DOI Artikel:
Sborōnos, Iōannēs N.: Praxitelous: Dēmētēr, Korē kai Iakchos ek Athēnais
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.13160#0050
40
Πραξιτέλους: Δημήτηρ, Κόρη και Ίακχος εν Ά&ήναις' υπό I. Σβορώνου.
μεγάλου Πραξιτέλους και ούχι γλύπτου τίνος των
ρωμαϊκών χρόνων, ή εις εικόνα Εύβουλέως τίνος
υίοϋ έτερου άγνωστου ήμΐν άνδρός Πραξιτέλους—,
αναφέρεται εις τον Πλούτωνα, τον κατ'εύφημισμόν
Εύβουλέα καλούμενον, πάντοτε δέ εΐκονιζόμενον
ώριμον την ήλικίαν, γενειώντα και στυγνον τήν
όψιν, ούχί οέ εις τον δλως άσημον και αόριστον
τήν μορ^ήν χοιροβοσκόν έκεΐνον Εύβουλέα του
Έλευσινιακοΰ μυστικού κύκλου, όν οί ταυτίζοντες
προς τον Εύβουλέα τοΰ Πραξιτέλου; ήναγκάσθη-
σαν προς ύποστήριξιν της γνώμης αύτών νά φαν-
τασθώσιν ώς νέον και ώραΐον, χωρίς τό παράπαν νά
είναι παοαδεοομένον ήμϊν τοιοΰτάν τι και ένώ συ-
νήθως τους τοιούτους χοιροβοσκους παριστά ή αρ-
χαία μυθολογία και τέχνη ώς άγροίκους τήν δψιν
και ηλικιωμένους, οίος π. χ. ήν ό γηραιός συβώ-
της του Όδυσσέως Εύμαιος.
Άλλ' ή έπι δ'αφόρου γένους επιχειρημάτων,
ιδίως νομισματικών, στηριχθείσα γνώμη μου αύτη
ούδεμιάς σχεδόν έ'τυχεν επιδοκιμασίας, πολεμη-
θεΐσα μάλιστα ώς όλως άβάσιμος και άστήρικτος ,
ένώ εξ άλλου ή περί Εύβουλέως ύπόθεσις των
ΒβηηοΙοΓΐ και ΡαΓί\νίίη§1βΓ προεβιβάσΟη συν τώ
χ ράνω εις περίπου πλήρη έπιστημονικήν βεβαιό-
τητα, πάντων σχεδόν βασιζόντων νΰν έπ' αύτής,
ώς έπί θετικοΰ τίνος δεδομένου, τάς περαιτέρω σχε-
τικάς μυθολογικάς και τεχνοτροπικάς αύτών με-
λετάς.
Και όμως ιδού νΰν έρχεται νεωτάτη τις άνακά-
λυψις έν Ιταλία καταρρίπτουσα πάν τό περί Εύ-
βουλέως οικοδόμημα των ρηθέντων σορών άρχαιο-
λόγων και έπικυροΰσα πληρέστατα ού μόνον τήν
γνώμην μου, καθ'ήν αί κεφαλαί αύται εϊκονί'ζουσι
τον άγαπητον τοις ΆΟηναιοις Ιακχον, αλλά, τη
βοήθεια άλλων μνηυ.ει'ων, και τήν έτέραν υπάθεσιν,
ήν συγχρόνως τότε προέβαλον μετά δειλίας τινός,
ότι αί κεφαλαί αύται είναι άντίγραφα της κεφαλής
τοΟ έν Αθήναις περιφήμου δια την καλλονήν αγάλ-
ματος τοΟ Ιάκχου τοΟ Πραξιτέλους.
1 Η. Ο. Ρπιι£β1ι6πτι, ΑΓοΙιαβοΙ. ΒβίίΓ&^β άββ θΙβυ,Βίηϊ-
βοΐΐβη ΚΐΐΙίΒ. Μίίηοίΐβη 1905. 8. 92. Ούτος άρνεϊταί μοι και αυ-
τήν τήν δύναμιν νά διακρίνω έπΐ των νομισμάτων ομοιότητας τών
τύπων αύτών προς εκείνους έτερου γένους μνημείων. Ή τριακον-
ταετής νομισματική πεϊρά μου εις ούδέν μοι έ^ρησίμευσε πρό τών
ομμάτων του νεαρού τούτου αρχαιολόγου, του Γσως ουδέποτε λαβόν-
τος άρ^αΐον νόμισμα ανά */ειρας.
