DOI Artikel:
Skias, Andreas: Neōterai anaskaphai en tē panarchaia Eleusiniakē nekropolei
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.14281#0038
:' Ελενσινιακής νεκροπόλεως άνασκαφαί· νπο Ά. Σκιά.
τως δέ και τινα πιθοειδη αγγεία (σελ. 12ο, Ί4β)
γ') οτι δέν ευρέθησαν όστοδόχοι κάλπαι ουδέ κατα-
φανή Λείψανα οστών ίν ταϊς πυραΐς, δ') βτι έκ
τών άλλαχοΰ γενομένων ανασκαφών οέν έβεβαιώθη
μέχρις έσχάτων ή ΰπαρςίς του έθίμιου της καύ-
σεως τών νεκρών εν χρόνοις παλαιοτέροις της
ύστερωτέρας Μυκηναϊκής περιόδου, τουναντίον δέ
και άλλαχοϋ καί έν αύτη έτι τη Έλευσΐνι ευ-
ρέθησαν πλείστοι νεκροί τεθαμμένοι άκαυστοι.
Περί τών τοίχων είπον εν τοις προηγουμένοις οτι
μετά ώριμωτέραν σκέψιν έμόρφωσα την πεποίθη-
σ'.ν οτι δεν είνε θεμέλια οικιών, άλλα περίβολοι
νεκρικών μνημάτων, επειδή ούτε παραστάς, ούτε
κατώφλιον θύρας, ούτε στρώσις έπϊ του εδάφους,
ούτε πλίνθοι επί τών τοίχων 1 ευρέθησαν ούδαμου,
Οά ήτο δέ λίαν παράδοξον νά μή διασωθή μηδέν
τοιούτον έν τοσούτοις τοίχοις, άν ούτοι ήσαν τοίχοι
οικιών.Έάν δέ ύποτεΟή οτι αί οίκίαι ήσαν ςύλιναι,
πάλιν θά ήτο δυσκολώτατον νά μή σωθή έπι τών
τοί/ων οπή τις δεικνύουσα τήν Οέσιν έν ή ήτο
έμπεπηγμένος πάσσαλος τις του σκελετού τών οι-
κημάτων άν δέ ύποτεθή οτι οί πάσσαλοι ήσαν
έμπεπηγμένοι έν τή γη, τότε ούδε'ις λόγος υπήρχε
νά κτισΟώσι τοΐ*/οι. Ωσαύτως και περί τών ωρεα-
τοειδών κτισμάτων νομίζω ό'τι δέν δύνανται νά
ήσαν ίστίαι οικιών, δι οΰς λόγους έςέθηκα ανω-
τέρω. Οί δ' όλίγοι ευρεθέντες έν τή νεκροπόλει
μυλόλιθοι ήσαν οί πλείστοι ένωκοδομημένοι έν
τοις τοί'/οις ώς κοινοί λίθοι2, σπανίους δέ ευρέθη-
σαν άχτιστοι (ιδε ανωτέρω σελ. 13α. 21α), έπειδή
δέ οί λίθοι, δι ών έκτίσΟησαν οί τοίχοι, δέν εινε δυ-
νατόν νά συνελέχθησαν πάντες έπι τόπου, άλλά
καί έκ τών πέριξ, είνε εύ'λογον νά ύποτεθή ό'τι
καί οί μυλόλιθοι ούτοι μετεκομίσθησαν άλλοθεν
ώς οίκοδομήσιμον ύλικόν. Σημειωτέον δέ ότι οί
πλείονες τών έν τή νεκροπόλει εύοεθέντων υ,υλολί-
Οων είνε τεθραυσμένοι καί επομένως άχρηστοι. Έκ
δέ τών τριών δρθίων ευρεθέντων πιθοειδών αγγείων
τά δύο μέν ΐσταντο έπϊ στρώματος τέφρας, το δέ
τρίτον παραπλεύρως της τέφρας της πυράς XXIX,
1 Έφημ.Άρ/. 1898 σελ. 43 έξ. Πρβλ. καί ανωτέρω σελ. 6α. Τό
ανωτέρω σελ. 215 στρώμα άσβεστου καί άν ύποτεθή ό'τ: είνε τε-
ννητον κονίαμα, δεν δύναται να είνε στρώσις εδάφους ένεκα τη; με-
γάλης κλίσεως αύτοΰ καί της ελλείψεως στέρεου τίνος υποστρώματος
ΰποκάτωΟεν.
