DOI Seite / Zitierlink:
https://doi.org/10.11588/diglit.1979#0165
225 De veteri iure enucleando Titxvij.
DE VETERE
iure, &c.
De nouis iuribus dixit,
une de vetere.2. Vel ſic:
Expoſita ſunt fuprà dua
partes legus, ſcilicet conſti-
tutio, & Senatuſconſul-
tume videamus de plebi-
ſcitis, & pratorum edi-
ctis, & ita de vetere iure
enucleando. Et quia in cõ-
poſitione veteris iuris qui-
dam maiorem, quidam
minorem ſcientiam ha-
buerunt, de auctoritate
eorum ponit. Az0.
a ã Eo Prima lex
dicit, quod
a mandat fieri
Digeſta, & quibus, &
qualiter faciant, & ex
quibus libris. Secunda
dicit, quod facta ſunt,
& dicit qualiter, & ex
quibus libris, & ſerua-
ri præcipit. Item dicit,
* Hæcconſti- quod mandauit fieri
tutio reperir inſtituta, & quibus, &ex
tur etia la qua materia: & tandem
aiteeonn precipit ſeruari.
inſeriptione. b S Neque armis. vnde
De conceptione illud: non in fortitudine
226
TITVLVS XVII.
4 Equitur alia pars iuris ciuilis, reſponſa, & interpretationes Iuriſconſultorum veterum qui ab
Imperatoribus condendi iuris, respondendi, ſcriben di, cauendi, interpretandi poteſtatem accepe-
runt: aliorum enim, qui eandem poteſtatem non acceperunt, nulla auctoritas eſt, nec eori ſcriptis
Iudices alligantur, cum tamen à ſupradictorum ſcriptis recedere non poſſint, qua ſunt pro parte
iur ciuilis. Et eleganter Iuſtinianus, dum ſibi vendicat Iuriſconſultis auctoritatem parem in l.
vlt.S. de legibenihil tamen ſe eis derogare ait, quibus hanc facultatem olim dederit maieſtas imperialis. Iubet
autem priori Conſtitutione tituli huius in Digeſtorum L. libros Tribonianum, & anteceſſores, & togatos am-
pliſſima prafectura, quos ille ſibi in eo opere conficiendo adiutores delegerit neceſſaria, & vſu recepta quaque
conferre ex veterum Iuriſconſultori ſcriptis, atque ita ius vetus, vt ipſe loquitur, purgare, & certum finitum
conſtituere, atque in cõtrouerſum, quod enucleare dicit, vt Modeſtinus enucleatos caſus definitos iam & certos.
Ius erge vetus antiquam prudentiã Iuriſconſultorum vocat. De Inſtitutionibuts etiã cõponendis aliquid aſper-
git. Poſterior Conſtioutio vtra lingua conſcripta enarrat quid quaque parte Digeſtorum contineatur, & viri-
que operi parem, atque Codici Conſtitutionum vim tribuit: nec enim iam dicimus Reſponſa prudentum, aut
Senatuſconſulta, vim legis obtinere, perlata ſcilicet ad populi, ſed Imperatore ſustinente vicẽ populi, & ſibi ſoli
vendicante au ctoritatem condendi, & interpretandi iuris: l. 1.9 pen. & vlt.S. de legib dicimus Reſponſa pru-
dentû, & Senatuſconſulta Conſtitutionum vigorem obtinere. Et quod in hoc titulo additur de auctoritate Iuriſ-
prudentum, qui in Digeſtis referuntur, e pertinet, quod pracipue priori Conſtitutione definitur vt omnium Iu-
riſprudentum ſit eadem auctoritasnec alter altero potior habeatur, ne Papiniano puta Vlpianus, vel Paulus,
vel Martianus cedat, abrogata l.1. Cod. Theod. de reſp. prud. CVIAC.
& conſummare virtutis magnitudine poteſt. Et ad
tuë d ſynceritatis optimum reſpeximus miniſterium:
tibique primûm hoc opus commiſimus, ingenij tui
documentoex Codicis noſtri ordinatione acceptis: &
iuſſimus: quos probares tam ex facundiſſimis anteceſ-
ſoribus, quàm ex viris diſertiſſimis togatis fori ampliſ-
ſimæ ſedis ad ſociandum laborem eligere. His itaques
collectis, & in palatium noſtrú introductis, nobiſque
1. Imp. IVSTINIANVS A. Tribonia-
ne viro eminentiſſimo quaſtori
ſacri palati.
a t auctore no-
ſtrum gubernante im-
perium, quod nobis à
cœleſti maieſtate traditum eſt,
& bella feliciter peragimus, &
Digeſtorum.
a Digeſtorum
materia qua.
