DOI Seite / Zitierlink:
https://doi.org/10.11588/diglit.1979#0625
n45 De inceſtis & inutil. nuptiis. Titv.
Non habeut. Alio-
quin id pro ſtupro habe-
tur. Nou. 22. Shuiuſmodi
leg. Iunge l.I9.SS de nupt.
& ex hac adde ſubſcript.
ad illam. CVIAC.
aNon habeat. diuor-
tium tamen tenet: vt ff.
de repu. l. fin. in prin. vn-
a Adulterium de a non committitur
non commite adulterium cum earvt ff.
titut cu ad l Iul de adultll pe. Sed
fun fécit quo ait hoe v non poſ-
b Diuortium ſit Palij nubere, dicitur
factum eſſe durare prius matrimo-
poreſt, & ta- nium: vt ff vnde vir &
men aliquan¬ vxor.L. Sfi. & facit ffeo.
do prius ma Imatrimonij & lain eo iu-
trimoniû du¬ P,
rare: vt hie in re & de diuorl pen.
Iiberta qua à b J Velis, quod qualiter
patrono, eo fiat, die ve ffide repu l fin.
démque mari- AcCVRS.
to diuertit. VEminem CASVS.
In hac l. praæcipit
imperator, quod nullus
ſubiectus Romano im-
perio habeat duas vxo-
res: & ſi habeat vnam de
iure, aliam de facto, vlti-
mæ nuptiæ ſunt inuti-
les, & eo ipſo iure effici-
tur infamis. VIV.
c Binas vxores. vel
e Digamla ve ſponſasc, vel alteram
tita. nam & coniugem, & aliam ſpon.
duas vxores ſam: veff. de his qui not.
vel ſponſas, e E 2.¬
vel vnam con¬ infa .j.j.i. & l. quid er-
iugem, alterã go.S.j. & S. de dona. ante
ſpõſam habe- nupt. l. ea qua.
re non licet dJ In edicto. non eſt bo-
Hic eſt tit. na ratio:quia nubens in-
2 poſitus in ,..L.... ..A¬
aonx vedi¬ tra tempus luctus infa-
cit Balſamon matur: vt j. de ſec. nupt.
Nomocan, tit. l. j. tenet tamen matri-
32 cap. 2 monium: vt in authent.
de reſti. & ea qua pa. S.
fin. colla. iv. ſed eſt ratio,
quia prohibentur à lege:
vt hic, & Inſtit. eo. S. affi-
nitatis. & j. de adult. l.
eum.
Vm ancillis. CA-
SVS. Si liber homo
velit ancillam ducere in
vxorem: de iure hoc eſſe
non poteſt, cum ea ta-
men poſſet eſſe contu-
bernium. Item decurio-
nes non poſſunt cum
ancillis contubernium
contrahere: & ſi contra
fecerint clam in aliqua
villa vel prædio: ſi qui-
uinciam regit, ipſe ſit qui eas
compulerit, aut à prædicta actio-
ne conuerſionem ſeu reſipiſcen-
tiam prohibuerit, damus licen-
tiam & ſolos religioſiſſimos Epi-
ſcopos adire eam quæ talia pati-
tur, aut eius fideiuſſorem, hunc
verô Epiſcopum Jaduerſari ma-
giſtratû habenti, & non permit-
tere iniuſtè agere, aut ſi minus
fuerint ad id exequendum po-
tentes, indicare id noſtro impe-
rio, vt à nobis competens exer-
ceatur pœna, fideiuſſionibus ſi-
mul liberandis & fideiuſſoribus
indemnibus conſeruandis, licen-
tiam dantes conuerſis huiuſmo-
di mulieribus liberis & ingenuis
exiſtentibus ad matrimonium
tranſire legitimum, etiam ſi con-
tigerint honeſtiſſimis dignitati-
bus qui illas duxerint decorari,
non amplius indigentibus im-
perialibus reſcriptis, ſed ſua po-
teſtate nuptias celebrãtibus, nu-
ptialibus nimirum inſtrumen-
tis omnimodo inter ipſos factis,
eadémque & de filiabus ſceni-
carum conſtituentes. Hanc au-
tem dictam conſtitutionem, &
in quinto libro omnium conſti-
tutionum huius ſcilicet noſtra
pietatis cognominis libri, ad ci-
uiles magiſtratus reſcriptam po-
ſuimus. Quoniam enim opor-
tebat per preſentem ſanctio-
nem & vobis vbique terrarum
poſitis religioſiſſimis Epiſcopis
hœc facere manifeſta, propterea
congregantes que ad ipſam per-
tinent, expoſitione latiore ſan-
cita, etiam eandem diuinam
conſtitutionem fecimus etiam
ad vos, vt ſacerdotalem conſer-
uantes reuerentiam & conti-
nentiæ ſtudioſi, hac cuſtodiatis,
tam magni Dei metum, quam
imperialem indignationem, ſi
quid horum prætermiſeritis,
conſiderantes. Dat. Ralend. No-
uemb. CP. DN. Iuſt. PP. A. &
Paulino Coss.
