DOI Seite / Zitierlink:
https://doi.org/10.11588/diglit.1979#0935
CmLL
1765
De dedititia libertate, c. Titv.
Iquis. JCASVS. Teſtamentum feciſti, heredem inſtituiſti,
SL roraſti de manumitendo vnum ex flis Arethuſe,
quem eligeret, eo dum vixit, nullum ad libertatem producen-
te vel eo liberante quem manumitteret, vita functus eſt, an o¬
mnes, an quidam, an nullus ad libertatem peruenire poſ-
ſit apud antiquos erat
queſtio. Ad quod reſpõ-
det Imperator, dicens
quod non ſolûm heres,
ſi potuit & noluit pro-
pter contumaciã ſuam,
ſi ſuperſtes eſt, ſed he-
res eius compelletur o¬
nnes manumittere: nec
voluntati teſtatoris de-
rogabirur per hoc quod
voluiſſet omnes manu-
mitti: quia ſeruum
certum non reſpexit:
ſed ad omnes. vnde ob
heredis malitiam om-
nes ad libertatem per-
ducentur, & hoc in pri-
ma. In ſecunda, quod
hc eadem vera ſunt in
legatario rogato de ma-
numittendo vnum ex
his quem eligeret: & ſi
aliqui pati ſe diſpen-
dium conqueſti fuerint,
ſibi & non huic l. quæ
prædictam pœnam im-
ponit, imputent.
a JQuam nominauerit.
t Multa ſibi Arethuſam puta.
ſuper his caſi-
bus reſonauit....
Sic in manuſc.
contius.
producere.
Supereſt. id eſt, dum
viuit.
c ſ Subtractus. ſcilicet
heres.
d Compelli. aufertur
ergo ſibi electio propter
contumaciam: vt ffde
ſolutlj & j de ſolut-l. j.
& ff-de ſerui. l. ſi cui. &
facit S.eod. l. cum inter.
e Ex ſententia quæ ad
omnes porrecta e
quodammodo.
4 Inſtantia. id eſt, con-
tumacia.
Vm quidam. J CA-
Cnmauvitius fecit
teſtamentum, heredem
inſtituit, & mihi Seium
legauit, & rogauit per
fideicommiſſum, vt e
manumitteret: heres
noluit eum mihi dare,
ſed in iudicio eum pe-
tij, & obtinui: & iu-
dex eum nõ in ſeruum,
ſed in eius eſtimatio-
nem mihi condemna-
uit: an intercidat liber-
tas: vel ab herede dan-
da an à me legatario? &
ſi ab herede, an eſtima-
tionem quam recepi,
poſſim totam, vel par-
tem, vel nihil retine-
re? Inter antiquos erat
ueſtio: & ad hanc non
videtur reſpondere, ſed
ſie dicit quod miratur
uod iudex tulit talem
enenriam condemna-
do in ſerui ſtimatio-
nem, & non in ſeruum:
vnde fi talis quſtio de
ctero emerſerit, nul-
lus iudex ſit itaſtultus
quôd ſic definiat, ſed le-
gatariis ſeruus reſti-
tuatur, quod ſi petitus
non detur, tunc intra
duos menſes à tempore
Si libertas fideicommiſſaria eſt
relicta vni ex liberis ancillæ, quem
heres elegerit: illo moriente nulla
facta electione, omnes ad libertatẽ
perducuntur.SALYc.
XVI.Idem A. Iuliano PP.
