DOI Page / Citation link:
https://doi.org/10.11588/diglit.45253#0005
PRZEDMOWA
Prezentowana praca jest efektem rozważań nad specyfiką malarstwa i kultury nie-
mieckiej XIX wieku. Główny temat, wokół którego ogniskowały się studia brzmiał:
patriotyzm a malarstwo niemieckie. Zrodziły go wcześniejsze studia nad sztuką nie-
miecką ok. 1800 roku. Badacze zajmujący się tym okresem wiążą malarstwo Philippa
Ottona Rungego i Caspara Davida Friedricha z twórczością artystów określanych mia-
nem wczesnych romantyków niemieckich (m.in. Wilhelmem Heinrichem Wackenrode-
rem, Fredrichem Schleglern, Ludwigem Tieckeni i Novalisem). Te trafne porównanie
wywołuje jednak szereg wątpliwości, albowiem wczesny nurt romantyzmu niemieckiego,
któiy skłaniał artystów do zachowywania indyferentnych postaw jest łączony z ma-
larstwem uznawanym przez historyków sztuki za polityczne, patriotyczne i wyrażającym
istotę niemieckości; dotyczy to wszczególności malarstwa Friedricha.
Próbując znaleźć odpowiedź na pytanie: czym było malarstwo Friedricha i jak
dokonała się recepcja jego twórczości doszedłem do problemu malarstwa niemieckiego
w ogóle. Chęć poznania, w jaki sposób te zagadnienia objawiły się w sztuce niemieckiej
skłoniła mnie do przyjrzenia się dokładniej niżeli pierwotnie zakładałem, malarstwu
i grafice niemieckiej lego czasu.
Dotarcie do pierwotnego znaczenia obrazów jest ściśle związane z odtworzeniem
możliwie pełnego kontekstu, w którym dzieła istniały. Jedną z poważniejszych trudności
jest rekonstrukcja kontekstu przestrzennego; w przypadku malarstwa sztalugowego jest to
prawie niemożliwe. Można jedynie określić i to w przybliżeniu, podstawowe zasady
eksponowania obrazów w danej epoce. Były one zależne od wystawienniczych konwencji
bądź gustów właścicieli obrazów. Wyjątek stanowiły obrazy religijne, głównie ołtarzowe,
ale te, ze względu na problematykę znalazły się poza obszarem zainteresowań. Jedynie
malowidła ścienne - choć mamy tu do czynienia z innymi jakościowo dziełami, odrębną
techniką, językiem i poetyką - umożliwiały przynajmniej egzemplaryczne zademonstro-
wanie związanych z tym problemów.
W efekcie, po różnych próbach, świeckie malarstwo ścienne zostało uznane za
zagadnienie wymagające osobnego rozdziału, w którym oprócz jego specyfiki
w Niemczech w lalach 1810-1850, zostały omówione podstawowe zależności między
dekoracją a przestrzenią oraz kwestia udziału, jaki mają one w współkreowaniu całoś-
ciowego sensu dzieła. Wybór obiektów, który został dokonany może wydawać arbitralny,
ale był on uwarunkowany, poza znaczeniem jakie miały te malowidła dla współczenych,
przede wszystkim możliwościami dokładnej rekonstrukcji. Sam zaś temat wydaje się być
niezwykle interesujący i wymagałby odrębnych studiów.
Na zakończenie kilka słów o zastosowanej periodyzacji i wynikającym z niej uk-
ładzie rozdziałów. Podział na dziesięciolecie może wydawać się zbyt schematyczny
i sprowokować liczne zarzuty; jednakże sztuczność ta nie jest w lekturze rażąca a po-
I
Prezentowana praca jest efektem rozważań nad specyfiką malarstwa i kultury nie-
mieckiej XIX wieku. Główny temat, wokół którego ogniskowały się studia brzmiał:
patriotyzm a malarstwo niemieckie. Zrodziły go wcześniejsze studia nad sztuką nie-
miecką ok. 1800 roku. Badacze zajmujący się tym okresem wiążą malarstwo Philippa
Ottona Rungego i Caspara Davida Friedricha z twórczością artystów określanych mia-
nem wczesnych romantyków niemieckich (m.in. Wilhelmem Heinrichem Wackenrode-
rem, Fredrichem Schleglern, Ludwigem Tieckeni i Novalisem). Te trafne porównanie
wywołuje jednak szereg wątpliwości, albowiem wczesny nurt romantyzmu niemieckiego,
któiy skłaniał artystów do zachowywania indyferentnych postaw jest łączony z ma-
larstwem uznawanym przez historyków sztuki za polityczne, patriotyczne i wyrażającym
istotę niemieckości; dotyczy to wszczególności malarstwa Friedricha.
Próbując znaleźć odpowiedź na pytanie: czym było malarstwo Friedricha i jak
dokonała się recepcja jego twórczości doszedłem do problemu malarstwa niemieckiego
w ogóle. Chęć poznania, w jaki sposób te zagadnienia objawiły się w sztuce niemieckiej
skłoniła mnie do przyjrzenia się dokładniej niżeli pierwotnie zakładałem, malarstwu
i grafice niemieckiej lego czasu.
Dotarcie do pierwotnego znaczenia obrazów jest ściśle związane z odtworzeniem
możliwie pełnego kontekstu, w którym dzieła istniały. Jedną z poważniejszych trudności
jest rekonstrukcja kontekstu przestrzennego; w przypadku malarstwa sztalugowego jest to
prawie niemożliwe. Można jedynie określić i to w przybliżeniu, podstawowe zasady
eksponowania obrazów w danej epoce. Były one zależne od wystawienniczych konwencji
bądź gustów właścicieli obrazów. Wyjątek stanowiły obrazy religijne, głównie ołtarzowe,
ale te, ze względu na problematykę znalazły się poza obszarem zainteresowań. Jedynie
malowidła ścienne - choć mamy tu do czynienia z innymi jakościowo dziełami, odrębną
techniką, językiem i poetyką - umożliwiały przynajmniej egzemplaryczne zademonstro-
wanie związanych z tym problemów.
W efekcie, po różnych próbach, świeckie malarstwo ścienne zostało uznane za
zagadnienie wymagające osobnego rozdziału, w którym oprócz jego specyfiki
w Niemczech w lalach 1810-1850, zostały omówione podstawowe zależności między
dekoracją a przestrzenią oraz kwestia udziału, jaki mają one w współkreowaniu całoś-
ciowego sensu dzieła. Wybór obiektów, który został dokonany może wydawać arbitralny,
ale był on uwarunkowany, poza znaczeniem jakie miały te malowidła dla współczenych,
przede wszystkim możliwościami dokładnej rekonstrukcji. Sam zaś temat wydaje się być
niezwykle interesujący i wymagałby odrębnych studiów.
Na zakończenie kilka słów o zastosowanej periodyzacji i wynikającym z niej uk-
ładzie rozdziałów. Podział na dziesięciolecie może wydawać się zbyt schematyczny
i sprowokować liczne zarzuty; jednakże sztuczność ta nie jest w lekturze rażąca a po-
I