DE 7
INCESTIS ET
inutilibus nuptiis.
TITVLVS
V.
Dduntur in hoc titulo & alia cauſa prohibendarum nuptiarum, & pranota-
ta etiam quadam qua fuere tit. ſuperiore, in hoc titulo proprie explicantur
maxime de inceſtis nuptiis, l. 17.l.23.S penult que contrahuntur inter cognatos, vel
inter adfines, & vel ſunt nefaria, vt qua ſunt inceſtæ iure gentium, inter parentes
& liberos in infinitum, & ex adfinibus inter vitricum & priuignam, aut priuigne
filiam, inter priuignum & nouercam, inter ſocerum & nurum, inter generum & ſo-
crum. Nam & ſocrus, aut nouerca non alio nomine dicenda eſt quam mater: nec
alio priuigna, aut nurus quam filia. Et adeo quidem nefariæ ſunt ea coniunctiones,
vt nec concubinam, vel ſponſam patris, aut filij, aut ſoceri ducere liceat, vel ſponſa
aut concubina filiam. Non ſolent nefaria dici qua inceſta ſunt iure ciuili, veluti cum
ſorore, ſororis filia, vel nepte, cum amita, vel matertera, cum amita magna, vel ma-
tertera magna, hodie & cum fratris filia, vel nepte, & ex adfinibus cum vxore fra-
tris, & cum ſorore vxoris, quamquam & has violare contra fas ſit, l. 5. D.de quaeſt.
Namque olim iuſtæ fuerunt nuptiæ cum fratris filia, vel nepte, & cum adfinibus
omnibus prater priuignã, nouercam, nurum, ſocrum, l.4.SShos itaque. D. de gr. &
adf. Praterea quod ex titulo ſuperioré colligi poteſt, etiam ſub hoc titulo repetitur,
non eſſe ſenatori connubium cum libertina, aut ſcenica, aut famoſa muliere, iniu-
ſtas & impares nuptias eſſe, ſic dico vt legi l.1. C. Theod. de colleg. iuſto coniugio
opponi inaquale. Itémque ſi liberta inuito patrono alij tranſnubat, ſi qui vxorem
habet alteram ducat, ſi inter ſeruos coëant, vel cum ſeruis, vt Plauti Caſina.
Quid
iſtuc eſt ſeruiles nuptiæ, &c. Idem ſi inter Latinos, quia nec nuptia iuſta, nec dos
eſt niſi inter ciues Romanos. S. ſed & ſi quis. j. de lat. lib. tol. CVIAC.
Liberta vxor patroni non poteſt diuertere inuito patro-
no, & cum alio contrahere matrimonium. BALD.
V Amphioni.
1. Imp. ALEXANDER A. Amphigono*.
ſ IsRTA,eadémque vxor tua, ſi à te inuito di-
S9e .1.1.
ſ ſceſſit: connubium cum alio non habeat e?,
ſ ſi modô vxorem eam habere velisb.
Binas habens ſeu tenens vxores, eſt infamis. BALD.
* Sebaſtiane
3 elbaſt
* conditione.
II. Impp. DIOCLET. & MAXIM. AA. Sebaſtian J.
Eminẽ qui ſub ditione * ſit Rom. nominis, binas
vxores habere poſſe, vulgo patet: cum etiam in
edicto d Prætoris huiuſmodi viri infamia notati ſint.
quam rem competens iudex inultam eſſe non patietur.
