DOI Artikel:
Petrus, Jerzy T.: Domus Sapientiae Leopoliensis
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.22260#0232
228
Jerzy Т. Petrus
przez członków kapituły. Pieniądze pochodziły również z ustanowionego
specjalnego podatku dla duchowieństwa, tzw. cathedraticum1. Rezultat działań
Sierakowskiego był imponujący. Wnętrze kościoła otrzymało jednolite wyposa-
żenie wysokiej klasy artystycznej. W połączeniu z dekoracją freskową sklepień
i ścian, nadało ono gotyckiej budowli oryginalny wygląd, tworząc pełną światła,
harmonijną przestrzeń o wysokich walorach estetycznych (il. 2). Modernizacja
dokonana przez Sierakowskiego nie zyskała jednak pozytywnej oceny u historio-
grafów katedry8 i opinia ta niewątpliwie zaważyła na decyzji usunięcia z kościoła
części wyposażenia, podjętej przez władze kościelne i konserwatorskie w XIX w.,
a zwłaszcza na przełomie XIX i XX stulecia, w ramach regotycyzacji świątyni9.
Zarzucano arcybiskupowi brak poszanowania dla tradycji i zniszczenie wielu
zabytków. Trudno odmówić słuszności tym ostatnim stwierdzeniom, chociaż nie
sposób zgodzić się z negatywną oceną estetyczną.
Wśród dzieł sprawionych do katedry z inicjatywy arcybiskupa Sierakow-
skiego szczególne miejsce zajmuje — co zrozumiałe — główny ołtarz, zachowany
do dziś bez większych zmian (il. 3). Wypełnia on na całej wysokości wysmukłe,
trójbocznie zamknięte prezbiterium. Nastawa ołtarzowa posługuje się elemen-
tami architektonicznymi: na wysokim cokole zostały ustawione pary kolumn,
które wraz z pilastrami dźwigają potężne belkowanie i wsparte na nim
zwieńczenie w formie aediculi, ujmującej gotyckie okno, zakończonej glorią
z symbolami Bożej Opatrzności. Na bogaty wystrój rzeźbiarski oprócz dekoracji
ornamentalnej składają się dużych rozmiarów rzeźby Ojców Kościoła ustawione
po bokach kolumn, figury aniołów siedzących na wolutach flankujących
zwieńczenie oraz liczne postacie puttów i główki aniołków. Centralne pole
wypełnia wielka wnęka mieszcząca cudowny obraz Matki Boskiej Łaskawej, zw.
Domagaliczowską, namalowany w r. 1598 przez Józefa Szolc-Wolfowicza10 (il. 4).
Obraz, ujęty w rokokową srebrną ramę, wspiera się na potężnej podstawie
— tronie w kształcie tabernakulum — a całość otaczają rozstawione półkolem
kolumny podtrzymujące fragmenty belkowania, nad którymi widnieje gloria
z puttami i symbolami maryjnymi. I podstawę obrazu, i kolumny pokrywa
srebrna blacha (il. 5). Szlachetny materiał użyty w tej części retabulum
i centralizujący układ kompozycji oraz liczba zastosowanych podpór świadczą,
iż mamy tu do czynienia z programem ideowym, w którym istotna rola przypada
cieszącemu się sławą obrazowi maryjnemu. Prawidłowe odczytanie treści
ideowych umożliwia stwierdzenie występowania siedmiu kolumn, co jedno-
znacznie wskazuje na realizację idei Domu Mądrości, której źródłem jest
starotestamentowa Księga Przypowieści (9,1): „Sapientia aedeficavit sibi do-
mum, excidit columnas septem". Wśród wielu znaczeń Domu Mądrości
teologowie komentujący przytoczony tekst wyróżniają dwa wątki — chrys-
tologiczny i mariologiczny11. Powyższa idea była pojmowania jako symbol
Świątyni Jerozolimskiej, a także „akademii" Salomonowej, z odniesieniem
liczby 7 do siedmiu sztuk wyzwolonych. Dom Mądrości uważano również za
obraz świata stworzonego przez Boga w ciągu siedmiu dni, za figurę Kościoła
Jerzy Т. Petrus
przez członków kapituły. Pieniądze pochodziły również z ustanowionego
specjalnego podatku dla duchowieństwa, tzw. cathedraticum1. Rezultat działań
Sierakowskiego był imponujący. Wnętrze kościoła otrzymało jednolite wyposa-
żenie wysokiej klasy artystycznej. W połączeniu z dekoracją freskową sklepień
i ścian, nadało ono gotyckiej budowli oryginalny wygląd, tworząc pełną światła,
harmonijną przestrzeń o wysokich walorach estetycznych (il. 2). Modernizacja
dokonana przez Sierakowskiego nie zyskała jednak pozytywnej oceny u historio-
grafów katedry8 i opinia ta niewątpliwie zaważyła na decyzji usunięcia z kościoła
części wyposażenia, podjętej przez władze kościelne i konserwatorskie w XIX w.,
a zwłaszcza na przełomie XIX i XX stulecia, w ramach regotycyzacji świątyni9.
