DOI Seite / Zitierlink:
https://doi.org/10.11588/diglit.1979#0931
1757
ſeripra adl. Saffde verb.
oblig. CVIAC.
aIn ſeruitute remane-
re. ſecus ſi nullus de ſer-
uis velit libertatem. na
tunc diſtinguo, an ille
qui petit bona ſibi addi-
ci, ſit de ſeruis, an non.
Primo caſu admittitur,
ſecundo non:vt Inſtitut.
de eo cui liber. cauſ. bon.
addi. hac conſtitutio.
b Licet- L quamuis.
c Nemini ſeruorum. ſ.
alias JEt ſic not-regu-
lam, quod ſerui inuiti
libertatem conſequun-
tur: vt hic, & ff de hered.
inſtit.l. ſi vero lex. S j. &
Inſtit de her inſt. S. ſi ve-
ro & Inſtide hered. qua-
li. & diffe. S. j. Sed fallit
hoc in caſu quem ponit
hœclex. nam cûm eius
fauore ſit inductum, vt
ſic bona petantur: poteſt
ei fauori renunciari: vt
ſuprà de pactis l ſi quis in
conſcribendo. Item fallit
in alio caſu quem ha-
bes ffade fideicommiſſlib.
l. ſed ſi alienare. qui eſt
contrarius huic regul,
vbi legatum erat domi-
no ſerui, vt ſeruumhe-
redi venderet qui heres
manumitteret. Sed cer-
te poteſt ibi reſiſtere do-
p In quibur- mino vt non accipiat le-
dam cod legi gatum: ſed eo accepto
tu, ſancimus non poteſt reſiſtere quin
vt ſi non vnue manumittatur, vel ibi
veniat heredi non recuſauit libertatẽ:
a , re ’ ſ ſed nolebat vendi here-
ſet aron l’di, qui non erat ſoluen-
momento vter- do, à quo relicta eſt fi-
que, vel amplior deicõmiſſa libertas. Itẽ
res, omnibus dd ſecus eſt in emãcipatio-
londe ann d, ne, quae non datur inui-
tur inuito. totvt in authent. quibus
mo natur eſfic. ſui. gene-
raliter collatione vy.
d Spontaneam. ſic &
S. de neceſſ ſer. l fin.
e qRes hereditaria. pr-
ter ſeruos.
f Antiquis. ſubaudi,
ſuper.
g Inuenimus id eſt, in-
duximus.
h Hoc facere. ſcilicet
ſatiſdationem.
i JAnnale. computan-
dum ex quo primus pe-
titor adiuit iudicem: vt
J. in fin.l.
Totos. id eſt, omnes.
I Ab eo. ſcilicet ſer-
10.
DE LEGE FV-
ſia Caninia tol-
lenda.
Quia lex Fuſia Cani-
nia directas impediebat
libertates, de quibus di-
ctum eſt: & fideicommiſ-
ſarias, de quibus dicemus,
de lege Fuſia inter vtraſ-
que libertates loquamur.
A20.
y EruorumJ CASVS.
g leger uſia caucba
tur vt inter viuos quis
poſſet omnes ſeruos li-
bertate donare: in vlti-
ma voluntate, non niſi
duos vel tres: quod cor-
tigit Imperator, ſtatuẽs
Continuatio.
libertatem venire volunt, ſiue in
ſeruitute remanere?. Licet b
enim Romanam ciuitatem re-
cuſare nemini ſeruorum e lici-
tum ſit, tamen in hoc caſu, ne
propter quorundã indeuotio-
nem alij maneant in ſeruitute,
volẽtibus quidem omnibus ſer-
uis licere in libertatem perueni-
re, nolentibus autem quibuſdã,
vel recuſantibus, ſpontaneam
ſeruitutem imminere oportet:
& quem patronum habere no-
luerint, dominum ſuum & forſi-
tan acerbum ſentiant. Sin verô
non omnes libertates adimple-
re pollicitus fuerit, ſed certum
numerum ſeruorum ex his qui
ad libertatem venire iure) ſunt
iuſſi; melius eſt, ſi quidem here-
ditari e ſufficiunt ad implen-
dos creditores, etiam omnibus
ſeruis dare libertatem, etſi hoc
pollicitus nõ eſt. Sin autem de-
eſt aliquid in exoluendis cre-
ditoribus, humanius eſt vt pauci
ſaltem perueniãt ad libertatem.