Ex multitu-
dine non iudi
candum, ſed
ex qualitate
ſtantium, & ſi
milium.
eNoſtra dici
poſſunt, qua
nobis mandã-
tibus facta
ſunt.
dicentiſ, pro-
fitentium, te-
acem decoramus, & ſtatum
Reipublic ſuſtentamus: & ita
animos noſtros ad Dei omni-
potentis erigimus adiutorium,
vt neque armisP confidamus,
neque noſtris militibus, ne-
que bellorum ducibus, vel no-
ſtro ingenio: ſed omnem ſpem
ad ſolam prouidentiam refera-
mus ſumme Trinitatis, vnde &
mundi totius elemẽta proceſſe-
runt, & rerum diſpoſitioin orbẽ
terrarum producta eſt. Cum ita-
que nihil tam ſtudioſum in om-
nibus rebus inuenitur, quam le-
gum auctoritas, quæ & diuinas,
& humanas res bene diſponit, &
omnem iniquitatem expellit:
reperimus autem omnem legum
tramitem (qui ab Vrbe condita,
& Romuleis deſcendit tempori-
busjita eſſe confusû, vt in infini
tum extendatur, & nullius hu-
mane natur capacitate con-
cludatur: priûs nobis ſtudium
fuit à ſacratiſſimis retrô Princi-
pibus initium ſumere, & eorum
conſtitutiones emendare, ac vi
dilucidæ tradere: quatenus in
vno Codice congregate, & om-
ni ſuperuacua ſimilitudine, & iniquiſſima diſcordia
abſolutæ, vniuerſis hominibus promptum ſuæ ſynceri-
tatis prœbeant preſidium. Hõcque opere conſumma-
to, & in vno volumine, noſtro nomine prafulgente,
coadunato: cum ex paucis, & tenuioribus releuati ad
ſummam, & pleniſſimam iuris emendationem perue-
nire properaremus: & omnem Romanam ſanctio-
nem & colligere & emendare, & tot Auctoru diſperſa
volumina vni Codici indita oſtendere, (quod nemo a¬
lius neque ſperare, neque optare auſus eſt:)res qui-
dem nobis difficillima, imô magis impoſſibilis vide-
batur: ſed manibus ad cœlum erectis, & æterno auxi-
lio inuocato, eam quoque curam noſtris animis repo-
ſuimus, freti Deo, qui & res penitus deſperatas donare,
Codex.
equi nec tibiis volũtatem
abebit, &c.
c JHocque opere. id eſt,
Codice digeſto.
dJTua. Triboniano lo-
quitur: vt jl. proxim.
nos itaque.
e J His itaque ſc ſapien-
tibus à Triboniano ele-
ctis.
f Vt ex his omnibus.
collige hîc, qua ſit ma-
teria ? huius operis, id
eſt, Digeſti. AccVRS.
gSeripſerunt. non ex
licentia Principis.
h J Sanctionem. id eſt,
Digeſtum.
i J Fuerit. id eſt, quia
vos legeritis, & clima-
ueritis.
R Eam ſcilicet mate-
riam.
I Prarogatiua. J Arg.
contrà j. de offie. rectoris
prouincia l prioris. & not.
hîc hoc verbum.
m 5 Ex multitudine.
ſieb pro teſtibus: vt ff-
de teſtibus.l. ob carmen S.
fin.
n J In notis. id eſt, libris
Papiniani notatis per
iſtos alios.AccVRS.
O Reſpuere. ſc velitis.
p Omnia enim. Nota
omnia enim meritô, &c.
tuo teſtimonio placitis, totam rem faciendam permiſi-
mus: ita tamen, vr tui vigilantiſſimi animi gubernatio-
ne res omnis celebretur. Iubemus igitur vobis, anti-
quorum prudentium, quibus auctoritatem conſcriben-
darum, interpretandarumque legum ſacratiſſimi Prin-
cipes prœbuerunt, libros ad ius Romanum pertinen-
tes & legere, & elimare: vt ex his omnibusſ mate-
ria colligatur nulla, (ſecundûm quod poſſibile eſt)
neque ſimilitudine, neque diſcordia derelicta: ſed ex
his hoc colligi, quod vnum pro omnibus ſufficiat.