Iquis in teſtamento ſuo ro-
gauerit ſuum heredem, ex
liberis ancillæ ſuæ quam nomi-
nauerit a, vnum, quem elegerit,
ad libertatem perducere & cum
anella vnu vel plures enixa eſt,
heres neque dum ſupereſt l, in
libertatem aliquam adduxerit,
vel cûm deliberat quis ad liber-
tatem perducendus eſt, ab hac
luce fuerit ſubtractus c dubita-
batur ab antiquis vtrûmne om-
nes, an quidam, an nemo ex his
ad libertatem perueniat. ſed ve-
teris quidẽ iuris altercatio mul-
ta ſane ſuper huiuſmodi caſi-
bus reſonuit *. Nos autem here-
dis coercentes malignitatem, ſi
non voluntatem teſtatoris ad-
impleuerit, & mox cum potue-
rit, non elegerit vnum ex libe-
ris ancillæ, & eum libertate do-
nauerit: ſancimus compelli d
non ſolûm eum, ſed etiam he-
redes vel ſucceſſores eius, om-
nes ancillæ liberos in libertatẽ
perducere , neque enim hoc
contrarium eſt ſententiæ teſta-
toris. Cum enim omnimodo
quendã ex his liberum eſſe diſ-
poſuorit, & non ad certum cor-
pus, ſed ad omnes reſpexerit: ſi
non pareatur eius voluntati, ſi-
ne dubio ex ſententia e teſtato-
ris omnes ad libertatem perue-
niunt. Similémque eſſe defini-
tionem cenſemus & ſi non ab
herede, ſed’à legatario vel à fi-
deicõmiſſario teſtator rogaue-
rit libertatẽ imponi, ſic etenim
iuſtotimore heredes & legata-
rij vel fideicommiſſarij perterri-
ti & voluntatem teſtatoris ad-
implere procurent, & ſibi non
ex omnium libertate quandam
afferri patiãtur iacturam. Quod
ſi reclamaucrint, ſibi tale diſpẽ-
dium imputent non ex noſtra
lege, ſed ex ſua lugentes inſtã-
tia f. Dat.XV. Ralend. Decemb.
Conſtantinop. Lampadio & O¬
reſte Coss.
1766
licet in quadruplum, & pone, legatario integrum ius patrona-
tus reſeruatur.
gSeruum in ſeruum enim debet facere condemnationem cum
eſt manumittendus ſecus ſi non eſt manumittendus quando-
Fatuus eſt ille iudex qui cim res
petitur, in aſtimationem condem.
nat, ſi res praſtari poteſt & debet.
BART. Vel ſié: Sentẽtia debet eſ-
ſe conformis libello:aliàs eſt iniu-
ſta. & ad hoc ſemper allegatur.
BALD. Vel ſic: Vbi ſeruus legatur
manumittendus, & heres patitur
ſecum litem conteſtari, tranſacto
ſpacio duorum menſium liber effi-
citur, iure patronatus legatario
ſeruato.SAL.
XVI1.Idem A. Iuliano P. P.
Vm quidam ſeruum ſuum
ita legaucrit, vt legatarius
libertatem ei imponat, & heres
ad huiuſmodi legatum impro-
be verſatus ſeruum dare legata-
rio dedignatus eſt, vt eriam lite
pulſetur, & iudex non in ipſum
ſeruum, ſed in eſtimationem li-
tis condemnationem proferat:
veteris iuris interpretes dubita-
bant, ne quod obſtaculum li-
bertati ex hac cauſa proccdat.Et
ſi placuerit eãdem deberi liber-
tatem, à quo danda ſit, vtrûmne
ab herede, an à legatario. Et ſi
heres imponat libertatem, an
legatarius quod ex pecuniaria
condemnatione accepit, firmi-
ter detineat, ſiue in totum, ſiue
ex parte, ſiue etiam mhil. Ta-
lem itaque altercationem reſe-
cantes, miramur quare iudex
qui prpoſitus eſt in prædicta
cauſa non omnimodo condem-
nationem in ſeruum g: ſed in
eſtimationem eius fecerit: cum
plus vitium l etiam huiuſmo-
i præbuit altercationi occaſio-
nem. Vnde ſi talis queſtio emer-
ſerit: nullum quidem iudicem
ita eſſe ſtultum putamus, vt
huiuſmodi proferat condemna-
tionem . Sed ſi legatarius im-
mineat quatenus ei ſeruus reſti-
tuatur & poſt litem conteſta-
tam duorum menſium ſpa-
tium effluxerit, cenſemus illico
ad libertatem eripi ſeruum: &
illum quidem liberum eſſe: he-
redem autem pro ſua indeuo-
tione in omnes expenſas quas
legatarius in lite fecit, in qua-
druplum l ei condemnari: iure
patronatus integro legarario
ſeruando.