Πριν παρουσιάσω το τήν γνώμην μου έπικυ-
ρώσαν μνημεΐον, έπιτραπήτω μοι ίνα ύπενθυμίσω
διά βραχέων τάς περί τοΟ έν Αθήναις Ιάκχου του
Πραξιτέλους μαρτυρίας τών άρχαίων,
Ο Παυσανίας ομιλών περί της τοΰ ΚεραμεικοΟ
Διπύλου εισόδου τών Αθηνών, γράφει (Α' 2, 4) :
ΕΊοελ3όντων δέ ές τήν πάλιν οικοδόμημα ές παρα-
σκευήν έστι τών πομπών, ας πέμπονσι τάς μεν ανά
πάν έτος, τάς δε κα\ χρόνον διαλείποντες. Και
πλησίον ναός έατι Δήμητρος, άγάλματα δέ
αύτη τε και ή παις (Περσεφόνη) και δάδα
έχων "Ιακχος · γέγραπται δέ επί τω τοίχω
γράμμασιν άττικοϊς έργα είναι Πραξιτέλους».
Προς τήν παρά τό Δίπυλον θέσιν τοΰ ναοΟ τού-
του της Δήμητρος, ον προς διάκρισιν άπο τών λοι-
πών έν τή πόλει ιερών της αύτής θεάς έκάλουν οί
άρχαΐοι 'Ιακχεΐον ι, συμφωνεί τό γεγονός ότι διά
της πύλης ταύτης έξήρχετο ή προς τήν Ελευσίνα
διά τής Ιεράς όδοΰ βαίνουσα διαβόητος πομπή τοΰ
Ιάκχου τών Ελευσίνιων μυστηρίων. Η θέσις όμως
αύτοΰ δεν είναι άκριβώς γνωστή, διό κα'ι οί τοπο-
γράφοι τών άρχαίων Αθηνών ύποστηρίζουσι δια-
φόρους γνώμας περί αύτής. Ούτως ένώ ό \ν3θ!ΐ8-
ιηυΐΐι, Λνϊ1ειηιο\νίίζ και ΚοβθΐΊ; ταυτίζουσιν αύτόν
πρός τό θεσμοφορειον τοΰ δήμου τής Μελίτης, ό
Νϊθδβη δέχεται τό λεγόμενον Θησεΐον ώς τον ναόν
τοΰτον τής Δήμητρος, ό δέ Β. δπιίΐίι δέχεται έν
τώ έσωτεοικώ τοΰ Διπύλου πλατεΐαν περιβαλλο-
1 ι » 1
μένην ύπο στοάς, έν ή Οά εκείτο το 'Ιακχεΐον 2.
Τό έν τώ ναώ τούτω σύμπλεγμα τοΰ Πραξιτέ-
λους άναφέρει και Κλήμης ό Άλεξανδρεύς (Προ-
τρεπτ. 62) διά τών λέξεων « Πραξιτέλους Δήμη-
τρα και Κόρην και τον "Ιακχον τον μυστικόν».
Ότι δέ τών τριών άγαλμάτων τοΰ συμπλέγματος το
κάλλιστον ήτο ό Ιακχος, δυνάμεθα νά έξαγάγωμεν
ού μόνον έκ τοΰ ονόματος 'Ιακχεΐον, δι'ού διεκρίνετο
ό ναός τής Δήμητρος, έν ώ τά τρία ταΰτα άγάλ-
αατα, άλλά καί έκ τοΰ γεγονότος ότι ό μέν Κικέρων,
προφανώς άναφερόμενος εις τό έν Αθήναις άγαλμα
τοΰτο τοΰ Πραξιτέλους 3, άναφέρει μόνον τον μαρ-
μάρινον Ίακχον ώς ιδιαιτέρως άγαπητον τοις 'Αθη-
1 Πλουτάρχου Άοιστ. 27.—Άλκίφρ. III 56.— ΗίΙζΪ£ - Βΐΐίπι-
ηβι·, Ρ&υ8&ηΐ38, I σελ. 129.
ζ Ηϊίζί^-ΒΙϋπιηβΓ έ. α.
8 Ιη ν"βπ·. IV, 60. 135: ςυίά (αΓβΐί,ΐΈπιϊηϊ ιτιβί'βΐ'β νθΐΐβ)
ΑίΙιβηίβηβθΒ, ηΐ θχ ιηαπηοΓβ Ιαοοίιαιη.