* Έφημ/Αρχ. 1898 σελ. 49 δποβημ. 2.
έμπεριεϊχε δέ καί αυτό τέφραν" έπειδή δέ ή τοιαύτη
Οέσις δέν είνε κατάλληλος εις τοποθέτησιν αγγείων
περιεχόντων τρόφιμα ή άλλα χρήσιμα είς τήν οίκια-
κήν οίκονομίαν ύλικά, νομίζω ότι είνε λίαν αμφίβο-
λος ή ύπόΟεσις ότι τά άγγεΐα ταύτα οηλουσι τήν
ύπαρξιν κατοικίας έν ώ τόπω ευρέθησαν, πιθανώτε-
ρον δέ φαίνεται ότι ήσαν τεθειμένα ώς επιτύμβιοι
βωμοί, όπως έν τοις μετά γεωμετρικών αγγείων τά-
φοις.Νομίζω δ'ότι άν έν τή νεκροπόλει ύπήρχον κα-
τοικίαι, αναμφιβόλως έ'μελλον νά εύρεθώσιν άσυγ-
κρίτως περισσότερα οικιακά σκεύη, έργαλεΐα καί
άλλα πράγματα έκ τών είς τήν οίκιακήν οίκονο-
μίαν χρησίμων, οχι δέ μόνον τρία πιθοειδη αγγεία
καί ολίγοι μυλόλιθοι, ών οί πλείονες ένωκοδομη-
μένοι, καί ουδέν άλλο έκ τών έν ταΐς προϊστο-
ρικαϊς κατοικίαις εύρισκομένων. ϊούλάχιστον έν
τοις προϊστορικοΤς συνοικισμοϊς τοΟ Διμηνίου καί
του Σέσκλου ευρέθησαν πλείστα3. Νομίζω λοιπόν
ότι έν τή Έλευσινιακή νεκροπόλει δέν ευρέθησαν
κατοικίαι ζώντων, άλλά μόνον ταφαί νεκρών. .Καί
άν όμως ύποτεθή ότι οί ευρεθέντες τοίχοι είνε θε-
μέλια οικιών, πάλιν ούοέν κωλύει νά δεχθώμεν
οτι έν τώ αύτώ τόπω ύπήρχον και τάφοι, όπως
εύρέθησαν καί έν τή άκροπόλει τών Αθηνών, έν
Τίρυνθι, έν Μυκήναις καί άλλαχοΰ πολλαχοΰ4.
Εύρέθησαν δ' άλλως καί τά^οι μετ άκαύστων
νεκρών έν τή Έλευσινιακή νεκροπόλει, καί ουδέν
κωλύει νά δεχθώμεν ότι ομοίως ήδύναντο νά θά-
πτωνται καί νεκροί καιόμενοι έν πυραΐς.
Ή έ'λλειψις όστοδόχων καλπών δέν είνε ούδ
αύτή τεκμήριον της μή καύσεως τών νεκρών έν
τοις προϊστορικούς χρόνοις, άφοΰ ώς γνωστόν, έν
τοις έπειτα χρόνοις ευρίσκονται πάμπολλοι τάφοι,
έν οις ήσαν κεκαυμένοι νεκροί, τά δ οστά αύτών
έχουσιν άφεθή αυτόθι έν τή πυρά. Επομένως δέν
υπάρχει λόγος νά ύποτεθή οτι έν τοις προϊστορι-
κοΐς χρόνοις επρεπεν έξ άπαντος να συλλέγωνται
πάντοτε τά λείψανα τών νεκρών έν κάλπαις.
Άπ' εναντίας μάλιστα νομίζω ότι άφοΰ έν τώ Ψ
της Ίλιάδος (243-257), άν καί συλλέγονται καί
τίθενται εςω της πυράς τά οστά του Πατρόκλου,
8 "Ιδε Τσούντα, Αί προϊστορικά! ακροπόλεις Διμηνίου και Σέ-
σκλου.
4 "Ιδε ΒΐΐΠθ, θΓ0ΐΐ()ΐηβηθ8 1 σελ. 53 ες., 67 έξ. Τσούντα εν. άν.