Sed hoc quidem antiquis f du-
bitationibus remedium inueni-
musg: belliſſimam autem re-
pletionem prefatæ conſtitutio-
ni donantes, ſancimus, vt ſi
non vnus veniat hereditatis pe-
titor, ſed plures quidem vno
momento, vterque, vel amplio-
res: omnibus detur licentia cõ-
muniter hereditatẽ adire, prius
ſatiſdatione ab omnibus danda,
vt creditorib. & libertatibus ſa-
tisfaciant. Sin autem per inter-
ualla temporum hoc fiat: qui
primus venit, habeat prerogati-
uam, ſi etiam ſatiſdationem pre-
ſtare poteſt. Illo autem ceſſante
hoc facere h, alij gradatim, ſe-
cundûm tempora petitionis ſuc-
cedant, & hoc intra annale i
tempus obſeruetur. Sin autem
vno pollicẽte quoſdam liberos
facere, non autem totos , alius
emerſerit ſatiſdationem paratus
idoneam prſtare, quôd omni-
bus creditoribus & omnibus li-
bertatibus ſatisfaciat: œquiſſi-
mum eſt eum admitti, vt omnes
libertates indiſtincte celebren-
tur quod priuilegiú damus non
ſolûm ſeruo qui libertate dona-
tus eſt, ſed etiam ei cui nulla li-
bertas relicta eſt: vt aliquid ve-
nuſtum eueniat:vt per eum cui
relicta libertas non eſt, aliis li-
bertas imponatur. Sed ſi quidẽ
antequam prior hereditarias res
& libertatem accipiat, hoc eue-
niat: ſecundo petitori, vel tertio,
vel deinceps ampliores liberta-
tes pollicentibus fieri locû cen-
ſemus. Sin autem iam rebus ſer-
uo qui primus petiit hereditaté,
datis, & libertatibus ab eo l qui-
Delege Fuſia Caninia, &c. Tit.
5
ioribus pollicitationibus & ſa-
nj. 1758
vt indiſtincté tam inter
viuos quam in vltima
voluntate poſſit quis
omnes ſeruos manu-
mittere, lege Fuſia Ca-
ninia quieſcente.
m (Exemplum. quod
ergo valet in contracti-
bus, & in vltima volun-
tate, & econtrà: vt hic,
& Inſtit. eo. & ff-de pact.
l. pactum.
buſdam ſeruis hereditariis im-
poſitis, quidam ſeruus alius he-
reditarius, vel liber * extraneus
hoc facere maluerit: licebit qui-
dẽ hoc ei impetrare, & ſub ma-
tiſdationibus hereditatem acci-
pere. Sed prior in libertate peti-
tor maneat, licet res ab eo di-
ſtrahantur: his omnibus intra
annum (ſecûdûm quod dictum
eſt) celebrandis, ex quo prior
petitor iudicem adierit.
DE FIDEICOM-
miſſarlis liber-
taribus.
DE LEGE FVSIA T CANINIA
TOLLENDAT.
III.