que:vt ffade legat j ſi domus. in S. qui confitetur & Sſequen.
h Vitium. ſcilicet iu-
dicis.
iPutemus. ex tempore
huius legis.
J Condemnationẽ quid
enim ſi proferatur? huic
enim queſtioni non re-
ſpondet. Sed reſpon-
deo idem eſſe quod eſſet.
cûm alicui relinquitur
pecunia vt alienum ſer-
uum emat. vt ſeil. eum
emat, & manumittat: ve
ff eod. l. generaliter. S. ſi
quis tutorem alienum. 2.
Vel dic quod heres con-
uenitur à ſeruo vt ma-
numittat: quia legatum.
reſedit penes eum cum
onere ſuo:vt S. de cadu.
tollen. . pro ſecundo. nec
legatarius tenetur reſti-
tuere pecuniã: quia he-
res ſua contumacia ſen-
ſit hoc damnum. argu.
S. proxim. in fin. & ffde
ta. exhil. locum. S. condẽ-
natio. 3. Vel dic tertiô
quod ſic, & tunc idem
videtur quod eſt hic, ſci-
licêt vt in libertatem e¬
ripiatur elapſis duobus
menſibus à tempore li-
tis conteſtat. Quid
ergo ſi interim heres ſer-
uum vendat? Reſp. erit
in poteſtate ſerui, cuius
libertus eſſe velit, em-
ptoris, vel rogantis: vt
ffeod.l. generaliter. S.
& de actio emptl. Titius.
nec reſtituitur precium,
vt modô dixi.
Duorum menſium.
Vide c. 13. de praſcript.
Sic & in l. vltim-ff qui ſi-
ne manumiſſiad lib. per-
uenCVIAC.
IS Quadruplum, quod
eſt ſpeciale, aliàs in ſim-
plum: vt S. de iudiciis. l.
properandum. S ſin autem
alterutra.
DE DEDITI-
tia libertate tol-
lenda.
Quia manumiſſio- a Cõtinuatio.
nibus(de quibus explicui-
mus) ſerui fiunt liberti:
& libertor olim triplex
fuerat conditio: Dediti-
tia, Latina, ciuitaſque Ro-
mana: ponit prim de de-
dititia conditione. y ſub
iicit poſtea de Latina:que
quia ſublatæ ſunt, ponit
de eis tollendis, non ſer-
uandis. hodie enim ſola ci
uitas Romana ſibi locum
vindicat. A20. J Dedi-
titij erant qui ſine con-
ditione ſe reddebant Ro-
manis: & quãdiu viue-
bant ſerui erant: poſt mor-
b Dedititij
quales erant.
tem vero in libertaté eri-
DE DEDITITIA LIBERTATE*
tollenda.
TITVLVS
V.
piebantur: vt Inſtitut. de
Quare ergo non diceban-
A
lib. S. libertinorum. &...
de ſucceſſio. lib. S. fina. * V. Aleiatum
1. Parergon. 16.
* Quidã con-
tendunt legẽ.
dum hic & in
tur ſerui? Reſpondetur
quia ſucceſſorem habe-
litis conteſtatæ ſuper petitione ſerui eripiatur in libertatem:& (bant, & omnino libertatem ſperabant. Vel dic verius, libe-ſequéti titule
heres legatario
Codex.
condemnetur in expẽſis
RR
quas fecit in litem ſci-ri erant, ſed ſeruire tenebantur: ſieut aliàs infrà communia libertiritate
2 de manu.