Quia autem & alij libros ad ius pertinentes ſcripſe-
runt s quorum ſcripturæ à nullis auctoribus receptæ,
nec vſitatæ ſunt: neque nos corum volumina noſtram
inquietare * ſanctionem h dignamur. Cûmque hac
materia à ſumma noſtri numinis liberalitate colle-
cta fuerit i, oportet eam pulcherrimo opere ex-
truere, & quaſi proprium, & ſanctiſſimum templum
Iuſtitiæ conſecrare, & in libros quinquaginta, &
certos titulos totum ius digerere, tam ſecundûm Co-
dicis noſtri conſtitutionem, quàm edicti perpetui i¬
mitationem, prout hoc nobis * commodius eſſe po-
tuerit, vt nihil extra memoratam conſummationem
poſſit eſſe derelictum, ſed his quinquaginta libris
totum ius antiquum per mille & quadringentos pe-
nè annos confuſum, & à nobis purgatum, quaſi quo-
dam muro vallatum nihil extra ſe habeat: omni-
bus auctoribus iuris æqua dignitate pollentibus, & ne-
mini quadam prerogatiual ſeruanda: quia non omnes
* inquinare.
J al. Cimque
hae mareria su-
mi numinis li-
beralitate colle-
cta, &c.
* al. prout hat
... ..
vobis cõmodius
eſſe parutrit.
in omnia f, ſed certi per certa vel meliores, vel dete¬ t Hac verba
riores inueniuntur. Sed neq; ex multitudine P aucto-
rum, quod melius, & æquius eſt iudicatote cùm poſſit
vnius forſan & deterioris ſententia & multos,
iores aliqua in parte ſuperare. Et ideô ea, que in no-
tis P Emilij Papiniani ex Vlpiano, & Paulo, necnon
& Martiano adſcripta ſunt, quæ anteà nullam vim
propter honorem ſplendidiſſimi Papiniani obtine-
bant, non ſtatim reſpuere : ſed ſi quid ex his ad re-
pletionem ſummi ingenij Papiniani laborum, vel in-
terpretationem neceſſarium eſſe perſpexeritis, & hoc
ponere legis vicem* obtinens, non moremini: vt
omnes, qui relati fuerint in hunc Codicem, pruden-
tiſſimi viri, habeant auctoritatem, tanquam ſi eorum
ſtudia ex principalibus conſtitutionibus, profecta & à
noſtro diuino fuerint ore profuſa. Omnia enim?
H me
ponuntur in
Gloſſ ſuper
verbo Graci ix
c vr veteru.
& ma¬ diſt 9.
* al, legis uin.
DE VETERE
iure, &c.
De nouis iuribus dixit,
une de vetere.2. Vel ſic:
Expoſita ſunt fuprà dua
partes legus, ſcilicet conſti-
tutio, & Senatuſconſul-
tume videamus de plebi-
ſcitis, & pratorum edi-
ctis, & ita de vetere iure
enucleando. Et quia in cõ-
poſitione veteris iuris qui-
dam maiorem, quidam
minorem ſcientiam ha-
buerunt, de auctoritate
eorum ponit. Az0.
a ã Eo Prima lex
dicit, quod
a mandat fieri
Digeſta, & quibus, &
qualiter faciant, & ex
quibus libris. Secunda
dicit, quod facta ſunt,
& dicit qualiter, & ex
quibus libris, & ſerua-
ri præcipit. Item dicit,
* Hæcconſti- quod mandauit fieri
tutio reperir inſtituta, & quibus, &ex
tur etia la qua materia: & tandem
aiteeonn precipit ſeruari.
inſeriptione. b S Neque armis. vnde
De conceptione illud: non in fortitudine
226
TITVLVS XVII.
4 Equitur alia pars iuris ciuilis, reſponſa, & interpretationes Iuriſconſultorum veterum qui ab
Imperatoribus condendi iuris, respondendi, ſcriben di, cauendi, interpretandi poteſtatem accepe-
runt: aliorum enim, qui eandem poteſtatem non acceperunt, nulla auctoritas eſt, nec eori ſcriptis
Iudices alligantur, cum tamen à ſupradictorum ſcriptis recedere non poſſint, qua ſunt pro parte
iur ciuilis. Et eleganter Iuſtinianus, dum ſibi vendicat Iuriſconſultis auctoritatem parem in l.
vlt.S. de legibenihil tamen ſe eis derogare ait, quibus hanc facultatem olim dederit maieſtas imperialis. Iubet
autem priori Conſtitutione tituli huius in Digeſtorum L. libros Tribonianum, & anteceſſores, & togatos am-
pliſſima prafectura, quos ille ſibi in eo opere conficiendo adiutores delegerit neceſſaria, & vſu recepta quaque
conferre ex veterum Iuriſconſultori ſcriptis, atque ita ius vetus, vt ipſe loquitur, purgare, & certum finitum
conſtituere, atque in cõtrouerſum, quod enucleare dicit, vt Modeſtinus enucleatos caſus definitos iam & certos.
