DOI Seite / Zitierlink:
https://doi.org/10.11588/diglit.1979#0941
1777
cuacuato, nec in poſte-
rum frequentari conce-
datur. VIVIAN.
a Ne autem quantitas.
adhoc ſuprà communia
de legal fin.circa prine.
b Notarius. id eſt, ſcri-
ptor. 9
c Volumus. quæ ſti-
matio eſt ſuprà commu-
nia de lega. l. ſi duobus.
dJ Relinquere. ſcilicet
in ſolidum. & in hoc dif-
fert ab vltimo caſu hu-
ius legis..
e Sub obtentu liberta-
tis. non mouetur ideo
ad hoc, quod alius idem
vult facere. nam & ſi
alius nollet, iſte adhoc
veniret, & ſic contem-
platione libertatis tan-
tûm, non aſtutia facit
hoc. Vel dic, cûm vter-
que vult in ſolidum &
totum manumittere, &
alteri precium offerre:
t potior eſt is qui pri-
g aliàs, in vi-
gint ſolidos.
* ſolidos.
mô venit. Sed ſi is qui,
ſecúdô venit, velit ſuam
ſolam partem ſerui ma-
numittere: tunc vterque
compelletur ſuam par-
tem manumittere. & ad
hanc l. facit Inſtitut. de
dona.S. fin.
Vm apud. JCASVS.
Olim inter veteres
conuenit, vt ſeruus com-
munis apud vnumqué-
que dominorum partim
eſſet alienus, partim pro-
prius. & ſi vnus domi-
norum partem quam
habebat in ſeruo, lega-
uerit ipſi ſeruo, dicendo
ſic, Dolego te tibi: inter
cos quaeſtio erat, quem
ſenſum haberent verba
iſta. diſtinguit ergo Im-
perator, quod teſtaror
aut putauit poſſe illum
fieri liberum pro parte,
aut contemplatione ſo-
cij: vt ſua pars ſocio ac-
quireretur, quôd nole-
bateum ad hereditatem
peruenire: dicit quod
ſie ſunt verba teſtamen-
ti interpretanda, vt pro
parte fiat liber neceſſita-
teimponenda ſocio de
vendenda parte ſua he-
reditatis diuidend per
legem proximam: & ſi
precium recipere nolue-
rit, conſignetur, & pe-
riculo ſuo deponatur:
cûm in ambiguis beni-
gnior ſententia ſit præ-
ferenda.
f Et ipſe legato. Nam
t Legari pos ſeruo communi poteſt
teſt ſeruo cõ legari, & acquiritur ſo-
muni. ci túc legatum: vt hic,
& ffpro ſocio. l. verum.S.
ſeruo communi. ſed pro-
prio non: vt ſuprà de le-
gat. l. ſeruis.
Ex parte ſeruum.
e fatuus oerat error,
quia non poteſt pro-
ſeruus nemo parte eſſe liber, & pro
eſſe poreſt. parte ſeruus: vt ffde li-
bera. cau. l. duobus, & de
exceptione rei iudicatæ. l.
iudicare. & de legat,ij. l.
cum filius.
b Ertor fa-
tuus.
c Pro parte li-
ber, pro parte
iudicem tempus ſtatuere opor-
tet, intra quod debeat ratioci-
niis antea factis, & debitis quæ
ex his apparuerint, redditis, ita
ad libertatem venire. Ne autem
quantitas a ſeruilis precij ſit in-
certa, ſed manifeſta: ſancimus
ſerui precium, ſiue ancillæ, ſi
nulla arte ſunt imbuti, viginti
ſolidis t taxari:his videlicet qui
vſque ad decimum annum ſu
venerint tatis, in decem tan-
tumodo ſolidis * ponendis. Sin
autem aliqua arte prditi ſunt
exceptis notariis & medicis, vſ-
que ad triginta ſolidos precium
eorum redigi, ſiue in maſculis;
ſiue in fœminis. Sin auté nota-
rius ſit, vel medicus, ſiue maſcu-
lus, ſiue fœmina: notariusP qui-
dẽ vſque ad quinquaginta, me-
dicus autem vſque ad ſexaginta
taxetur. Sin verô eunuchi ſint
ſerui cõmunes, maiores decem
annis: ſi quidem ſine arte ſint,
in quinquaginta ſolidos cõpu-
tentur: ſi autem artifices, vſque
ad ſeptuaginta. Minores etenim
decem annis eunuchos nõ am-
plius triginta ſolidis eſtimari
volumus e, & eorum partem
competentem ſocij accipient, &
libertatem eis per competentes
iudices imponere compellétur.