Inter liberum & ſeruam matrimonium non conſiſtit: &
fili qui naſcuntur ex ſerua, dicuntur ſerui: quia ſequuntur
conditioné matris. Hoc primo. Decurio qui contraxit matri-
monium cum ſerua, deportatur bona eius curiæ confiſcantur:
puniuntur actores & procuratores locorum ſcientes, qui paſſi
ſunt in domibus dominorum ſuorum huiuſmodi libidinem
exerceri:punitur etiam dominus ſi fuit ſciens, & non denun-
tians:& in publicatione fundi veniunt acceſſoria, mancipia:
& peccora illi fundo deputata: &
n146
dem fecerint procurato-
ribus domini neſcienti-
bus: mulier damnatur
in metallum, decurio
damnatur in inſulam ſi
fuerit ſui iuris. omnibus
bonis ſuis confiſcatis, ſi
non habebat aliquos
propinquos ab inteſta-
to. Si autem fecerint
procuratoribus domini
ſcientibus ipſi damnan-
tur in metallum. Si au-
tem dominus fundi ſei-
uerit, & permiſerit: ſi
patitur fieri in prdio
ruſtico: quæ ſunt in illo
prædio, ynà cum pra-
dio confiſcantur. Si au-
tem patitur fieri in pr-
dio vrbano: quia faci-
nus intra parietes do-
meſticos commiſſum
eſt, poena augetur: quia
dimidia pars bonorum
ſuorum confiſcatur. VI-
VIAN.
e Connubium. id? eſt,
matrimonium. connu-
bium& coniugium idem
ſunt, niſi in caſu, vbi
etiam quod matrimo-
nium non eſt, dicitur
connubium. ff. de rit.
nupt. l. in eo. S. hoc ca-
put.
f Nam ex, c. bona ra-
tio: vt Inſt. de pa poin pr.
appellabitur ergo con-
tubernium b: vt jad leg.
Iul. de adult. l. ſerui. Item
hoc iure fori, ſecus iure
poli: vt extra de coniugio
ſer. c. j.1
g5 Nulloſque. repete, &
ſi. ACCVRS.
h Cognitum celauit. &
not. hac & ſeq. tantun-
dem eſſe ſiue quid ſciam
ab initio eſſe, ſiue po-
ſtea ſciam, ſi pariar. Sed
arg contra. ff. de his qui
no.infa. l. quid ergo. facit
xxxiv q1. cap iij, & infrà
de vſu. transfor. S. quod
& in rebus. & ff.de vſur.
l. qui ſcit. S. fin. Item
ſume hic arg. quod par-
citur ei qui delictum
cognitum à ſe parefacit.
ſie infrà de his qui ſe def.
l. 1. libx. & infrà l proxi.
diſces.
magis punitur delictum
commiſſum in ciuitate, quam in agro.h.d.hæc lex. BALD.
I11. Imp. CONSTANTI
Vm ancillis * non poteſt e
NVS A. Patroclo.
ſſe connubium . nam
ex huiuſmodi contubernio ſerui naſcûtur:ideo-
que præcipimus ne decuriones in gremia potentiſſima-
rum domorum libidine ſeruarum ducente confugiant.
Si enim decurio clam actoribus, & procuratoribus ne-
ſcientibus, alienæ fuerit ſeruæ coniunctus: & mulierem
in metallum detrudi per ſententiam iudicis iubemus, &
ipſum decurionem in inſulam deportari: omnibus bo-
nis eius ciuitati, cuius curialis fuerat, mancipandis, ſi
patria poteſtate fuerit liberatus,
nullbſque s habeat li-
beros vel parentes, vel etiam propinquos, qui ſecun-
dum legum ordinem ad eius ſu
cceſſionem vocentur.
I... 1 .
Quod ſi actores vel procuratores loci in quo flagi-
tium admiſſum eſt, fuerint conſcij, vel compertum fa-
cinus promere noluerint: metallo eos conuenit impli-
cari. Si verô dominus loci hoc
ſtea cognitum celauit : ſi quidem in agro id factum
fieri permiſit, vel po-
eſt
a Connubium
pro matrimo
nio.
b Contuber-
niu quid ſit.
ſimile in c. ſa-
né. vbi matri-
monia contra-
cta per ſacer-
dotes dicun-
tur contuber.
nia, extra de
cleri. coniuga.
e Paria an &
quando ſit ab
initio & poſt
ſcire.
d Denuncian-
ti delictum
ignoſcitur.