σελ. 131 ές. καί 383.
τως δέ και τινα πιθοειδη αγγεία (σελ. 12ο, Ί4β)
γ') οτι δέν ευρέθησαν όστοδόχοι κάλπαι ουδέ κατα-
φανή Λείψανα οστών ίν ταϊς πυραΐς, δ') βτι έκ
τών άλλαχοΰ γενομένων ανασκαφών οέν έβεβαιώθη
μέχρις έσχάτων ή ΰπαρςίς του έθίμιου της καύ-
σεως τών νεκρών εν χρόνοις παλαιοτέροις της
ύστερωτέρας Μυκηναϊκής περιόδου, τουναντίον δέ
και άλλαχοϋ καί έν αύτη έτι τη Έλευσΐνι ευ-
ρέθησαν πλείστοι νεκροί τεθαμμένοι άκαυστοι.
Περί τών τοίχων είπον εν τοις προηγουμένοις οτι
μετά ώριμωτέραν σκέψιν έμόρφωσα την πεποίθη-
σ'.ν οτι δεν είνε θεμέλια οικιών, άλλα περίβολοι
νεκρικών μνημάτων, επειδή ούτε παραστάς, ούτε
κατώφλιον θύρας, ούτε στρώσις έπϊ του εδάφους,
ούτε πλίνθοι επί τών τοίχων 1 ευρέθησαν ούδαμου,
Οά ήτο δέ λίαν παράδοξον νά μή διασωθή μηδέν
τοιούτον έν τοσούτοις τοίχοις, άν ούτοι ήσαν τοίχοι
οικιών.Έάν δέ ύποτεΟή οτι αί οίκίαι ήσαν ςύλιναι,
πάλιν θά ήτο δυσκολώτατον νά μή σωθή έπι τών
τοί/ων οπή τις δεικνύουσα τήν Οέσιν έν ή ήτο
έμπεπηγμένος πάσσαλος τις του σκελετού τών οι-
κημάτων άν δέ ύποτεθή οτι οί πάσσαλοι ήσαν
έμπεπηγμένοι έν τή γη, τότε ούδε'ις λόγος υπήρχε
νά κτισΟώσι τοΐ*/οι. Ωσαύτως και περί τών ωρεα-
τοειδών κτισμάτων νομίζω ό'τι δέν δύνανται νά
ήσαν ίστίαι οικιών, δι οΰς λόγους έςέθηκα ανω-
τέρω. Οί δ' όλίγοι ευρεθέντες έν τή νεκροπόλει
μυλόλιθοι ήσαν οί πλείστοι ένωκοδομημένοι έν
τοις τοί'/οις ώς κοινοί λίθοι2, σπανίους δέ ευρέθη-
σαν άχτιστοι (ιδε ανωτέρω σελ. 13α. 21α), έπειδή
δέ οί λίθοι, δι ών έκτίσΟησαν οί τοίχοι, δέν εινε δυ-
νατόν νά συνελέχθησαν πάντες έπι τόπου, άλλά
καί έκ τών πέριξ, είνε εύ'λογον νά ύποτεθή ό'τι
καί οί μυλόλιθοι ούτοι μετεκομίσθησαν άλλοθεν
ώς οίκοδομήσιμον ύλικόν. Σημειωτέον δέ ότι οί
πλείονες τών έν τή νεκροπόλει εύοεθέντων υ,υλολί-
Οων είνε τεθραυσμένοι καί επομένως άχρηστοι. Έκ
δέ τών τριών δρθίων ευρεθέντων πιθοειδών αγγείων
τά δύο μέν ΐσταντο έπϊ στρώματος τέφρας, το δέ
τρίτον παραπλεύρως της τέφρας της πυράς XXIX,
1 Έφημ.Άρ/. 1898 σελ. 43 έξ. Πρβλ. καί ανωτέρω σελ. 6α. Τό
ανωτέρω σελ. 215 στρώμα άσβεστου καί άν ύποτεθή ό'τ: είνε τε-
ννητον κονίαμα, δεν δύναται να είνε στρώσις εδάφους ένεκα τη; με-
γάλης κλίσεως αύτοΰ καί της ελλείψεως στέρεου τίνος υποστρώματος
ΰποκάτωΟεν.
