DOI Page / Citation link:
https://doi.org/10.11588/diglit.7900#0031
X6 M U S E U M
Terra a ntiscorblitica. Hujus meminit Henricus Petreius dissesrt. Har-
mohic. de Scorbuto 38. in hunc modum : In Norvegia propc Bergas celebre empo-
rium, terram rubram, sigillatae cuipiam non absimilem , effodi perhibent, prsesenta-
neum hujus morbi Alexipharmacum. Cur igitur vocetur Terra Antiscorbutica, hinc
patet. Invenitur vcro prope Bergas Norvcgias, ut Pctreius refert,atquc mde ad me de-
tulit vir ClarissimusD.D. Jacobus Fabricius Archiater Regius, sed crudam, variis quis-
quiliis, radicibus, Iapillis, aliisque permistam, qua forma apud me etiamnum reperitur ;
lcd ejus particulam lavi, purgavi & aptarn reddidi Medicina?, qux hac forma jam con-
spicitur. Pulvis est rubicundus ad lutcum tendens, arenosus, minime pinguis, namper
le in orbiculos cogi nequit , nullius ferme saporis, instar arena: inter dentes strepitum
edens,non admodumponderosus. Hujus drachmam unam in aqua aliqua antiscorbu-
tica cxhibcnt, ut sudorem provocent, quo aliquoties ita provocato, radicitus exstirpari
scorbutum rcferunt. Miratur Petreius dicto locohancterramadexterosnonexportari:
Miror , inquit, cur, qucmadmodum Guajacum ab Indis & Americae populis, quibus
lues Venerea endemia est, ita consimilia remedia ad Scorbutumcurandum ab hisce po-
pulis in Germaniam, praesertim a lucri cupidis Mercatoribus non invehantur. Sed mi-
rati desinat; Vulgare vitium est,propriadeipicere, percgrina admirari, &nil nisimagno
pretio cmptum aestimare.
Terrj cimbric^. In Cimbria juxta promontorium ^torn£4>osfiw/ distrietiis
Hottcrsncnlis, duo terrarum genera inveniuntur, luteum alterum, alterum cinereum,
qua: ad naturam Terrse ssgillata: quamproximeaccedere vidcntur. Crudx adhuc& non
purgatx, purissimx, & ab omnibus heterogencis feparata: inveniuntur in mineris;pin-
gues sunt, ad contactum lubrica:, adstringcntes & lingure adha:rcntes,liquescuntliquo-
ribus indita: sine fucibus. Sunt mihi ejusgcncris massa: quaedam, praesertim liitex. Ex
cinerca stacua cst D. Virginis, ulnis lnfantcm gestantis trium circitcr unciarum altitu-
dine, Dono NobiliiT. &: Eruditissima? Matrona: Birgittx Tot de Tureby ; sed manu
nobilis cujusdam Virginis aftabre satis elaborata . Non dubito quin Terra: ha: vim ha-
beant resistendi malignitati, ad sudores eliciendos commoda:, in primis in Dysenteria
& aliis alvi ssuxionibus utiles.
Ad luteas terras Ochram rcferre licet, quar vel natiya cst vel factitia. Illa
hic locum proprie mcrctut •> ha:c licet inter metallica reccnseatur, ab hoc censunonvi-
detur cxcludenda. Graxis o'xsn dicitur, quod Luteo sit colore.
Plinio & Latinis Sil vocc peregrina, cum Lutea vocari possit, Germanis £)d)cr /
53cr<}jjcl& / @tls>cr$cl&. Nativa nascitur non solum inter metalla , sed etiam in propnis
vcnis.
Quiondam Attica commcndabatur. Nunc foditur in Ungaria, Rhetia, Germanix
Mineris argcntariis, Hildcsheimii, inter Alsfeldam £c Embeccam , in Norvegia: fodi-
nis argenteis , in Cimbna quoquc & Issandia. Gustu acris est, & in externis saltem
usum invenit apud Medicos. Tumores Sc panos di/cutit, excrescentcm carnem repri-
mit, cum ceracava explet, articulorum tophos comminuit. Dioscorides eligendam
suadet levissimam, saturate luteam, non lapidosam, friabilem. Pi&ores quoque ejus
usum libi samiliarem reddiderunt. Quidam potius inter lapides metallicos, quam
Terras, reponendam putant, sed nescio quo jure.
Ochra scanderburcica lutea- Propc Scanderburgum Cimbria:, ter-
ra qua:damluteaemonte vicino eruitur, Venis suis reliquum montis perreptans, quam
pro sigillata aut medicata, vim sigillatx Terrx habente, venditare ausi sunt quidam, unde
&; pastillos ex ea formarunt, ac sigillo Rosas decorarunt, vendibiliores eos vulgo ut red-
derent. Sed ego cumTerram crudam ad me deferendam curassem, nihil in ea ofFendi
pingucdinis, nec magnopere adstringere animadverti, sed potius acrimoniam quan-
dam gustanti pribere: unde non tam ad BolosautTerras sigillatas, quam Ochras refe-
rendam duxi. Eo autem magis iri mea confirmor opinione , quod accola: ipsa terra
lutea exsiccata, ad tingendas &pingendas xdcs , colore ssavo utantur. Igne vero
ubi uritur, rubrum colorem assumit, priore obliterato.