* CTI2.1.6.
Non habeut. Alio-
quin id pro ſtupro habe-
tur. Nou. 22. Shuiuſmodi
leg. Iunge l.I9.SS de nupt.
& ex hac adde ſubſcript.
ad illam. CVIAC.
aNon habeat. diuor-
tium tamen tenet: vt ff.
de repu. l. fin. in prin. vn-
a Adulterium de a non committitur
non commite adulterium cum earvt ff.
titut cu ad l Iul de adultll pe. Sed
fun fécit quo ait hoe v non poſ-
b Diuortium ſit Palij nubere, dicitur
factum eſſe durare prius matrimo-
poreſt, & ta- nium: vt ff vnde vir &
men aliquan¬ vxor.L. Sfi. & facit ffeo.
do prius ma Imatrimonij & lain eo iu-
trimoniû du¬ P,
rare: vt hie in re & de diuorl pen.
Iiberta qua à b J Velis, quod qualiter
patrono, eo fiat, die ve ffide repu l fin.
démque mari- AcCVRS.
to diuertit. VEminem CASVS.
In hac l. praæcipit
imperator, quod nullus
ſubiectus Romano im-
perio habeat duas vxo-
res: & ſi habeat vnam de
iure, aliam de facto, vlti-
mæ nuptiæ ſunt inuti-
les, & eo ipſo iure effici-
tur infamis. VIV.
c Binas vxores. vel
e Digamla ve ſponſasc, vel alteram
tita. nam & coniugem, & aliam ſpon.
duas vxores ſam: veff. de his qui not.
vel ſponſas, e E 2.¬
vel vnam con¬ infa .j.j.i. & l. quid er-
iugem, alterã go.S.j. & S. de dona. ante
ſpõſam habe- nupt. l. ea qua.
re non licet dJ In edicto. non eſt bo-
Hic eſt tit. na ratio:quia nubens in-
2 poſitus in ,..L.... ..A¬
aonx vedi¬ tra tempus luctus infa-
cit Balſamon matur: vt j. de ſec. nupt.
Nomocan, tit. l. j. tenet tamen matri-
32 cap. 2 monium: vt in authent.
de reſti. & ea qua pa. S.
fin. colla. iv. ſed eſt ratio,
quia prohibentur à lege:
vt hic, & Inſtit. eo. S. affi-
nitatis. & j. de adult. l.
eum.
Vm ancillis. CA-
SVS. Si liber homo
velit ancillam ducere in
vxorem: de iure hoc eſſe
non poteſt, cum ea ta-
men poſſet eſſe contu-
bernium. Item decurio-
nes non poſſunt cum
ancillis contubernium
contrahere: & ſi contra
fecerint clam in aliqua
villa vel prædio: ſi qui-
uinciam regit, ipſe ſit qui eas
compulerit, aut à prædicta actio-
ne conuerſionem ſeu reſipiſcen-
tiam prohibuerit, damus licen-
tiam & ſolos religioſiſſimos Epi-
ſcopos adire eam quæ talia pati-
tur, aut eius fideiuſſorem, hunc
verô Epiſcopum Jaduerſari ma-
giſtratû habenti, & non permit-
tere iniuſtè agere, aut ſi minus
fuerint ad id exequendum po-
tentes, indicare id noſtro impe-
rio, vt à nobis competens exer-
ceatur pœna, fideiuſſionibus ſi-
mul liberandis & fideiuſſoribus
indemnibus conſeruandis, licen-
tiam dantes conuerſis huiuſmo-
di mulieribus liberis & ingenuis
exiſtentibus ad matrimonium
tranſire legitimum, etiam ſi con-
tigerint honeſtiſſimis dignitati-
bus qui illas duxerint decorari,
non amplius indigentibus im-
perialibus reſcriptis, ſed ſua po-
teſtate nuptias celebrãtibus, nu-
ptialibus nimirum inſtrumen-
tis omnimodo inter ipſos factis,
eadémque & de filiabus ſceni-
carum conſtituentes. Hanc au-
tem dictam conſtitutionem, &
in quinto libro omnium conſti-
tutionum huius ſcilicet noſtra
pietatis cognominis libri, ad ci-
uiles magiſtratus reſcriptam po-
ſuimus. Quoniam enim opor-
tebat per preſentem ſanctio-
nem & vobis vbique terrarum
poſitis religioſiſſimis Epiſcopis
hœc facere manifeſta, propterea
congregantes que ad ipſam per-
tinent, expoſitione latiore ſan-
cita, etiam eandem diuinam
conſtitutionem fecimus etiam
ad vos, vt ſacerdotalem conſer-
uantes reuerentiam & conti-
nentiæ ſtudioſi, hac cuſtodiatis,
tam magni Dei metum, quam
imperialem indignationem, ſi
quid horum prætermiſeritis,
conſiderantes. Dat. Ralend. No-
uemb. CP. DN. Iuſt. PP. A. &
Paulino Coss.