Ius erge vetus antiquam prudentiã Iuriſconſultorum vocat. De Inſtitutionibuts etiã cõponendis aliquid aſper-
git. Poſterior Conſtioutio vtra lingua conſcripta enarrat quid quaque parte Digeſtorum contineatur, & viri-
que operi parem, atque Codici Conſtitutionum vim tribuit: nec enim iam dicimus Reſponſa prudentum, aut
Senatuſconſulta, vim legis obtinere, perlata ſcilicet ad populi, ſed Imperatore ſustinente vicẽ populi, & ſibi ſoli
vendicante au ctoritatem condendi, & interpretandi iuris: l. 1.9 pen. & vlt.S. de legib dicimus Reſponſa pru-
dentû, & Senatuſconſulta Conſtitutionum vigorem obtinere. Et quod in hoc titulo additur de auctoritate Iuriſ-
prudentum, qui in Digeſtis referuntur, e pertinet, quod pracipue priori Conſtitutione definitur vt omnium Iu-
riſprudentum ſit eadem auctoritasnec alter altero potior habeatur, ne Papiniano puta Vlpianus, vel Paulus,
vel Martianus cedat, abrogata l.1. Cod. Theod. de reſp. prud. CVIAC.
& conſummare virtutis magnitudine poteſt. Et ad
tuë d ſynceritatis optimum reſpeximus miniſterium:
tibique primûm hoc opus commiſimus, ingenij tui
documentoex Codicis noſtri ordinatione acceptis: &
iuſſimus: quos probares tam ex facundiſſimis anteceſ-
ſoribus, quàm ex viris diſertiſſimis togatis fori ampliſ-
ſimæ ſedis ad ſociandum laborem eligere. His itaques
collectis, & in palatium noſtrú introductis, nobiſque
1. Imp. IVSTINIANVS A. Tribonia-
ne viro eminentiſſimo quaſtori
ſacri palati.
a t auctore no-
ſtrum gubernante im-
perium, quod nobis à
cœleſti maieſtate traditum eſt,
& bella feliciter peragimus, &
Digeſtorum.
a Digeſtorum
materia qua.
Ex multitu-
dine non iudi
candum, ſed
ex qualitate
ſtantium, & ſi
milium.
eNoſtra dici
poſſunt, qua
nobis mandã-
tibus facta
ſunt.
dicentiſ, pro-
fitentium, te-
acem decoramus, & ſtatum
Reipublic ſuſtentamus: & ita
animos noſtros ad Dei omni-
potentis erigimus adiutorium,
vt neque armisP confidamus,
neque noſtris militibus, ne-
que bellorum ducibus, vel no-
ſtro ingenio: ſed omnem ſpem
ad ſolam prouidentiam refera-
mus ſumme Trinitatis, vnde &
mundi totius elemẽta proceſſe-
runt, & rerum diſpoſitioin orbẽ
terrarum producta eſt. Cum ita-
que nihil tam ſtudioſum in om-
nibus rebus inuenitur, quam le-
gum auctoritas, quæ & diuinas,
& humanas res bene diſponit, &
omnem iniquitatem expellit:
reperimus autem omnem legum
tramitem (qui ab Vrbe condita,
& Romuleis deſcendit tempori-
busjita eſſe confusû, vt in infini
tum extendatur, & nullius hu-
mane natur capacitate con-
cludatur: priûs nobis ſtudium
fuit à ſacratiſſimis retrô Princi-
pibus initium ſumere, & eorum
conſtitutiones emendare, ac vi
dilucidæ tradere: quatenus in
vno Codice congregate, & om-
ni ſuperuacua ſimilitudine, & iniquiſſima diſcordia
abſolutæ, vniuerſis hominibus promptum ſuæ ſynceri-
tatis prœbeant preſidium. Hõcque opere conſumma-
to, & in vno volumine, noſtro nomine prafulgente,
coadunato: cum ex paucis, & tenuioribus releuati ad
ſummam, & pleniſſimam iuris emendationem perue-
nire properaremus: & omnem Romanam ſanctio-
nem & colligere & emendare, & tot Auctoru diſperſa
volumina vni Codici indita oſtendere, (quod nemo a¬
lius neque ſperare, neque optare auſus eſt:)res qui-
dem nobis difficillima, imô magis impoſſibilis vide-
batur: ſed manibus ad cœlum erectis, & æterno auxi-
lio inuocato, eam quoque curam noſtris animis repo-
ſuimus, freti Deo, qui & res penitus deſperatas donare,
Codex.
