DOI Artikel:
Skias, Andreas: Neōterai anaskaphai en tē panarchaia Eleusiniakē nekropolei
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.14281#0036
Έλενσονιακής νεκροπόλεως άναακαφαί· ύπο Ά. Σκιά.
2 μ. καί πάγος μέχρι 1 ,δΟ; 1 Δύναται καί τοΟτο
νά θεωρηθη ώς εστία οικίας; Σημειωτέον δε ότι
παρά τήν τέφραν ταύτην δεν υπάρχει ουδέν τοι-
χάριον σύγχρονον ή παλαιότερον αυτής, καίτοι ή
εκτασις είνε μεγάλη. Αληθώς το στρώμα της τέ-
φρας Ι^νΐ δέν εινε ένιαΐον, άλλ' ανήκει εις πολ-
λάς πυράς ανήκουσας εις διαφόρους χρόνους, άλλ'
ή εν αύτώ μέχρις αυτού του ύποκάτω βραχώ-
δους εδάφους παρατηρηθεΐσα άνάμιξις άποδεικνύει
ασφαλώς δτι αί νεώτεραι πυραΐ έκάησαν εντός
βόθρων σκαφέντων έν τη παλαιοτέρα τέφρα, έστία
δέ οικιακή έντος βόθρου και μάλιστα μεγάλου δεν
δύναται νά ύποτεθή, διότι ή χρήσις αυτής διά τάς
μαγειρικας χρείας δέν θά ήτο εύκολος, ειμή μό-
νον εις όλως έξαιρετικάς περιστάσεις, ώς εϊς οπτη-
σιν ολοκλήρων ζώων. Έν τούτοις πλήν ταύτης
παρετηρήθη δτι ήσαν κεκαυμέναι εντός βόθρου
και αί πυοαί 50, 64, ΕΧΧ καί ΧΧΙΧβ, ης μά-
λιστα ό βόθρος είχε κλεισθή έν μέρει και διά
πλίνθων 2.
Έτι μάλλον άσυμβίβαστοι πρός τήν περί οι-
κιακών έστιών ύπόθεσιν εινε οί έν ταΐς πυραϊς
ΙΧΧΙ και Ενί στενοί και βαθεΐς βόθροι, ους
νομίζω δτι εινε ορεατοειδεΐς επιτύμβιοι βωμοί,
έ/οντες βάθος 0,70-0,80 και έτερον τοσοΟτον
πλάτος, έπειδή έπ' αυτών μεν δέν δύναται νά τεθή
χύτρα, αλλά μόνον μέγας λέβης' εάν δμως ύπο-
τεθή δτι έπ'ι τών βόθρων τούτων έτίθεντο μεγάλοι
λέβητες, επειδή ούτοι δέν μετακινούνται ευκόλως,
καθίσταται εις άκρον δυσχερής ή έπίθεσις νέων ξύ-
λων έπ'ι του πυρός, καί αύτό δέ τό πυρ δέν δύ-
ναται νά καίεται, άφου δ έπιτεθειμένος λέβης επι-
καλύπτων δλον το στόμιον του βόθρου θά έμπο-
δίζη τήν δίοδον τοΟ άέρος. Επίσης δέ και χύ-
τρα εισαγομένη εντός τοιούτου βαθέος βόθρου
θά έπροξένει κατάσβεσιν τοΟ πυρός καταπνίγουσα
αύτό. ϊά δέ καιόμενα ξύλα θά έπρεπε νά κόπτων-
ται εις μικρά τεμάχια, διότι μεγάλα δντα δέν
έχώρουν εντός τών βόθρων τούτων, ένώ δ προς
τοΰτο απαιτούμενος κόπος θά ήτο όλως μάταιος.
Αί τοιαυται λοιπόν βοθροειδεΐς έστίαι μόνον δυσκο-
1 "Ιδε ανωτέρω σελ. 76.
2 "Ιδε Έφημ. Άρχ. 1898 σελ. 64 καί 73 και ανωτέρω σελ. 16α.
Δέν αναφέρω τους δύο ΰπ' αριθμόν βόθρους, ων ό χρόνος δέν
είνε σαφής.
