrealizowanej w pełnym kształcie świątyni. Kronikarz dodał jeszcze
informację, iż budowla ta „miała być wzniesiona przez architekta włoskiego".
Uwagę naszą zwraca sposób i charakter przeprowadzonych podziałów we-
wnętrznych (il. 2). Szczególnie charakterystyczne są wiązki zwielokrotnionych
pilastrów na narożach. Analogiczny rodzaj tektonicznej, ostrej artykulacji
można odnaleźć w kościele w Sieniawie. Dokładne określenie rodowodu
artystycznego Capponiego, prawdopodobnie ukształtowanego na architekturze
Andrzej Betlej
informacji można więc przypuszczać, iż przy wspomnianych wyżej pracach
w Podkamieniu był również odpowiedzialny za stiuki (w chwili obecnej
w większości nie istniejące bądź gruntownie przekształcone).
Kolejną wzmianką na temat twórczości Capponiego jest nota w Księgach
Grodzkich Lwowa o tym, iż 5 IV 1735 pułkownik wojsk rosyjskich Koraiecyn
zawarł z nim kontrakt na budowę cerkwi w Achtyrce (Ochtyrce), miejscowości
leżącej na lewobrzeżnej Ukrainie12. Niestety nie wiemy, czy praca ta została
zrealizowana. Capponi prowadził również prace przy wznoszeniu nigdy nie
ukończonego ostatecznie kościoła i klasztoru Bernardynów w Brzeżanach (ił. 1),
rozpoczętego w r. 1720, a zrealizowanego w latach 1737—42 dzięki fundacji
Sieniawskich13. Być może właśnie te kontakty zaowocowały późniejszymi pracami
Capponiego w Sieniawie. Według projektów tego artysty, zatrudnionego przez
Kajetana Jabłonowskiego, przebudowano gruntownie w latach 1744—47 świąty-
nię i klasztor Bernardynów we Fradze14 (obecnie nie istniejące; il. 4).
Tak zakreślony dorobek artystyczny Capponiego właściwie nie poddaje się
analizie. Zachowane prace architektoniczne są bowiem gruntownie przebudo-
wane (Sokal, Brzeżany), a pozostałe nie istnieją (Fraga). Kościół w Sieniawie był
co prawda przez niego realizowany, ale zapewne według planów poprzednich
architektów. O cerkwi w Achtyrce nie posiadamy wystarczających wiadomości,
by móc wypowiadać się co do jej autorstwa15.
Przy założeniu więc, iż w Podkamieniu16 nasz artysta był odpowiedzialny
za prace sztukatorskie, jako podstawa dla analizy stylistycznej dzieł architektury
pozostają jedynie fotografie wnętrza świątyni bernardyńskiej w Brzeżanach
(il. 2) i zdjęcie kruchty w Sokalu (il. 7). Można się więc pokusić tylko o bardzo
ogólnikowe stwierdzenia. Kruchta sokalska to budowla o prostej formie bryły,
zdynamizowanej przez wprowadzenie plastycznych podziałów — zestawionych
wklęsło-wypukłych pilastrów, ujmujących ją na narożach. Zdecydowanie od-
mienną i uboższą od tej późnobarokowej realizacji zdaje się być architektura
kościoła brzeżańskiego. Jest to mała jednonawowa świątynia, z krótkim
pięciobocznym prezbiterium, przedzielonym ołtarzem głównym, za którym
znajdował się chór zakonny. Architektura zewnętrzna tej budowli pozbawiona jest
całkowicie artykulacji, a fasada — zwieńczona prostym trójkątnym szczytem.
Kronikarz zakonny w latach trzydziestych XIX w. napisał, iż kościół robi
wrażenie „prezbiterium niedokończonego obszernego kościoła"17, opinia ta
powtórzona została następnie w katalogu świątyń bernardyńskich18 — a zatem
być może obecna budowla jest po prostu rozbudowaną apsydą projektowanej,
a nie zrealizowanej w pełnym kształcie świątyni. Kronikarz dodał jeszcze
informację, iż budowla ta „miała być wzniesiona przez architekta włoskiego".
Uwagę naszą zwraca sposób i charakter przeprowadzonych podziałów we-
wnętrznych (il. 2). Szczególnie charakterystyczne są wiązki zwielokrotnionych
pilastrów na narożach. Analogiczny rodzaj tektonicznej, ostrej artykulacji
można odnaleźć w kościele w Sieniawie. Dokładne określenie rodowodu
artystycznego Capponiego, prawdopodobnie ukształtowanego na architekturze