Hanc enim notam esse Ochra: genuinam docet Dioscorides: cum ait Ochram per
ustionem transire in Rubricam, a veteribus Sil di&a videtur, ut supra monuimus,
Quocirca non suasero ut quisquamhac terra interne, nisi caute, utatur, Siquidem,
utreliqua: Ochrx, vimhabeterodendi, disiipandi collectiones &tubercula, reprimendi
excre-
*
« «
Terra a ntiscorblitica. Hujus meminit Henricus Petreius dissesrt. Har-
mohic. de Scorbuto 38. in hunc modum : In Norvegia propc Bergas celebre empo-
rium, terram rubram, sigillatae cuipiam non absimilem , effodi perhibent, prsesenta-
neum hujus morbi Alexipharmacum. Cur igitur vocetur Terra Antiscorbutica, hinc
patet. Invenitur vcro prope Bergas Norvcgias, ut Pctreius refert,atquc mde ad me de-
tulit vir ClarissimusD.D. Jacobus Fabricius Archiater Regius, sed crudam, variis quis-
quiliis, radicibus, Iapillis, aliisque permistam, qua forma apud me etiamnum reperitur ;
lcd ejus particulam lavi, purgavi & aptarn reddidi Medicina?, qux hac forma jam con-
spicitur. Pulvis est rubicundus ad lutcum tendens, arenosus, minime pinguis, namper
le in orbiculos cogi nequit , nullius ferme saporis, instar arena: inter dentes strepitum
edens,non admodumponderosus. Hujus drachmam unam in aqua aliqua antiscorbu-
tica cxhibcnt, ut sudorem provocent, quo aliquoties ita provocato, radicitus exstirpari
scorbutum rcferunt. Miratur Petreius dicto locohancterramadexterosnonexportari:
Miror , inquit, cur, qucmadmodum Guajacum ab Indis & Americae populis, quibus
lues Venerea endemia est, ita consimilia remedia ad Scorbutumcurandum ab hisce po-
pulis in Germaniam, praesertim a lucri cupidis Mercatoribus non invehantur. Sed mi-
rati desinat; Vulgare vitium est,propriadeipicere, percgrina admirari, &nil nisimagno
pretio cmptum aestimare.
Terrj cimbric^. In Cimbria juxta promontorium ^torn£4>osfiw/ distrietiis
Hottcrsncnlis, duo terrarum genera inveniuntur, luteum alterum, alterum cinereum,
qua: ad naturam Terrse ssgillata: quamproximeaccedere vidcntur. Crudx adhuc& non
purgatx, purissimx, & ab omnibus heterogencis feparata: inveniuntur in mineris;pin-
gues sunt, ad contactum lubrica:, adstringcntes & lingure adha:rcntes,liquescuntliquo-
ribus indita: sine fucibus. Sunt mihi ejusgcncris massa: quaedam, praesertim liitex. Ex
cinerca stacua cst D. Virginis, ulnis lnfantcm gestantis trium circitcr unciarum altitu-
dine, Dono NobiliiT. &: Eruditissima? Matrona: Birgittx Tot de Tureby ; sed manu
nobilis cujusdam Virginis aftabre satis elaborata . Non dubito quin Terra: ha: vim ha-
beant resistendi malignitati, ad sudores eliciendos commoda:, in primis in Dysenteria
& aliis alvi ssuxionibus utiles.
Ad luteas terras Ochram rcferre licet, quar vel natiya cst vel factitia. Illa
hic locum proprie mcrctut •> ha:c licet inter metallica reccnseatur, ab hoc censunonvi-
detur cxcludenda. Graxis o'xsn dicitur, quod Luteo sit colore.
Plinio & Latinis Sil vocc peregrina, cum Lutea vocari possit, Germanis £)d)cr /
53cr<}jjcl& / @tls>cr$cl&. Nativa nascitur non solum inter metalla , sed etiam in propnis
vcnis.
Quiondam Attica commcndabatur. Nunc foditur in Ungaria, Rhetia, Germanix
Mineris argcntariis, Hildcsheimii, inter Alsfeldam £c Embeccam , in Norvegia: fodi-
nis argenteis , in Cimbna quoquc & Issandia. Gustu acris est, & in externis saltem
usum invenit apud Medicos. Tumores Sc panos di/cutit, excrescentcm carnem repri-
mit, cum ceracava explet, articulorum tophos comminuit. Dioscorides eligendam
suadet levissimam, saturate luteam, non lapidosam, friabilem. Pi&ores quoque ejus
usum libi samiliarem reddiderunt. Quidam potius inter lapides metallicos, quam
Terras, reponendam putant, sed nescio quo jure.
Ochra scanderburcica lutea- Propc Scanderburgum Cimbria:, ter-
ra qua:damluteaemonte vicino eruitur, Venis suis reliquum montis perreptans, quam
pro sigillata aut medicata, vim sigillatx Terrx habente, venditare ausi sunt quidam, unde
&; pastillos ex ea formarunt, ac sigillo Rosas decorarunt, vendibiliores eos vulgo ut red-
derent. Sed ego cumTerram crudam ad me deferendam curassem, nihil in ea ofFendi
pingucdinis, nec magnopere adstringere animadverti, sed potius acrimoniam quan-
dam gustanti pribere: unde non tam ad BolosautTerras sigillatas, quam Ochras refe-
rendam duxi. Eo autem magis iri mea confirmor opinione , quod accola: ipsa terra
lutea exsiccata, ad tingendas &pingendas xdcs , colore ssavo utantur. Igne vero
ubi uritur, rubrum colorem assumit, priore obliterato.
Hanc enim notam esse Ochra: genuinam docet Dioscorides: cum ait Ochram per
ustionem transire in Rubricam, a veteribus Sil di&a videtur, ut supra monuimus,
Quocirca non suasero ut quisquamhac terra interne, nisi caute, utatur, Siquidem,
utreliqua: Ochrx, vimhabeterodendi, disiipandi collectiones &tubercula, reprimendi
excre-
*
« «