equi nec tibiis volũtatem
abebit, &c.
c JHocque opere. id eſt,
Codice digeſto.
dJTua. Triboniano lo-
quitur: vt jl. proxim.
nos itaque.
e J His itaque ſc ſapien-
tibus à Triboniano ele-
ctis.
f Vt ex his omnibus.
collige hîc, qua ſit ma-
teria ? huius operis, id
eſt, Digeſti. AccVRS.
gSeripſerunt. non ex
licentia Principis.
h J Sanctionem. id eſt,
Digeſtum.
i J Fuerit. id eſt, quia
vos legeritis, & clima-
ueritis.
R Eam ſcilicet mate-
riam.
I Prarogatiua. J Arg.
contrà j. de offie. rectoris
prouincia l prioris. & not.
hîc hoc verbum.
m 5 Ex multitudine.
ſieb pro teſtibus: vt ff-
de teſtibus.l. ob carmen S.
fin.
n J In notis. id eſt, libris
Papiniani notatis per
iſtos alios.AccVRS.
O Reſpuere. ſc velitis.
p Omnia enim. Nota
omnia enim meritô, &c.
tuo teſtimonio placitis, totam rem faciendam permiſi-
mus: ita tamen, vr tui vigilantiſſimi animi gubernatio-
ne res omnis celebretur. Iubemus igitur vobis, anti-
quorum prudentium, quibus auctoritatem conſcriben-
darum, interpretandarumque legum ſacratiſſimi Prin-
cipes prœbuerunt, libros ad ius Romanum pertinen-
tes & legere, & elimare: vt ex his omnibusſ mate-
ria colligatur nulla, (ſecundûm quod poſſibile eſt)
neque ſimilitudine, neque diſcordia derelicta: ſed ex
his hoc colligi, quod vnum pro omnibus ſufficiat.
Quia autem & alij libros ad ius pertinentes ſcripſe-
runt s quorum ſcripturæ à nullis auctoribus receptæ,
nec vſitatæ ſunt: neque nos corum volumina noſtram
inquietare * ſanctionem h dignamur. Cûmque hac
materia à ſumma noſtri numinis liberalitate colle-
cta fuerit i, oportet eam pulcherrimo opere ex-
truere, & quaſi proprium, & ſanctiſſimum templum
Iuſtitiæ conſecrare, & in libros quinquaginta, &
certos titulos totum ius digerere, tam ſecundûm Co-
dicis noſtri conſtitutionem, quàm edicti perpetui i¬
mitationem, prout hoc nobis * commodius eſſe po-
tuerit, vt nihil extra memoratam conſummationem
poſſit eſſe derelictum, ſed his quinquaginta libris
totum ius antiquum per mille & quadringentos pe-
nè annos confuſum, & à nobis purgatum, quaſi quo-
dam muro vallatum nihil extra ſe habeat: omni-
bus auctoribus iuris æqua dignitate pollentibus, & ne-
mini quadam prerogatiual ſeruanda: quia non omnes
* inquinare.
J al. Cimque
hae mareria su-
mi numinis li-
beralitate colle-
cta, &c.
* al. prout hat
... ..
vobis cõmodius
eſſe parutrit.
in omnia f, ſed certi per certa vel meliores, vel dete¬ t Hac verba
riores inueniuntur. Sed neq; ex multitudine P aucto-
rum, quod melius, & æquius eſt iudicatote cùm poſſit
vnius forſan & deterioris ſententia & multos,
iores aliqua in parte ſuperare. Et ideô ea, que in no-
tis P Emilij Papiniani ex Vlpiano, & Paulo, necnon
& Martiano adſcripta ſunt, quæ anteà nullam vim
propter honorem ſplendidiſſimi Papiniani obtine-
bant, non ſtatim reſpuere : ſed ſi quid ex his ad re-
pletionem ſummi ingenij Papiniani laborum, vel in-
terpretationem neceſſarium eſſe perſpexeritis, & hoc
ponere legis vicem* obtinens, non moremini: vt
omnes, qui relati fuerint in hunc Codicem, pruden-
tiſſimi viri, habeant auctoritatem, tanquam ſi eorum
ſtudia ex principalibus conſtitutionibus, profecta & à
noſtro diuino fuerint ore profuſa. Omnia enim?
H me
ponuntur in
Gloſſ ſuper
verbo Graci ix
c vr veteru.
& ma¬ diſt 9.
* al, legis uin.