1765
De dedititia libertate, c. Titv.
Iquis. JCASVS. Teſtamentum feciſti, heredem inſtituiſti,
SL roraſti de manumitendo vnum ex flis Arethuſe,
quem eligeret, eo dum vixit, nullum ad libertatem producen-
te vel eo liberante quem manumitteret, vita functus eſt, an o¬
mnes, an quidam, an nullus ad libertatem peruenire poſ-
ſit apud antiquos erat
queſtio. Ad quod reſpõ-
det Imperator, dicens
quod non ſolûm heres,
ſi potuit & noluit pro-
pter contumaciã ſuam,
ſi ſuperſtes eſt, ſed he-
res eius compelletur o¬
nnes manumittere: nec
voluntati teſtatoris de-
rogabirur per hoc quod
voluiſſet omnes manu-
mitti: quia ſeruum
certum non reſpexit:
ſed ad omnes. vnde ob
heredis malitiam om-
nes ad libertatem per-
ducentur, & hoc in pri-
ma. In ſecunda, quod
hc eadem vera ſunt in
legatario rogato de ma-
numittendo vnum ex
his quem eligeret: & ſi
aliqui pati ſe diſpen-
dium conqueſti fuerint,
ſibi & non huic l. quæ
prædictam pœnam im-
ponit, imputent.
a JQuam nominauerit.
t Multa ſibi Arethuſam puta.
ſuper his caſi-
bus reſonauit....
Sic in manuſc.
contius.
producere.
Supereſt. id eſt, dum
viuit.
c ſ Subtractus. ſcilicet
heres.
d Compelli. aufertur
ergo ſibi electio propter
contumaciam: vt ffde
ſolutlj & j de ſolut-l. j.
& ff-de ſerui. l. ſi cui. &
facit S.eod. l. cum inter.
e Ex ſententia quæ ad
omnes porrecta e
quodammodo.
4 Inſtantia. id eſt, con-
tumacia.
Vm quidam. J CA-
Cnmauvitius fecit
teſtamentum, heredem
inſtituit, & mihi Seium
legauit, & rogauit per
fideicommiſſum, vt e
manumitteret: heres
noluit eum mihi dare,
ſed in iudicio eum pe-
tij, & obtinui: & iu-
dex eum nõ in ſeruum,
ſed in eius eſtimatio-
nem mihi condemna-
uit: an intercidat liber-
tas: vel ab herede dan-
da an à me legatario? &
ſi ab herede, an eſtima-
tionem quam recepi,
poſſim totam, vel par-
tem, vel nihil retine-
re? Inter antiquos erat
ueſtio: & ad hanc non
videtur reſpondere, ſed
ſie dicit quod miratur
uod iudex tulit talem
enenriam condemna-
do in ſerui ſtimatio-
nem, & non in ſeruum:
vnde fi talis quſtio de
ctero emerſerit, nul-
lus iudex ſit itaſtultus
quôd ſic definiat, ſed le-
gatariis ſeruus reſti-
tuatur, quod ſi petitus
non detur, tunc intra
duos menſes à tempore
Si libertas fideicommiſſaria eſt
relicta vni ex liberis ancillæ, quem
heres elegerit: illo moriente nulla
facta electione, omnes ad libertatẽ
perducuntur.SALYc.
XVI.Idem A. Iuliano PP.