DE 7
INCESTIS ET
inutilibus nuptiis.
TITVLVS
V.
Dduntur in hoc titulo & alia cauſa prohibendarum nuptiarum, & pranota-
ta etiam quadam qua fuere tit. ſuperiore, in hoc titulo proprie explicantur
maxime de inceſtis nuptiis, l. 17.l.23.S penult que contrahuntur inter cognatos, vel
inter adfines, & vel ſunt nefaria, vt qua ſunt inceſtæ iure gentium, inter parentes
& liberos in infinitum, & ex adfinibus inter vitricum & priuignam, aut priuigne
filiam, inter priuignum & nouercam, inter ſocerum & nurum, inter generum & ſo-
crum. Nam & ſocrus, aut nouerca non alio nomine dicenda eſt quam mater: nec
alio priuigna, aut nurus quam filia. Et adeo quidem nefariæ ſunt ea coniunctiones,
vt nec concubinam, vel ſponſam patris, aut filij, aut ſoceri ducere liceat, vel ſponſa
aut concubina filiam. Non ſolent nefaria dici qua inceſta ſunt iure ciuili, veluti cum
ſorore, ſororis filia, vel nepte, cum amita, vel matertera, cum amita magna, vel ma-
tertera magna, hodie & cum fratris filia, vel nepte, & ex adfinibus cum vxore fra-
tris, & cum ſorore vxoris, quamquam & has violare contra fas ſit, l. 5. D.de quaeſt.
Namque olim iuſtæ fuerunt nuptiæ cum fratris filia, vel nepte, & cum adfinibus
omnibus prater priuignã, nouercam, nurum, ſocrum, l.4.SShos itaque. D. de gr. &
adf. Praterea quod ex titulo ſuperioré colligi poteſt, etiam ſub hoc titulo repetitur,
non eſſe ſenatori connubium cum libertina, aut ſcenica, aut famoſa muliere, iniu-
ſtas & impares nuptias eſſe, ſic dico vt legi l.1. C. Theod. de colleg. iuſto coniugio
opponi inaquale. Itémque ſi liberta inuito patrono alij tranſnubat, ſi qui vxorem
habet alteram ducat, ſi inter ſeruos coëant, vel cum ſeruis, vt Plauti Caſina.
Quid
iſtuc eſt ſeruiles nuptiæ, &c. Idem ſi inter Latinos, quia nec nuptia iuſta, nec dos
eſt niſi inter ciues Romanos. S. ſed & ſi quis. j. de lat. lib. tol. CVIAC.
Liberta vxor patroni non poteſt diuertere inuito patro-
no, & cum alio contrahere matrimonium. BALD.
V Amphioni.
1. Imp. ALEXANDER A. Amphigono*.
ſ IsRTA,eadémque vxor tua, ſi à te inuito di-
S9e .1.1.
ſ ſceſſit: connubium cum alio non habeat e?,
ſ ſi modô vxorem eam habere velisb.
Binas habens ſeu tenens vxores, eſt infamis. BALD.
* Sebaſtiane
3 elbaſt
* conditione.
II. Impp. DIOCLET. & MAXIM. AA. Sebaſtian J.
Eminẽ qui ſub ditione * ſit Rom. nominis, binas
vxores habere poſſe, vulgo patet: cum etiam in
edicto d Prætoris huiuſmodi viri infamia notati ſint.
quam rem competens iudex inultam eſſe non patietur.