* Έφημ/Αρχ. 1898 σελ. 49 δποβημ. 2.
έμπεριεϊχε δέ καί αυτό τέφραν" έπειδή δέ ή τοιαύτη
Οέσις δέν είνε κατάλληλος εις τοποθέτησιν αγγείων
περιεχόντων τρόφιμα ή άλλα χρήσιμα είς τήν οίκια-
κήν οίκονομίαν ύλικά, νομίζω ότι είνε λίαν αμφίβο-
λος ή ύπόΟεσις ότι τά άγγεΐα ταύτα οηλουσι τήν
ύπαρξιν κατοικίας έν ώ τόπω ευρέθησαν, πιθανώτε-
ρον δέ φαίνεται ότι ήσαν τεθειμένα ώς επιτύμβιοι
βωμοί, όπως έν τοις μετά γεωμετρικών αγγείων τά-
φοις.Νομίζω δ'ότι άν έν τή νεκροπόλει ύπήρχον κα-
τοικίαι, αναμφιβόλως έ'μελλον νά εύρεθώσιν άσυγ-
κρίτως περισσότερα οικιακά σκεύη, έργαλεΐα καί
άλλα πράγματα έκ τών είς τήν οίκιακήν οίκονο-
μίαν χρησίμων, οχι δέ μόνον τρία πιθοειδη αγγεία
καί ολίγοι μυλόλιθοι, ών οί πλείονες ένωκοδομη-
μένοι, καί ουδέν άλλο έκ τών έν ταΐς προϊστο-
ρικαϊς κατοικίαις εύρισκομένων. ϊούλάχιστον έν
τοις προϊστορικοΤς συνοικισμοϊς τοΟ Διμηνίου καί
του Σέσκλου ευρέθησαν πλείστα3. Νομίζω λοιπόν
ότι έν τή Έλευσινιακή νεκροπόλει δέν ευρέθησαν
κατοικίαι ζώντων, άλλά μόνον ταφαί νεκρών. .Καί
άν όμως ύποτεθή ότι οί ευρεθέντες τοίχοι είνε θε-
μέλια οικιών, πάλιν ούοέν κωλύει νά δεχθώμεν
οτι έν τώ αύτώ τόπω ύπήρχον και τάφοι, όπως
εύρέθησαν καί έν τή άκροπόλει τών Αθηνών, έν
Τίρυνθι, έν Μυκήναις καί άλλαχοΰ πολλαχοΰ4.
Εύρέθησαν δ' άλλως καί τά^οι μετ άκαύστων
νεκρών έν τή Έλευσινιακή νεκροπόλει, καί ουδέν
κωλύει νά δεχθώμεν ότι ομοίως ήδύναντο νά θά-
πτωνται καί νεκροί καιόμενοι έν πυραΐς.
Ή έ'λλειψις όστοδόχων καλπών δέν είνε ούδ
αύτή τεκμήριον της μή καύσεως τών νεκρών έν
τοις προϊστορικούς χρόνοις, άφοΰ ώς γνωστόν, έν
τοις έπειτα χρόνοις ευρίσκονται πάμπολλοι τάφοι,
έν οις ήσαν κεκαυμένοι νεκροί, τά δ οστά αύτών
έχουσιν άφεθή αυτόθι έν τή πυρά. Επομένως δέν
υπάρχει λόγος νά ύποτεθή οτι έν τοις προϊστορι-
κοΐς χρόνοις επρεπεν έξ άπαντος να συλλέγωνται
πάντοτε τά λείψανα τών νεκρών έν κάλπαις.
Άπ' εναντίας μάλιστα νομίζω ότι άφοΰ έν τώ Ψ
της Ίλιάδος (243-257), άν καί συλλέγονται καί
τίθενται εςω της πυράς τά οστά του Πατρόκλου,
8 "Ιδε Τσούντα, Αί προϊστορικά! ακροπόλεις Διμηνίου και Σέ-
σκλου.
4 "Ιδε ΒΐΐΠθ, θΓ0ΐΐ()ΐηβηθ8 1 σελ. 53 ες., 67 έξ. Τσούντα εν. άν.
σελ. 131 ές. καί 383.