He tinlus pertinet etian ad relictas teſtamento libertates iure
directo, quibus lex Fuſia Caninia certum modi impoſuit Au-
guſti temporibus, quem & manumittendi modum terminaſſe Sueto-
nius ſcribit, puta, vt ne quis vniuerſam familiam ſuam manumitte-
ret, qui tamen vindicta vniuerſam manumittere potuit, quia quo
liberaliores ſunt qui moriuntur quam qui viuunt,eo magi veluti
freno quodam coërcendi ſunt, ne rem ſuam omnem perdant, & ſuis
heredibus parum, aut nihil relinquant. Cateras manumiſſiones ſatis
coërcet naturalis hominum parſimonia & egeſtatis metus. Ad fidei-
commiſſarias autem libertates lex Caninia poteſt videri non pertine-
re, quia heredibus o non auferunt totum ſeruum, quatenus iura pa-
tronatus heredum ſunt. Verum legis Caninia modum in danda fi-
deicommiſſaria libertate teſtatorem ſeruare video in l. 22. S.ff de
fid. lib. & qua inſcripta eſt ad legem Caniniam. l. ſi quis-f.de con-
dit. & demonſt. de libertate fideicommiſſaria loqui, vt ver dici poſ-
ſit, quod communis eſſet lex Caninia ſuperiori, & ſequenti titulo, po-
ſitam eam fuiſſe in confinio vtriuſque. Hanc intellexit Plautus in
uerulo, dum ait, Ad legem Portiam, Caniniam, Furiã, Fuſiam.
& l penult. C. Theod. de Iudœis, cum loquitur de legitimo nume-
ro manumittendorum. Quod ſi quis ſupra eum numerum ſuos ma-
numittat, vt fit ex lege Elia Sentia, qui primi nominati ſunt vſque
ad legitimum numerum ſoli perueniunt ad libertatem, vel ſi omnes
in orbe teretiſcribantur, & in eius area, liberi ſunto, nulli competit
libertas, auctore Gaio, quia non apparet quis primus ſit aut imus,
propterea quod, vt Plato ait in Timœo, quodcumque eſt cgoudée
roor ri uru u cu e. Hoc vero caput legis Caninia tollit
Iuſtinianus in hoc titulo, non totam legem Caniniam nam ex ea il-
lud remanet, vt libertates ſeruis teſtamento nominatim dentur. C v¬
IACIVS.
Statutum in contractibus, ſi eſt magis fauorabile quam
ſatutum in vltimis voluntatibus, debet porrigi ad vltimam
voluntatem. BA LD. Vel ſic: Dic quod aliquo tempore vi-
guit lex Fuſia Caninia, quæ prohibuit libertates in teſtamen-
to relictas valere: quæ hic tollitur. SALYC.
TITVLVS
I.Imp. IVSTINIANVS A. Menna P.P.
Eruorum libertates in teſtamento relictas,
tam directas quam fideicommiſſarias ad
exemplum inter viuos libertatem indi-
A Al ſtincte valere cenſemus, lege Fuſia Cani-
nia de catero ceſſante, nec impediente teſtantium pro
ſuis ſeruis clementes diſpoſitiones effectui mancipa-
ri. Dat. Ralend. Iun. AA. Coss.
1
DE FIDEICOMMISSARIIS
LIBERTATIBVS.
TITVLVS IV.
On tantum directæ libertates teſtamento vel codicillis relinqui
Nann ſſd erian ſlaieommiſaria, id eſt, que verbis precaris
relinquuntur, dum tamen, vt ait l. 16.ff.eo.ea verba fint vulgaria,
id eſt, vulgo accepta pro precariis, & quibus voluntas teſtatoris expri-
matur, qualia ſunt peto, rogo, volo, mando, fideicommitto, quale nõ eſt
verbum commendo. .I2 h.t. quia non ſatis exprimit fideicommiſſum
aut preces, & arbitrium permittit potius quam preces adhibet, que
in teſtamentoneceſtati periſiſ ſns & quodait l rz ſfeodhus
verbis, Illos ſeruos tibi commendo, ne cui alij ſeruiant fidoicom-
miſſam libertatem relictam videri, etiam detracto verbo commẽdo
idem eſſet,l. ro.l rogo.l generaliter. . ſi petitum ffeod. Nihit
igitur poteſt, nihil adiicit, nihil efficit in eam rem commendo ver-
b. Porre directa libertates ſtatim ab adita hereditate, vel ſi neceſſa-
riuM.
