Studia archeologiczne (3.1982)

- 19 -

Pośrednie stanowisko wobec interpretacji figurek jako bóstw i
69
ludzi zajmuje Schefold . Uważa on, że idole reprezentują posta-
cie z cykladzkiej mitologii, istoty znajdujące się między światem
ludzi i bogów. Pozycja figurek stojących na palcach z odchylonymi
głowami sugeruje wg Schefolda moment ekstazy w tańcu wywołującym
bóstwo. Taniec ten odbywał się w rytm muzyki harfistów i flecistów.
Figurki przedstawiające ten rytuał wkładano do grobu, aby zapew-
nić kontakt zmarłego z bóstwem opiekuńczym. Zwyczaje te zdaniem
badacza, znajdują późniejsze odbicie w obrządkach grzebalnych Gre-
cji klasycznej w kulcie Dionizosa, gdyż na sepulkralnych figurkach
tanagryjskich widnieją atrybuty tego boga. Wytwory plastyki figu-
ralnej Cyklad III tys. p.n.e. stanowią prototyp greckich nimf i
herosów - przedstawienie harfisty jest być może pierwowzorem Or-
feusza, pieśniarza, przez którego przemawiało boskie natchnienie,
zaś związki tego herosa z państwem cieni znane są z mitów później-
szych.
Jak wynika z powyższego zestawienia propozycje dotyczące in-
terpretacji wierzeń związanych z kultem zmarłych są zbyt różne,
aby można było znaleźć dla nich wspólny mianownik. Wszystkie one
jednak zakładają, że kult taki istniał i miał swoje formy, czasa-
mi nawet bardzo rozwinięte. Nie należy zapominać, że mimo wspól-
nych cech w sposobie traktowania zmarłych zaznaczają się lokalne
różnice. Figurki również nie są zjawiskiem aż tak częstym, aby moż-
na było mówić o powszechnym zwyczaju panującym wśród ludności wysp.
Różnorodność ich typów od bardzo schematycznych do naturalistycz-
nych, a także tematów i form przedstawień, świadczy moim zdaniem
o odmiennych funkcjach. Nie jest bowiem możliwej aby w tak rozpro-
szonych grupach przejawiano dokładnie te same formy rytuałów, mi-
mo że ogólny.system wierzeń mógł być wspólny. Położenie geogra-

Występowanie figurek w grobach męskich i kobiecych obala tę teo-
rie. Według Nilssona figurki składane były do grobu w zastępstwie
ofiar ze służby, aby po śmierci służyły swemu panu podobnie jak
za życia (Geschichte der Griechischen Religion, II ed.MUnchen 1955,
s.294); jednak zwrócić należy uwagę, że figurki odkrywa się także
w grobach bez inwentarza, gdzie jedynym wyposażeniem jest właśnie
idol. Za wyobrażenia zmarłych przodków uważa je Zervos - 1957t
s.44; odosobniony jest pogląd Blegena (Korakou, a Prehistorie Set~
tlement near Corinth. New York 1921), który widzi w figurkach za-
bawki - figurki bowiem odkrywa się w grobach dorosłych zmarłych,
a nie tylko dzieci.
K.Schefold, Heroen und Nymphen in Kykladen GrSbern, AK 8,
1969, s.87.