DOI Artikel:
Wujcyk, Wołodymyr S.: Wiadomości o życiu i twórczości Franciszka Olędzkiego
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.22260#0286
282
Wołodymyr S. Wujcyk
Najwcześniejszą znaną i zachowaną do dziś pracą Franciszka Olędzkiego
jest dekoracja rzeźbiarska fasady kamienicy przy Rynku nr 3 we Lwowie,
wykonana w r. 1772. Składają się na nią postacie rycerzy-atlantów, pod-
trzymujących balkon, alegoria Chwały na attyce, grupy puttów po bokach
balkonu, delfiny itp. Dawna kamienica Wilczkowska została przebudowana
w latach 1771—72, według projektu Piotra Polejowskiego, na zlecenie Franci-
szki, żony zmarłego w r. 1770 Michała Seweryna Rzewuskiego, wojewody
podolskiego, właściciela miasteczka Rozdół. Franciszka Rzewuska, za pośred-
nictwem swojego ekonoma Zielińskiego, zawarła kontrakt z rzeźbiarzem Janem
Kruszanowskim, który miał pracować wspólnie z Olędzkim. Kruszanowski
zmarł jednak na wiosnę r. 1772 i całą pracę wykonał Olędzki, co potwierdzają
zapisy wypłat za poszczególne rzeźby7, a także za stiukowe dekoracje elewacji
kuchni z г. 17738. On również dokończył rozpoczęte przez Kruszanowskiego
prace w katedrze, które, o ile wiadomo, miały charakter dekoracyjny.
Atlanty kamienicy Rzewuskich (d. Wilczkowskiej), pomimo ich opłakane-
go dziś stanu, zdradzają wysoką jakość rzeźbiarskiego wykonania. Rycerze-
-atlanci o nieco zmanierowanych i swawolnych pozach, bez najmniejszego trudu
zdają się dźwigać ciężar kamiennego balkonu, jakby zaledwie podtrzymywały
masywne konsole (il. 1). Ostro cięte formy twarzy i łamane fałdy draperii
stanowią indywidualne cechy stylu Olędzkiego.
Rzeźby balkonu kamienicy przy Rynku 3 były przypisywane różnym
artystom. Franciszek Jaworski w r. 1907 roku pisał: „podobieństwo architek-
tonicznych motywów do detali katedry Św. Jura pozwala przypuszczać, że fasada
była rozplanowana przez tego samego architekta, który zbudował tę cerkiew"9.
Z całą niemal pewnością Jaworski miał tu na myśli dekorację rzeźbiarską. Nie
wiedział on wówczas jeszcze, że rzeźby fasady katedry Św. Jura są dziełem Jana
Jerzego Pinsla. Niezależnie od niesłuszności wysuniętego spostrzeżenia, dowodzi
ono, że Jaworski docenił wysoką artystyczną wartość rzeźb kamienicy Wilczkow-
skiej. Z kolei Zbigniew Hornung przypisał omawiane rzeźby Józefowi Leblasowi,
który pracował w Podhorcach i Olesku dla Wacława Rzewuskiego10. Znany
Hornungowi fakt, że także i ta kamienica należała do Rzewuskich (choć, jak
wiemy, do innej linii), był jedną z przesłanek tego przypuszczenia. Także ten autor
podkreślił wysoki poziom artystyczny rzeźb z fasady.