ſeripra adl. Saffde verb.
oblig. CVIAC.
aIn ſeruitute remane-
re. ſecus ſi nullus de ſer-
uis velit libertatem. na
tunc diſtinguo, an ille
qui petit bona ſibi addi-
ci, ſit de ſeruis, an non.
Primo caſu admittitur,
ſecundo non:vt Inſtitut.
de eo cui liber. cauſ. bon.
addi. hac conſtitutio.
b Licet- L quamuis.
c Nemini ſeruorum. ſ.
alias JEt ſic not-regu-
lam, quod ſerui inuiti
libertatem conſequun-
tur: vt hic, & ff de hered.
inſtit.l. ſi vero lex. S j. &
Inſtit de her inſt. S. ſi ve-
ro & Inſtide hered. qua-
li. & diffe. S. j. Sed fallit
hoc in caſu quem ponit
hœclex. nam cûm eius
fauore ſit inductum, vt
ſic bona petantur: poteſt
ei fauori renunciari: vt
ſuprà de pactis l ſi quis in
conſcribendo. Item fallit
in alio caſu quem ha-
bes ffade fideicommiſſlib.
l. ſed ſi alienare. qui eſt
contrarius huic regul,
vbi legatum erat domi-
no ſerui, vt ſeruumhe-
redi venderet qui heres
manumitteret. Sed cer-
te poteſt ibi reſiſtere do-
p In quibur- mino vt non accipiat le-
dam cod legi gatum: ſed eo accepto
tu, ſancimus non poteſt reſiſtere quin
vt ſi non vnue manumittatur, vel ibi
veniat heredi non recuſauit libertatẽ:
a , re ’ ſ ſed nolebat vendi here-
ſet aron l’di, qui non erat ſoluen-
momento vter- do, à quo relicta eſt fi-
que, vel amplior deicõmiſſa libertas. Itẽ
res, omnibus dd ſecus eſt in emãcipatio-
londe ann d, ne, quae non datur inui-
tur inuito. totvt in authent. quibus
mo natur eſfic. ſui. gene-
raliter collatione vy.
d Spontaneam. ſic &
S. de neceſſ ſer. l fin.
e qRes hereditaria. pr-
ter ſeruos.
f Antiquis. ſubaudi,
ſuper.
g Inuenimus id eſt, in-
duximus.
h Hoc facere. ſcilicet
ſatiſdationem.
i JAnnale. computan-
dum ex quo primus pe-
titor adiuit iudicem: vt
J. in fin.l.
Totos. id eſt, omnes.
I Ab eo. ſcilicet ſer-
10.
DE LEGE FV-
ſia Caninia tol-
lenda.
Quia lex Fuſia Cani-
nia directas impediebat
libertates, de quibus di-
ctum eſt: & fideicommiſ-
ſarias, de quibus dicemus,
de lege Fuſia inter vtraſ-
que libertates loquamur.
A20.
y EruorumJ CASVS.
g leger uſia caucba
tur vt inter viuos quis
poſſet omnes ſeruos li-
bertate donare: in vlti-
ma voluntate, non niſi
duos vel tres: quod cor-
tigit Imperator, ſtatuẽs
Continuatio.
libertatem venire volunt, ſiue in
ſeruitute remanere?. Licet b
enim Romanam ciuitatem re-
cuſare nemini ſeruorum e lici-
tum ſit, tamen in hoc caſu, ne
propter quorundã indeuotio-
nem alij maneant in ſeruitute,
volẽtibus quidem omnibus ſer-
uis licere in libertatem perueni-
re, nolentibus autem quibuſdã,
vel recuſantibus, ſpontaneam
ſeruitutem imminere oportet:
& quem patronum habere no-
luerint, dominum ſuum & forſi-
tan acerbum ſentiant. Sin verô
non omnes libertates adimple-
re pollicitus fuerit, ſed certum
numerum ſeruorum ex his qui
ad libertatem venire iure) ſunt
iuſſi; melius eſt, ſi quidem here-
ditari e ſufficiunt ad implen-
dos creditores, etiam omnibus
ſeruis dare libertatem, etſi hoc
pollicitus nõ eſt. Sin autem de-
eſt aliquid in exoluendis cre-
ditoribus, humanius eſt vt pauci
ſaltem perueniãt ad libertatem.