λίας καί κόπον έμελλον νά προξενώσιν άνευ ού-
οενος Λογού, και επομένως είνε Λίαν άτοπος ή
ύπόθεσις δ'τι οί βόθροι ούτοι έχρησίμευον εις μα-
γειρικήν χρήσιν. Έχει δέ ήδη παρατηρηθή ύπό τοΟ
Βΐΐΐΐθ3 δτι και έν Όρχομενώ πολλοί τών εύοε-
θέντων βόθρων δέν δύνανται νά είνε οϊκιακαί έστίαι,
άλλ' είχον ιερόν τινα προορισμόν. Ή ύπόθεσις δέ
δτι εντός αυτών άπετίθεντο τά εκ τής οικίας άπορ-
ρίμματα καί ιδίως ή τέφρα4, δέν δύναται νά είνε
αληθής, τουλάχιστον έν τή προκειμένη περιπτώ-
σει, διότι έν τώ ήπίω κλίματι τής Ελλάδος τά
άπορρίμματα δύναται πάντοτε ευκόλως νά άπορ-
ρίπτωνται έξω τής οικίας και νά μή καταργώσί
χρήσιμον χώρον έν αύτη, δέν ευρέθη δέ έν τοις
βόθροις ουδέν άλλο άπόρριμμα πλήν τής τέφρας.
Ομοίίυς ολιος άκατάλληλα προς τάς μαγειρικάς
χρείας εϊνε και τά ευρεθέντα κτιστά φρεατοειδή κα-
τασκευάσματα, ήτοι το επί τής πύρας Ι,ΧΧΙΧ καί
τό πρώτον έκ τών έν έτει 1902 παρά τον θολωτον
τάφον άνασκαφέντων, ωσαύτως δέ καί το έν τή
ποοτέοα άνασκα',&η εΰρεθέν ο' 5. Ταύτα δαοια δντα
Γ Γι Γ ιί ν ι
προς τους προειρημένους βόθρους, είχον βεβαίως τον
αύτον ίερον προορισμόν, ώς εκείνοι. Σημειωτέον
δτι άμφότερα τά έν έτει 1902 πλησίον του θολω-
τού τάφου ευρεθέντα πλινθόκτιστα κατασκευά-
σματα, καίπερ πλησίον τοιχαρίων κείμενα, δέν ήσαν
προσωκοδομημένα προς αυτά, άλλ' είχε καταλει-
φθή έν τώ μεταξύ στενώτατος κενός χώρος μή δυ-
νάμενος νά χρησιμοποιηθή εις τι. Ίουτο δηλοΐ
δτι τά κτίσματα ταύτα είνε άσχετα προς τά τοι-
χάρια. Ομοίως καί δ παρά τήν πυράν ΧΧΙΧβ
ευρεθείς άβαθής βόθρος Ω 6 μοί φαίνεται δτι ήτο όλως
3 θΓθ1ΐΟΙ11βηθ8 σελ. 30 καί 34.
·* Τσούντα, Αί προϊστορικά! ακροπόλεις Διμηνίου καί Σέσκλου
σελ. 9δ.
» "Ιδε ανωτέρω σελ. 20-21 καί Έφημ. Άρχ. 1898 σελ. 49 έξ.
Τό έν τή νοτία αυλή τοϋ ίεροΰ εΰρεθέν κτίσμα α"' (Πρακτικά τής
Άρ/.Έτ. 1895 σελ. 162) καί τό δεύτερον τ<Γ>ν έν έτει 1902 παρά
τόν θολωτον τάφον ευρεθέντων (ανωτέρω σελ. 21ο) ήσαν μέν όπωσοΰν
κατάλληλα προς μαγειρικήν -/ρήσιν, άλλ' ό'μως έπειδή άμφότερα εΐ-
'/ον μέγα ΰψος καί ευρέθη έν αϋτοΐς καί έπ' αυτών τέφρα πολύ πε-
ρισσότερα ή ώς έν οικιακή έστία, ίζ ης κατ' ανάγκην άποκαθαίρεται
συ/νάκις ή τέφρα, νομίζω ό'τι καί ταύτα ουδέν άλλο ήσαν ειμή έπι-
τύμβιοι βωμοί. ΊI εναντία γνώμη του Βαΐΐθ (Οΐ'οΙίΟίηβηΟΒ σελ.
68) δέν με πείθει. Τό κτίσμα ο (Έφημ. Άρχ. 1898 σελ. 50) καί
τό έν έτει 1902 δυτικώτερον τοϋ τοιχαρίου Ζ ' εΰρεθέν (άνωτέοω
σελ. 126) πιθανώτατα ήσαν έλλιπή πρό; τά άνω.