Zarzucano arcybiskupowi brak poszanowania dla tradycji i zniszczenie wielu
zabytków. Trudno odmówić słuszności tym ostatnim stwierdzeniom, chociaż nie
sposób zgodzić się z negatywną oceną estetyczną.
Wśród dzieł sprawionych do katedry z inicjatywy arcybiskupa Sierakow-
skiego szczególne miejsce zajmuje — co zrozumiałe — główny ołtarz, zachowany
do dziś bez większych zmian (il. 3). Wypełnia on na całej wysokości wysmukłe,
trójbocznie zamknięte prezbiterium. Nastawa ołtarzowa posługuje się elemen-
tami architektonicznymi: na wysokim cokole zostały ustawione pary kolumn,
które wraz z pilastrami dźwigają potężne belkowanie i wsparte na nim
zwieńczenie w formie aediculi, ujmującej gotyckie okno, zakończonej glorią
z symbolami Bożej Opatrzności. Na bogaty wystrój rzeźbiarski oprócz dekoracji
ornamentalnej składają się dużych rozmiarów rzeźby Ojców Kościoła ustawione
po bokach kolumn, figury aniołów siedzących na wolutach flankujących
zwieńczenie oraz liczne postacie puttów i główki aniołków. Centralne pole
wypełnia wielka wnęka mieszcząca cudowny obraz Matki Boskiej Łaskawej, zw.
Domagaliczowską, namalowany w r. 1598 przez Józefa Szolc-Wolfowicza10 (il. 4).
Obraz, ujęty w rokokową srebrną ramę, wspiera się na potężnej podstawie
— tronie w kształcie tabernakulum — a całość otaczają rozstawione półkolem
kolumny podtrzymujące fragmenty belkowania, nad którymi widnieje gloria
z puttami i symbolami maryjnymi. I podstawę obrazu, i kolumny pokrywa
srebrna blacha (il. 5). Szlachetny materiał użyty w tej części retabulum
i centralizujący układ kompozycji oraz liczba zastosowanych podpór świadczą,
iż mamy tu do czynienia z programem ideowym, w którym istotna rola przypada
cieszącemu się sławą obrazowi maryjnemu. Prawidłowe odczytanie treści
ideowych umożliwia stwierdzenie występowania siedmiu kolumn, co jedno-
znacznie wskazuje na realizację idei Domu Mądrości, której źródłem jest
starotestamentowa Księga Przypowieści (9,1): „Sapientia aedeficavit sibi do-
mum, excidit columnas septem". Wśród wielu znaczeń Domu Mądrości
teologowie komentujący przytoczony tekst wyróżniają dwa wątki — chrys-
tologiczny i mariologiczny11. Powyższa idea była pojmowania jako symbol
Świątyni Jerozolimskiej, a także „akademii" Salomonowej, z odniesieniem
liczby 7 do siedmiu sztuk wyzwolonych. Dom Mądrości uważano również za
obraz świata stworzonego przez Boga w ciągu siedmiu dni, za figurę Kościoła