Sed hoc quidem antiquis f du-
bitationibus remedium inueni-
musg: belliſſimam autem re-
pletionem prefatæ conſtitutio-
ni donantes, ſancimus, vt ſi
non vnus veniat hereditatis pe-
titor, ſed plures quidem vno
momento, vterque, vel amplio-
res: omnibus detur licentia cõ-
muniter hereditatẽ adire, prius
ſatiſdatione ab omnibus danda,
vt creditorib. & libertatibus ſa-
tisfaciant. Sin autem per inter-
ualla temporum hoc fiat: qui
primus venit, habeat prerogati-
uam, ſi etiam ſatiſdationem pre-
ſtare poteſt. Illo autem ceſſante
hoc facere h, alij gradatim, ſe-
cundûm tempora petitionis ſuc-
cedant, & hoc intra annale i
tempus obſeruetur. Sin autem
vno pollicẽte quoſdam liberos
facere, non autem totos , alius
emerſerit ſatiſdationem paratus
idoneam prſtare, quôd omni-
bus creditoribus & omnibus li-
bertatibus ſatisfaciat: œquiſſi-
mum eſt eum admitti, vt omnes
libertates indiſtincte celebren-
tur quod priuilegiú damus non
ſolûm ſeruo qui libertate dona-
tus eſt, ſed etiam ei cui nulla li-
bertas relicta eſt: vt aliquid ve-
nuſtum eueniat:vt per eum cui
relicta libertas non eſt, aliis li-
bertas imponatur. Sed ſi quidẽ
antequam prior hereditarias res
& libertatem accipiat, hoc eue-
niat: ſecundo petitori, vel tertio,
vel deinceps ampliores liberta-
tes pollicentibus fieri locû cen-
ſemus. Sin autem iam rebus ſer-
uo qui primus petiit hereditaté,
datis, & libertatibus ab eo l qui-
Delege Fuſia Caninia, &c. Tit.
5
ioribus pollicitationibus & ſa-
nj. 1758
vt indiſtincté tam inter
viuos quam in vltima
voluntate poſſit quis
omnes ſeruos manu-
mittere, lege Fuſia Ca-
ninia quieſcente.
m (Exemplum. quod
ergo valet in contracti-
bus, & in vltima volun-
tate, & econtrà: vt hic,
& Inſtit. eo. & ff-de pact.
l. pactum.
buſdam ſeruis hereditariis im-
poſitis, quidam ſeruus alius he-
reditarius, vel liber * extraneus
hoc facere maluerit: licebit qui-
dẽ hoc ei impetrare, & ſub ma-
tiſdationibus hereditatem acci-
pere. Sed prior in libertate peti-
tor maneat, licet res ab eo di-
ſtrahantur: his omnibus intra
annum (ſecûdûm quod dictum
eſt) celebrandis, ex quo prior
petitor iudicem adierit.
DE FIDEICOM-
miſſarlis liber-
taribus.
DE LEGE FVSIA T CANINIA
TOLLENDAT.
III.