Inter liberum & ſeruam matrimonium non conſiſtit: &
fili qui naſcuntur ex ſerua, dicuntur ſerui: quia ſequuntur
conditioné matris. Hoc primo. Decurio qui contraxit matri-
monium cum ſerua, deportatur bona eius curiæ confiſcantur:
puniuntur actores & procuratores locorum ſcientes, qui paſſi
ſunt in domibus dominorum ſuorum huiuſmodi libidinem
exerceri:punitur etiam dominus ſi fuit ſciens, & non denun-
tians:& in publicatione fundi veniunt acceſſoria, mancipia:
& peccora illi fundo deputata: &
n146
dem fecerint procurato-
ribus domini neſcienti-
bus: mulier damnatur
in metallum, decurio
damnatur in inſulam ſi
fuerit ſui iuris. omnibus
bonis ſuis confiſcatis, ſi
non habebat aliquos
propinquos ab inteſta-
to. Si autem fecerint
procuratoribus domini
ſcientibus ipſi damnan-
tur in metallum. Si au-
tem dominus fundi ſei-
uerit, & permiſerit: ſi
patitur fieri in prdio
ruſtico: quæ ſunt in illo
prædio, ynà cum pra-
dio confiſcantur. Si au-
tem patitur fieri in pr-
dio vrbano: quia faci-
nus intra parietes do-
meſticos commiſſum
eſt, poena augetur: quia
dimidia pars bonorum
ſuorum confiſcatur. VI-
VIAN.
e Connubium. id? eſt,
matrimonium. connu-
bium& coniugium idem
ſunt, niſi in caſu, vbi
etiam quod matrimo-
nium non eſt, dicitur
connubium. ff. de rit.
nupt. l. in eo. S. hoc ca-
put.
f Nam ex, c. bona ra-
tio: vt Inſt. de pa poin pr.
appellabitur ergo con-
tubernium b: vt jad leg.
Iul. de adult. l. ſerui. Item
hoc iure fori, ſecus iure
poli: vt extra de coniugio
ſer. c. j.1
g5 Nulloſque. repete, &
ſi. ACCVRS.
h Cognitum celauit. &
not. hac & ſeq. tantun-
dem eſſe ſiue quid ſciam
ab initio eſſe, ſiue po-
ſtea ſciam, ſi pariar. Sed
arg contra. ff. de his qui
no.infa. l. quid ergo. facit
xxxiv q1. cap iij, & infrà
de vſu. transfor. S. quod
& in rebus. & ff.de vſur.
l. qui ſcit. S. fin. Item
ſume hic arg. quod par-
citur ei qui delictum
cognitum à ſe parefacit.
ſie infrà de his qui ſe def.
l. 1. libx. & infrà l proxi.
diſces.
magis punitur delictum
commiſſum in ciuitate, quam in agro.h.d.hæc lex. BALD.
I11. Imp. CONSTANTI
Vm ancillis * non poteſt e
NVS A. Patroclo.
ſſe connubium . nam
ex huiuſmodi contubernio ſerui naſcûtur:ideo-
que præcipimus ne decuriones in gremia potentiſſima-
rum domorum libidine ſeruarum ducente confugiant.
Si enim decurio clam actoribus, & procuratoribus ne-
ſcientibus, alienæ fuerit ſeruæ coniunctus: & mulierem
in metallum detrudi per ſententiam iudicis iubemus, &
ipſum decurionem in inſulam deportari: omnibus bo-
nis eius ciuitati, cuius curialis fuerat, mancipandis, ſi
patria poteſtate fuerit liberatus,
nullbſque s habeat li-
beros vel parentes, vel etiam propinquos, qui ſecun-
dum legum ordinem ad eius ſu
cceſſionem vocentur.
I... 1 .
Quod ſi actores vel procuratores loci in quo flagi-
tium admiſſum eſt, fuerint conſcij, vel compertum fa-
cinus promere noluerint: metallo eos conuenit impli-
cari. Si verô dominus loci hoc
ſtea cognitum celauit : ſi quidem in agro id factum
fieri permiſit, vel po-
eſt
a Connubium
pro matrimo
nio.
b Contuber-
niu quid ſit.
ſimile in c. ſa-
né. vbi matri-
monia contra-
cta per ſacer-
dotes dicun-
tur contuber.
nia, extra de
cleri. coniuga.
e Paria an &
quando ſit ab
initio & poſt
ſcire.
d Denuncian-
ti delictum
ignoſcitur.
* CTI2.1.6.