6 "Ιδε άνωτέρω σελ. 16α.
2 μ. καί πάγος μέχρι 1 ,δΟ; 1 Δύναται καί τοΟτο
νά θεωρηθη ώς εστία οικίας; Σημειωτέον δε ότι
παρά τήν τέφραν ταύτην δεν υπάρχει ουδέν τοι-
χάριον σύγχρονον ή παλαιότερον αυτής, καίτοι ή
εκτασις είνε μεγάλη. Αληθώς το στρώμα της τέ-
φρας Ι^νΐ δέν εινε ένιαΐον, άλλ' ανήκει εις πολ-
λάς πυράς ανήκουσας εις διαφόρους χρόνους, άλλ'
ή εν αύτώ μέχρις αυτού του ύποκάτω βραχώ-
δους εδάφους παρατηρηθεΐσα άνάμιξις άποδεικνύει
ασφαλώς δτι αί νεώτεραι πυραΐ έκάησαν εντός
βόθρων σκαφέντων έν τη παλαιοτέρα τέφρα, έστία
δέ οικιακή έντος βόθρου και μάλιστα μεγάλου δεν
δύναται νά ύποτεθή, διότι ή χρήσις αυτής διά τάς
μαγειρικας χρείας δέν θά ήτο εύκολος, ειμή μό-
νον εις όλως έξαιρετικάς περιστάσεις, ώς εϊς οπτη-
σιν ολοκλήρων ζώων. Έν τούτοις πλήν ταύτης
παρετηρήθη δτι ήσαν κεκαυμέναι εντός βόθρου
και αί πυοαί 50, 64, ΕΧΧ καί ΧΧΙΧβ, ης μά-
λιστα ό βόθρος είχε κλεισθή έν μέρει και διά
πλίνθων 2.
Έτι μάλλον άσυμβίβαστοι πρός τήν περί οι-
κιακών έστιών ύπόθεσιν εινε οί έν ταΐς πυραϊς
ΙΧΧΙ και Ενί στενοί και βαθεΐς βόθροι, ους
νομίζω δτι εινε ορεατοειδεΐς επιτύμβιοι βωμοί,
έ/οντες βάθος 0,70-0,80 και έτερον τοσοΟτον
πλάτος, έπειδή έπ' αυτών μεν δέν δύναται νά τεθή
χύτρα, αλλά μόνον μέγας λέβης' εάν δμως ύπο-
τεθή δτι έπ'ι τών βόθρων τούτων έτίθεντο μεγάλοι
λέβητες, επειδή ούτοι δέν μετακινούνται ευκόλως,
καθίσταται εις άκρον δυσχερής ή έπίθεσις νέων ξύ-
λων έπ'ι του πυρός, καί αύτό δέ τό πυρ δέν δύ-
ναται νά καίεται, άφου δ έπιτεθειμένος λέβης επι-
καλύπτων δλον το στόμιον του βόθρου θά έμπο-
δίζη τήν δίοδον τοΟ άέρος. Επίσης δέ και χύ-
τρα εισαγομένη εντός τοιούτου βαθέος βόθρου
θά έπροξένει κατάσβεσιν τοΟ πυρός καταπνίγουσα
αύτό. ϊά δέ καιόμενα ξύλα θά έπρεπε νά κόπτων-
ται εις μικρά τεμάχια, διότι μεγάλα δντα δέν
έχώρουν εντός τών βόθρων τούτων, ένώ δ προς
τοΰτο απαιτούμενος κόπος θά ήτο όλως μάταιος.
Αί τοιαυται λοιπόν βοθροειδεΐς έστίαι μόνον δυσκο-
1 "Ιδε ανωτέρω σελ. 76.
2 "Ιδε Έφημ. Άρχ. 1898 σελ. 64 καί 73 και ανωτέρω σελ. 16α.
Δέν αναφέρω τους δύο ΰπ' αριθμόν βόθρους, ων ό χρόνος δέν
είνε σαφής.