Έτνπ. 9.7.11.
Πραξιτέλους: Δημήτηρ, Κόρη και Ίακχος εν Ά&ήναις' υπό I. Σβορώνου.
μεγάλου Πραξιτέλους και ούχι γλύπτου τίνος των
ρωμαϊκών χρόνων, ή εις εικόνα Εύβουλέως τίνος
υίοϋ έτερου άγνωστου ήμΐν άνδρός Πραξιτέλους—,
αναφέρεται εις τον Πλούτωνα, τον κατ'εύφημισμόν
Εύβουλέα καλούμενον, πάντοτε δέ εΐκονιζόμενον
ώριμον την ήλικίαν, γενειώντα και στυγνον τήν
όψιν, ούχί οέ εις τον δλως άσημον και αόριστον
τήν μορ^ήν χοιροβοσκόν έκεΐνον Εύβουλέα του
Έλευσινιακοΰ μυστικού κύκλου, όν οί ταυτίζοντες
προς τον Εύβουλέα τοΰ Πραξιτέλου; ήναγκάσθη-
σαν προς ύποστήριξιν της γνώμης αύτών νά φαν-
τασθώσιν ώς νέον και ώραΐον, χωρίς τό παράπαν νά
είναι παοαδεοομένον ήμϊν τοιοΰτάν τι και ένώ συ-
νήθως τους τοιούτους χοιροβοσκους παριστά ή αρ-
χαία μυθολογία και τέχνη ώς άγροίκους τήν δψιν
και ηλικιωμένους, οίος π. χ. ήν ό γηραιός συβώ-
της του Όδυσσέως Εύμαιος.
Άλλ' ή έπι δ'αφόρου γένους επιχειρημάτων,
ιδίως νομισματικών, στηριχθείσα γνώμη μου αύτη
ούδεμιάς σχεδόν έ'τυχεν επιδοκιμασίας, πολεμη-
θεΐσα μάλιστα ώς όλως άβάσιμος και άστήρικτος ,
ένώ εξ άλλου ή περί Εύβουλέως ύπόθεσις των
ΒβηηοΙοΓΐ και ΡαΓί\νίίη§1βΓ προεβιβάσΟη συν τώ
χ ράνω εις περίπου πλήρη έπιστημονικήν βεβαιό-
τητα, πάντων σχεδόν βασιζόντων νΰν έπ' αύτής,
ώς έπί θετικοΰ τίνος δεδομένου, τάς περαιτέρω σχε-
τικάς μυθολογικάς και τεχνοτροπικάς αύτών με-
λετάς.
Και όμως ιδού νΰν έρχεται νεωτάτη τις άνακά-
λυψις έν Ιταλία καταρρίπτουσα πάν τό περί Εύ-
βουλέως οικοδόμημα των ρηθέντων σορών άρχαιο-
λόγων και έπικυροΰσα πληρέστατα ού μόνον τήν
γνώμην μου, καθ'ήν αί κεφαλαί αύται εϊκονί'ζουσι
τον άγαπητον τοις ΆΟηναιοις Ιακχον, αλλά, τη
βοήθεια άλλων μνηυ.ει'ων, και τήν έτέραν υπάθεσιν,
ήν συγχρόνως τότε προέβαλον μετά δειλίας τινός,
ότι αί κεφαλαί αύται είναι άντίγραφα της κεφαλής
τοΟ έν Αθήναις περιφήμου δια την καλλονήν αγάλ-
ματος τοΟ Ιάκχου τοΟ Πραξιτέλους.
1 Η. Ο. Ρπιι£β1ι6πτι, ΑΓοΙιαβοΙ. ΒβίίΓ&^β άββ θΙβυ,Βίηϊ-
βοΐΐβη ΚΐΐΙίΒ. Μίίηοίΐβη 1905. 8. 92. Ούτος άρνεϊταί μοι και αυ-
τήν τήν δύναμιν νά διακρίνω έπΐ των νομισμάτων ομοιότητας τών
τύπων αύτών προς εκείνους έτερου γένους μνημείων. Ή τριακον-
ταετής νομισματική πεϊρά μου εις ούδέν μοι έ^ρησίμευσε πρό τών
ομμάτων του νεαρού τούτου αρχαιολόγου, του Γσως ουδέποτε λαβόν-
τος άρ^αΐον νόμισμα ανά */ειρας.