Iquis in teſtamento ſuo ro-
gauerit ſuum heredem, ex
liberis ancillæ ſuæ quam nomi-
nauerit a, vnum, quem elegerit,
ad libertatem perducere & cum
anella vnu vel plures enixa eſt,
heres neque dum ſupereſt l, in
libertatem aliquam adduxerit,
vel cûm deliberat quis ad liber-
tatem perducendus eſt, ab hac
luce fuerit ſubtractus c dubita-
batur ab antiquis vtrûmne om-
nes, an quidam, an nemo ex his
ad libertatem perueniat. ſed ve-
teris quidẽ iuris altercatio mul-
ta ſane ſuper huiuſmodi caſi-
bus reſonuit *. Nos autem here-
dis coercentes malignitatem, ſi
non voluntatem teſtatoris ad-
impleuerit, & mox cum potue-
rit, non elegerit vnum ex libe-
ris ancillæ, & eum libertate do-
nauerit: ſancimus compelli d
non ſolûm eum, ſed etiam he-
redes vel ſucceſſores eius, om-
nes ancillæ liberos in libertatẽ
perducere , neque enim hoc
contrarium eſt ſententiæ teſta-
toris. Cum enim omnimodo
quendã ex his liberum eſſe diſ-
poſuorit, & non ad certum cor-
pus, ſed ad omnes reſpexerit: ſi
non pareatur eius voluntati, ſi-
ne dubio ex ſententia e teſtato-
ris omnes ad libertatem perue-
niunt. Similémque eſſe defini-
tionem cenſemus & ſi non ab
herede, ſed’à legatario vel à fi-
deicõmiſſario teſtator rogaue-
rit libertatẽ imponi, ſic etenim
iuſtotimore heredes & legata-
rij vel fideicommiſſarij perterri-
ti & voluntatem teſtatoris ad-
implere procurent, & ſibi non
ex omnium libertate quandam
afferri patiãtur iacturam. Quod
ſi reclamaucrint, ſibi tale diſpẽ-
dium imputent non ex noſtra
lege, ſed ex ſua lugentes inſtã-
tia f. Dat.XV. Ralend. Decemb.
Conſtantinop. Lampadio & O¬
reſte Coss.
1766
licet in quadruplum, & pone, legatario integrum ius patrona-
tus reſeruatur.
gSeruum in ſeruum enim debet facere condemnationem cum
eſt manumittendus ſecus ſi non eſt manumittendus quando-
Fatuus eſt ille iudex qui cim res
petitur, in aſtimationem condem.
nat, ſi res praſtari poteſt & debet.
BART. Vel ſié: Sentẽtia debet eſ-
ſe conformis libello:aliàs eſt iniu-
ſta. & ad hoc ſemper allegatur.
BALD. Vel ſic: Vbi ſeruus legatur
manumittendus, & heres patitur
ſecum litem conteſtari, tranſacto
ſpacio duorum menſium liber effi-
citur, iure patronatus legatario
ſeruato.SAL.
XVI1.Idem A. Iuliano P. P.
Vm quidam ſeruum ſuum
ita legaucrit, vt legatarius
libertatem ei imponat, & heres
ad huiuſmodi legatum impro-
be verſatus ſeruum dare legata-
rio dedignatus eſt, vt eriam lite
pulſetur, & iudex non in ipſum
ſeruum, ſed in eſtimationem li-
tis condemnationem proferat:
veteris iuris interpretes dubita-
bant, ne quod obſtaculum li-
bertati ex hac cauſa proccdat.Et
ſi placuerit eãdem deberi liber-
tatem, à quo danda ſit, vtrûmne
ab herede, an à legatario. Et ſi
heres imponat libertatem, an
legatarius quod ex pecuniaria
condemnatione accepit, firmi-
ter detineat, ſiue in totum, ſiue
ex parte, ſiue etiam mhil. Ta-
lem itaque altercationem reſe-
cantes, miramur quare iudex
qui prpoſitus eſt in prædicta
cauſa non omnimodo condem-
nationem in ſeruum g: ſed in
eſtimationem eius fecerit: cum
plus vitium l etiam huiuſmo-
i præbuit altercationi occaſio-
nem. Vnde ſi talis queſtio emer-
ſerit: nullum quidem iudicem
ita eſſe ſtultum putamus, vt
huiuſmodi proferat condemna-
tionem . Sed ſi legatarius im-
mineat quatenus ei ſeruus reſti-
tuatur & poſt litem conteſta-
tam duorum menſium ſpa-
tium effluxerit, cenſemus illico
ad libertatem eripi ſeruum: &
illum quidem liberum eſſe: he-
redem autem pro ſua indeuo-
tione in omnes expenſas quas
legatarius in lite fecit, in qua-
druplum l ei condemnari: iure
patronatus integro legarario
ſeruando.