Rzeźby rycerzy podtrzymujących balkon kamienicy przy Rynku 3 mają bliską
analogię w postaciach atlantów wspierających balkon kamienicy przy Rynku nr 40
(il. 2). Analiza stylistyczna wykazuje wspólną manierę wykonania w obu zabytkach,
co daje nam podstawę do przypisania rzeźb z kamienicy nr 40 Franciszkowi
Olędzkiemu. Kamienica ta (zwana Hulińską, a także Zuchorowiczowską i Dackow-
ską) została przebudowana przez jej właściciela Antoniego Dejmę ок. г. 1773",
prawie jednocześnie z kamienicą Rzewuskich. Jest wielce prawdopodobne, że
Dejma, nobilitowany pocztmistrz królewski i członek Bractwa Stauropigialnego,
zwrócił się do rzeźbiarza, pracującego współcześnie przy kamienicy Rzewuskich,
położonej zaledwie o kilkadziesiąt metrów od jego własnej. Wysoki poziom
Wołodymyr S. Wujcyk
Najwcześniejszą znaną i zachowaną do dziś pracą Franciszka Olędzkiego
jest dekoracja rzeźbiarska fasady kamienicy przy Rynku nr 3 we Lwowie,
wykonana w r. 1772. Składają się na nią postacie rycerzy-atlantów, pod-
trzymujących balkon, alegoria Chwały na attyce, grupy puttów po bokach
balkonu, delfiny itp. Dawna kamienica Wilczkowska została przebudowana
w latach 1771—72, według projektu Piotra Polejowskiego, na zlecenie Franci-
szki, żony zmarłego w r. 1770 Michała Seweryna Rzewuskiego, wojewody
podolskiego, właściciela miasteczka Rozdół. Franciszka Rzewuska, za pośred-
nictwem swojego ekonoma Zielińskiego, zawarła kontrakt z rzeźbiarzem Janem
Kruszanowskim, który miał pracować wspólnie z Olędzkim. Kruszanowski
zmarł jednak na wiosnę r. 1772 i całą pracę wykonał Olędzki, co potwierdzają
zapisy wypłat za poszczególne rzeźby7, a także za stiukowe dekoracje elewacji
kuchni z г. 17738. On również dokończył rozpoczęte przez Kruszanowskiego
prace w katedrze, które, o ile wiadomo, miały charakter dekoracyjny.
Atlanty kamienicy Rzewuskich (d. Wilczkowskiej), pomimo ich opłakane-
go dziś stanu, zdradzają wysoką jakość rzeźbiarskiego wykonania. Rycerze-
-atlanci o nieco zmanierowanych i swawolnych pozach, bez najmniejszego trudu
zdają się dźwigać ciężar kamiennego balkonu, jakby zaledwie podtrzymywały
masywne konsole (il. 1). Ostro cięte formy twarzy i łamane fałdy draperii
stanowią indywidualne cechy stylu Olędzkiego.
Rzeźby balkonu kamienicy przy Rynku 3 były przypisywane różnym
artystom. Franciszek Jaworski w r. 1907 roku pisał: „podobieństwo architek-
tonicznych motywów do detali katedry Św. Jura pozwala przypuszczać, że fasada
była rozplanowana przez tego samego architekta, który zbudował tę cerkiew"9.
Z całą niemal pewnością Jaworski miał tu na myśli dekorację rzeźbiarską. Nie
wiedział on wówczas jeszcze, że rzeźby fasady katedry Św. Jura są dziełem Jana
Jerzego Pinsla. Niezależnie od niesłuszności wysuniętego spostrzeżenia, dowodzi
ono, że Jaworski docenił wysoką artystyczną wartość rzeźb kamienicy Wilczkow-
skiej. Z kolei Zbigniew Hornung przypisał omawiane rzeźby Józefowi Leblasowi,
który pracował w Podhorcach i Olesku dla Wacława Rzewuskiego10. Znany
Hornungowi fakt, że także i ta kamienica należała do Rzewuskich (choć, jak
wiemy, do innej linii), był jedną z przesłanek tego przypuszczenia. Także ten autor
podkreślił wysoki poziom artystyczny rzeźb z fasady.
Rzeźby rycerzy podtrzymujących balkon kamienicy przy Rynku 3 mają bliską
analogię w postaciach atlantów wspierających balkon kamienicy przy Rynku nr 40
(il. 2). Analiza stylistyczna wykazuje wspólną manierę wykonania w obu zabytkach,
co daje nam podstawę do przypisania rzeźb z kamienicy nr 40 Franciszkowi
Olędzkiemu. Kamienica ta (zwana Hulińską, a także Zuchorowiczowską i Dackow-
ską) została przebudowana przez jej właściciela Antoniego Dejmę ок. г. 1773",
prawie jednocześnie z kamienicą Rzewuskich. Jest wielce prawdopodobne, że
Dejma, nobilitowany pocztmistrz królewski i członek Bractwa Stauropigialnego,
zwrócił się do rzeźbiarza, pracującego współcześnie przy kamienicy Rzewuskich,
położonej zaledwie o kilkadziesiąt metrów od jego własnej. Wysoki poziom