Πριν παρουσιάσω το τήν γνώμην μου έπικυ-
ρώσαν μνημεΐον, έπιτραπήτω μοι ίνα ύπενθυμίσω
διά βραχέων τάς περί τοΟ έν Αθήναις Ιάκχου του
Πραξιτέλους μαρτυρίας τών άρχαίων,
Ο Παυσανίας ομιλών περί της τοΰ ΚεραμεικοΟ
Διπύλου εισόδου τών Αθηνών, γράφει (Α' 2, 4) :
ΕΊοελ3όντων δέ ές τήν πάλιν οικοδόμημα ές παρα-
σκευήν έστι τών πομπών, ας πέμπονσι τάς μεν ανά
πάν έτος, τάς δε κα\ χρόνον διαλείποντες. Και
πλησίον ναός έατι Δήμητρος, άγάλματα δέ
αύτη τε και ή παις (Περσεφόνη) και δάδα
έχων "Ιακχος · γέγραπται δέ επί τω τοίχω
γράμμασιν άττικοϊς έργα είναι Πραξιτέλους».
Προς τήν παρά τό Δίπυλον θέσιν τοΰ ναοΟ τού-
του της Δήμητρος, ον προς διάκρισιν άπο τών λοι-
πών έν τή πόλει ιερών της αύτής θεάς έκάλουν οί
άρχαΐοι 'Ιακχεΐον ι, συμφωνεί τό γεγονός ότι διά
της πύλης ταύτης έξήρχετο ή προς τήν Ελευσίνα
διά τής Ιεράς όδοΰ βαίνουσα διαβόητος πομπή τοΰ
Ιάκχου τών Ελευσίνιων μυστηρίων. Η θέσις όμως
αύτοΰ δεν είναι άκριβώς γνωστή, διό κα'ι οί τοπο-
γράφοι τών άρχαίων Αθηνών ύποστηρίζουσι δια-
φόρους γνώμας περί αύτής. Ούτως ένώ ό \ν3θ!ΐ8-
ιηυΐΐι, Λνϊ1ειηιο\νίίζ και ΚοβθΐΊ; ταυτίζουσιν αύτόν
πρός τό θεσμοφορειον τοΰ δήμου τής Μελίτης, ό
Νϊθδβη δέχεται τό λεγόμενον Θησεΐον ώς τον ναόν
τοΰτον τής Δήμητρος, ό δέ Β. δπιίΐίι δέχεται έν
τώ έσωτεοικώ τοΰ Διπύλου πλατεΐαν περιβαλλο-
1 ι » 1
μένην ύπο στοάς, έν ή Οά εκείτο το 'Ιακχεΐον 2.
Τό έν τώ ναώ τούτω σύμπλεγμα τοΰ Πραξιτέ-
λους άναφέρει και Κλήμης ό Άλεξανδρεύς (Προ-
τρεπτ. 62) διά τών λέξεων « Πραξιτέλους Δήμη-
τρα και Κόρην και τον "Ιακχον τον μυστικόν».
Ότι δέ τών τριών άγαλμάτων τοΰ συμπλέγματος το
κάλλιστον ήτο ό Ιακχος, δυνάμεθα νά έξαγάγωμεν
ού μόνον έκ τοΰ ονόματος 'Ιακχεΐον, δι'ού διεκρίνετο
ό ναός τής Δήμητρος, έν ώ τά τρία ταΰτα άγάλ-
αατα, άλλά καί έκ τοΰ γεγονότος ότι ό μέν Κικέρων,
προφανώς άναφερόμενος εις τό έν Αθήναις άγαλμα
τοΰτο τοΰ Πραξιτέλους 3, άναφέρει μόνον τον μαρ-
μάρινον Ίακχον ώς ιδιαιτέρως άγαπητον τοις 'Αθη-
1 Πλουτάρχου Άοιστ. 27.—Άλκίφρ. III 56.— ΗίΙζΪ£ - Βΐΐίπι-
ηβι·, Ρ&υ8&ηΐ38, I σελ. 129.
ζ Ηϊίζί^-ΒΙϋπιηβΓ έ. α.
8 Ιη ν"βπ·. IV, 60. 135: ςυίά (αΓβΐί,ΐΈπιϊηϊ ιτιβί'βΐ'β νθΐΐβ)
ΑίΙιβηίβηβθΒ, ηΐ θχ ιηαπηοΓβ Ιαοοίιαιη.
Έτνπ. 9.7.11.