que:vt ffade legat j ſi domus. in S. qui confitetur & Sſequen.
h Vitium. ſcilicet iu-
dicis.
iPutemus. ex tempore
huius legis.
J Condemnationẽ quid
enim ſi proferatur? huic
enim queſtioni non re-
ſpondet. Sed reſpon-
deo idem eſſe quod eſſet.
cûm alicui relinquitur
pecunia vt alienum ſer-
uum emat. vt ſeil. eum
emat, & manumittat: ve
ff eod. l. generaliter. S. ſi
quis tutorem alienum. 2.
Vel dic quod heres con-
uenitur à ſeruo vt ma-
numittat: quia legatum.
reſedit penes eum cum
onere ſuo:vt S. de cadu.
tollen. . pro ſecundo. nec
legatarius tenetur reſti-
tuere pecuniã: quia he-
res ſua contumacia ſen-
ſit hoc damnum. argu.
S. proxim. in fin. & ffde
ta. exhil. locum. S. condẽ-
natio. 3. Vel dic tertiô
quod ſic, & tunc idem
videtur quod eſt hic, ſci-
licêt vt in libertatem e¬
ripiatur elapſis duobus
menſibus à tempore li-
tis conteſtat. Quid
ergo ſi interim heres ſer-
uum vendat? Reſp. erit
in poteſtate ſerui, cuius
libertus eſſe velit, em-
ptoris, vel rogantis: vt
ffeod.l. generaliter. S.
& de actio emptl. Titius.
nec reſtituitur precium,
vt modô dixi.
Duorum menſium.
Vide c. 13. de praſcript.
Sic & in l. vltim-ff qui ſi-
ne manumiſſiad lib. per-
uenCVIAC.
IS Quadruplum, quod
eſt ſpeciale, aliàs in ſim-
plum: vt S. de iudiciis. l.
properandum. S ſin autem
alterutra.
DE DEDITI-
tia libertate tol-
lenda.
Quia manumiſſio- a Cõtinuatio.
nibus(de quibus explicui-
mus) ſerui fiunt liberti:
& libertor olim triplex
fuerat conditio: Dediti-
tia, Latina, ciuitaſque Ro-
mana: ponit prim de de-
dititia conditione. y ſub
iicit poſtea de Latina:que
quia ſublatæ ſunt, ponit
de eis tollendis, non ſer-
uandis. hodie enim ſola ci
uitas Romana ſibi locum
vindicat. A20. J Dedi-
titij erant qui ſine con-
ditione ſe reddebant Ro-
manis: & quãdiu viue-
bant ſerui erant: poſt mor-
b Dedititij
quales erant.
tem vero in libertaté eri-
DE DEDITITIA LIBERTATE*
tollenda.
TITVLVS
V.
piebantur: vt Inſtitut. de
Quare ergo non diceban-
A
lib. S. libertinorum. &...
de ſucceſſio. lib. S. fina. * V. Aleiatum
1. Parergon. 16.
* Quidã con-
tendunt legẽ.
dum hic & in
tur ſerui? Reſpondetur
quia ſucceſſorem habe-
litis conteſtatæ ſuper petitione ſerui eripiatur in libertatem:& (bant, & omnino libertatem ſperabant. Vel dic verius, libe-ſequéti titule
heres legatario
Codex.
condemnetur in expẽſis
RR
quas fecit in litem ſci-ri erant, ſed ſeruire tenebantur: ſieut aliàs infrà communia libertiritate
2 de manu.