He tinlus pertinet etian ad relictas teſtamento libertates iure
directo, quibus lex Fuſia Caninia certum modi impoſuit Au-
guſti temporibus, quem & manumittendi modum terminaſſe Sueto-
nius ſcribit, puta, vt ne quis vniuerſam familiam ſuam manumitte-
ret, qui tamen vindicta vniuerſam manumittere potuit, quia quo
liberaliores ſunt qui moriuntur quam qui viuunt,eo magi veluti
freno quodam coërcendi ſunt, ne rem ſuam omnem perdant, & ſuis
heredibus parum, aut nihil relinquant. Cateras manumiſſiones ſatis
coërcet naturalis hominum parſimonia & egeſtatis metus. Ad fidei-
commiſſarias autem libertates lex Caninia poteſt videri non pertine-
re, quia heredibus o non auferunt totum ſeruum, quatenus iura pa-
tronatus heredum ſunt. Verum legis Caninia modum in danda fi-
deicommiſſaria libertate teſtatorem ſeruare video in l. 22. S.ff de
fid. lib. & qua inſcripta eſt ad legem Caniniam. l. ſi quis-f.de con-
dit. & demonſt. de libertate fideicommiſſaria loqui, vt ver dici poſ-
ſit, quod communis eſſet lex Caninia ſuperiori, & ſequenti titulo, po-
ſitam eam fuiſſe in confinio vtriuſque. Hanc intellexit Plautus in
uerulo, dum ait, Ad legem Portiam, Caniniam, Furiã, Fuſiam.
& l penult. C. Theod. de Iudœis, cum loquitur de legitimo nume-
ro manumittendorum. Quod ſi quis ſupra eum numerum ſuos ma-
numittat, vt fit ex lege Elia Sentia, qui primi nominati ſunt vſque
ad legitimum numerum ſoli perueniunt ad libertatem, vel ſi omnes
in orbe teretiſcribantur, & in eius area, liberi ſunto, nulli competit
libertas, auctore Gaio, quia non apparet quis primus ſit aut imus,
propterea quod, vt Plato ait in Timœo, quodcumque eſt cgoudée
roor ri uru u cu e. Hoc vero caput legis Caninia tollit
Iuſtinianus in hoc titulo, non totam legem Caniniam nam ex ea il-
lud remanet, vt libertates ſeruis teſtamento nominatim dentur. C v¬
IACIVS.
Statutum in contractibus, ſi eſt magis fauorabile quam
ſatutum in vltimis voluntatibus, debet porrigi ad vltimam
voluntatem. BA LD. Vel ſic: Dic quod aliquo tempore vi-
guit lex Fuſia Caninia, quæ prohibuit libertates in teſtamen-
to relictas valere: quæ hic tollitur. SALYC.
TITVLVS
I.Imp. IVSTINIANVS A. Menna P.P.
Eruorum libertates in teſtamento relictas,
tam directas quam fideicommiſſarias ad
exemplum inter viuos libertatem indi-
A Al ſtincte valere cenſemus, lege Fuſia Cani-
nia de catero ceſſante, nec impediente teſtantium pro
ſuis ſeruis clementes diſpoſitiones effectui mancipa-
ri. Dat. Ralend. Iun. AA. Coss.
1
DE FIDEICOMMISSARIIS
LIBERTATIBVS.
TITVLVS IV.
On tantum directæ libertates teſtamento vel codicillis relinqui
Nann ſſd erian ſlaieommiſaria, id eſt, que verbis precaris
relinquuntur, dum tamen, vt ait l. 16.ff.eo.ea verba fint vulgaria,
id eſt, vulgo accepta pro precariis, & quibus voluntas teſtatoris expri-
matur, qualia ſunt peto, rogo, volo, mando, fideicommitto, quale nõ eſt
verbum commendo. .I2 h.t. quia non ſatis exprimit fideicommiſſum
aut preces, & arbitrium permittit potius quam preces adhibet, que
in teſtamentoneceſtati periſiſ ſns & quodait l rz ſfeodhus
verbis, Illos ſeruos tibi commendo, ne cui alij ſeruiant fidoicom-
miſſam libertatem relictam videri, etiam detracto verbo commẽdo
idem eſſet,l. ro.l rogo.l generaliter. . ſi petitum ffeod. Nihit
igitur poteſt, nihil adiicit, nihil efficit in eam rem commendo ver-
b. Porre directa libertates ſtatim ab adita hereditate, vel ſi neceſſa-
riuM.