λίας καί κόπον έμελλον νά προξενώσιν άνευ ού-
οενος Λογού, και επομένως είνε Λίαν άτοπος ή
ύπόθεσις δ'τι οί βόθροι ούτοι έχρησίμευον εις μα-
γειρικήν χρήσιν. Έχει δέ ήδη παρατηρηθή ύπό τοΟ
Βΐΐΐΐθ3 δτι και έν Όρχομενώ πολλοί τών εύοε-
θέντων βόθρων δέν δύνανται νά είνε οϊκιακαί έστίαι,
άλλ' είχον ιερόν τινα προορισμόν. Ή ύπόθεσις δέ
δτι εντός αυτών άπετίθεντο τά εκ τής οικίας άπορ-
ρίμματα καί ιδίως ή τέφρα4, δέν δύναται νά είνε
αληθής, τουλάχιστον έν τή προκειμένη περιπτώ-
σει, διότι έν τώ ήπίω κλίματι τής Ελλάδος τά
άπορρίμματα δύναται πάντοτε ευκόλως νά άπορ-
ρίπτωνται έξω τής οικίας και νά μή καταργώσί
χρήσιμον χώρον έν αύτη, δέν ευρέθη δέ έν τοις
βόθροις ουδέν άλλο άπόρριμμα πλήν τής τέφρας.
Ομοίίυς ολιος άκατάλληλα προς τάς μαγειρικάς
χρείας εϊνε και τά ευρεθέντα κτιστά φρεατοειδή κα-
τασκευάσματα, ήτοι το επί τής πύρας Ι,ΧΧΙΧ καί
τό πρώτον έκ τών έν έτει 1902 παρά τον θολωτον
τάφον άνασκαφέντων, ωσαύτως δέ καί το έν τή
ποοτέοα άνασκα',&η εΰρεθέν ο' 5. Ταύτα δαοια δντα
Γ Γι Γ ιί ν ι
προς τους προειρημένους βόθρους, είχον βεβαίως τον
αύτον ίερον προορισμόν, ώς εκείνοι. Σημειωτέον
δτι άμφότερα τά έν έτει 1902 πλησίον του θολω-
τού τάφου ευρεθέντα πλινθόκτιστα κατασκευά-
σματα, καίπερ πλησίον τοιχαρίων κείμενα, δέν ήσαν
προσωκοδομημένα προς αυτά, άλλ' είχε καταλει-
φθή έν τώ μεταξύ στενώτατος κενός χώρος μή δυ-
νάμενος νά χρησιμοποιηθή εις τι. Ίουτο δηλοΐ
δτι τά κτίσματα ταύτα είνε άσχετα προς τά τοι-
χάρια. Ομοίως καί δ παρά τήν πυράν ΧΧΙΧβ
ευρεθείς άβαθής βόθρος Ω 6 μοί φαίνεται δτι ήτο όλως
3 θΓθ1ΐΟΙ11βηθ8 σελ. 30 καί 34.
·* Τσούντα, Αί προϊστορικά! ακροπόλεις Διμηνίου καί Σέσκλου
σελ. 9δ.
» "Ιδε ανωτέρω σελ. 20-21 καί Έφημ. Άρχ. 1898 σελ. 49 έξ.
Τό έν τή νοτία αυλή τοϋ ίεροΰ εΰρεθέν κτίσμα α"' (Πρακτικά τής
Άρ/.Έτ. 1895 σελ. 162) καί τό δεύτερον τ<Γ>ν έν έτει 1902 παρά
τόν θολωτον τάφον ευρεθέντων (ανωτέρω σελ. 21ο) ήσαν μέν όπωσοΰν
κατάλληλα προς μαγειρικήν -/ρήσιν, άλλ' ό'μως έπειδή άμφότερα εΐ-
'/ον μέγα ΰψος καί ευρέθη έν αϋτοΐς καί έπ' αυτών τέφρα πολύ πε-
ρισσότερα ή ώς έν οικιακή έστία, ίζ ης κατ' ανάγκην άποκαθαίρεται
συ/νάκις ή τέφρα, νομίζω ό'τι καί ταύτα ουδέν άλλο ήσαν ειμή έπι-
τύμβιοι βωμοί. ΊI εναντία γνώμη του Βαΐΐθ (Οΐ'οΙίΟίηβηΟΒ σελ.
68) δέν με πείθει. Τό κτίσμα ο (Έφημ. Άρχ. 1898 σελ. 50) καί
τό έν έτει 1902 δυτικώτερον τοϋ τοιχαρίου Ζ ' εΰρεθέν (άνωτέοω
σελ. 126) πιθανώτατα ήσαν έλλιπή πρό; τά άνω.
6 "Ιδε άνωτέρω σελ. 16α.