(Studia nad sztuką renesansu i baroku, Lublin, 1989)

148

Włodzimierz Boruch

uskrzydlonych główek anielskich mogły zostać przejęte z fary w Kazimierzu.
Dokonano jednak tego w sposób twórczy stosując ogólne zasady, a tylko
niektóre wyżej wymienone elementy w całości, innych zaś nie wykorzystano
jako nieprzydatnych w warunkach, gdzie sklepienie miało znacznie mniejszą
powierzchnię (kwadraty z wklęsłymi narożami, gwiazdy, motyw serca).
Stworzone za to formy nowe, orginalne, nigdzie przedtem nie występujące,
np. kwadraty z monogramami Marii w podłuczach kolebek i nowy układ
skrzydeł przy główkach anielskich. Mimo podobieństw jest też wiele różnic
między dekoracją kościoła farnego a naszym obiektem. Oba układy sztukate-
rii są sieciowe, lecz w kościele na Czwartku bardziej ażurowe, z mniejszą
liczbą elementów, a większą liczbą pól wolnych od dekoracji. Różne są też
profile poszczeglnych listew i ram sztukateryjnych. Tu wkraczamy w zagad-
nienie o znacznie szerszym zasięgu. Sztukaterie z naszego kościoła operując
motywem kimationu towarzyszącego z obu stron, umieszczonemu pośrodku
listwy wałka z astragalem, stosują go w formie nieczęsto spotykanej - tzn.
stylizowane listki obejmujące z obu stron tzw. wole oczka rozchylają się na
zewnątrz każdej listwy sztukateryjnej (rys. 9). Spośród wielu przeanalizowa-
nych wcześniejszych rozwiązań tylko w kościele w Janowcu (1610-1615), i
to jedynie na niektórych listwach, zaobserwować można podobny układ ki-
mationu. Jest mało prawdopodobne, aby takie odwrócenie szablonu mogło
być przypadkowe (chodzi o kościół św. Mikołaja, bo w Janowcu rzeczywiś-
cie wykonawca w pewnym momencie mógł się pomylić), skoro w innych
przypadkach z taką konsekwencją stosowane jest rozwiązanie odmienne, tzn.
listki rozchylają się do środka w kierunku wałka z astragalem (przykłady: ko-
ściół bernardynów w Lublinie, fara w Kazimierzu, Uchanie, Radzyń, Turobin
i Czemierniki).
Natomiast w okresie późniejszym, tzn. po powstaniu sztukaterii w nawie
kościoła św. Mikołaja (ok. 1620 r.), widzimy kilkakrotnie analogiczny układ
kimationu, choć trudno chyba mówić we wszystkich tych wypadkach o bez-
pośrednim naśladowaniu dekoracji na Czwartku. Są to sztukaterie w kościele
w Rybitwach (dawny pow. opolski - 1631 r.) i w trzech kościołach w Lubli-
nie - P. M. Zwycięskiej (pobrygidkowski), św. Józefa (1637 r.) i św. Agniesz-
ki na Kalinowszczyźnie (1648 r.; il. 10). W dwóch ostatnich świątyniach
ewentualne naśladownictwo form z kościoła na Czwartku byłoby usprawie-
dliwione bliskością usytuowania na planie miasta, przynależnością do grupy
lubelskiej w innych fragmentach architektury, ogólnym układem sztukaterii
(św. Józef), rytmicznie powtarzającym kompozycje w każdym przęśle, jak
również podobnym kształtem figur i pól na sklepieniu. W kościele św. Agnie-
szki poza profilami listew także główki anielskie są niemal analogiczne jak w
naszym kościele (por. il. 9, 10).
Skoro poruszona została sprawa dekoracji dodatkowych należy powie-
dzieć, że jest to problem równie interesujący, jak w przypadku odwróconych
form z kimationem. Uskrzydlone putta są elementem bardzo charakterysty-