Vbi vnus ex ſociis primo petiit
ſeruum manumittere, poſtea alius
idem poſtulat, potior eſt primus, ſed
vbi omnes concurrunt à principio,
vel ex poſt facto, omnes compellun-
tur ſine precio: & tunc omnibus
ſeruatur ius patronatus illaſum.h.
d. vſque ad S. ius autem accre-
ſcendi. SAYCETVS.
Sin autem vno ex ſociis liber-
tatem, ſiue imponere, ſiue relin-
quere d ſeruo cupiente, & pre-
cium dante, alter vel alteri ex
his ipſi ſe velle dixerint liberta-
tem imponere, & precium da-
re: melior quidem cauſa erit
cius qui primus ad hanc ratio-
nem pietatis peruenit. Si tamen
ſub obtentu libertatis e & ipſi
ad hoc proſiluerint: tunc iudi-
cem competentem omnes com-
pellere ſine precio ei libertatem
imponere: peculio quidem in
omnes ſecundum partem domi-
nij diſtribuendo. Iura autem pa-
tronatus ſecundûm ſui naturam
omnibus qui libertatem impo-
ſuerint, æqualiter habontibus.
Vbi vnus ex dominis communi
ſeruo libertatem legabat, partem
uam amittebat, & ſocio accreſce-
bat: quod hodie eſt correctum per
hanc legem, & libertas competit eo
modo quo ſuprà: vt Inſtitut. de do-
na S. fina.SALYC.
Ius autem accreſcendi, quod
antiqua iura in cõmunibus ſer-
De ſeruo pigdato man. Tit viij.
uis manumittendis introduce-
bant, nullius eſſe momenti, nec
in poſterum frequentari penitus
concedimus. Dat. Ralend. April.
Lampadio & Oreſte IV. CosS.
Qui legat ſeruo cõmuni ſeipſum:
videtur ei legare libertatem. Item
quando verba poſſunt dupliciter
intelligi, debent interpretari in hu-
maniorem partem. BALD. Velſie:
Si alter ex dominus parten quam
habet in ſeruo, ipſi legauit: dicitur
ex benigna interprtatione liber-
tatem relinquere: & ſic habent lo-
oum que dicta ſunt in præcedenti.
SALYC.
11. Idem A. IlianP.P.
CVn apud omes iuriſpe-
ritos hoc placitum eſt, vt
ſeruus communis apud vnum-
quemque dominum partim ſit
proprius, partim alienus, vt ex
hac cauſa poſſit, & ipſe legatof
honorari, & ipſe legari, huiuſ-
modi incidit queſtio. Duo vel
plures domini communem ſer-
uum habebant, ſed vnus ex his
ipſi ſeruo ſuam partem, quam in
ag
des autem ſuos eundem ſeruum
rint, tam eam offerendo, quàm
riale eſt, huma
ſequi.
1778
7
h S In ſua parte donare.
poteſt ergo ſibi a lega¬ a Legari lbi
ri ipſemet. & ſie eſt con¬ an poſſit quis
tra. ff de heredibus inſii, à ſeiio.
tuen l. ſed & ſi ſub condi-
tione. Sfin. Solut. ibi erat
heres inſtitutus ſeruus,
vnde nec dicitur à ſe-
ipſo ſibi legari, hic au-
tem heredes ſunt filij, à
quibus inuenitur ſibi le-
gatus.
i JFiat itaque. Futurun
itaque tempus ſignifi-
cat, id eſt, fiat, pritito,
ſcilicet precio, vel obla-
torvt dixiS.l.j. S. neceſſi-
tatem. & hic ſubiicit: &
ſic non erit pro parte li-
ber, ſed totus ſimul.
e Humaniorem. vt &
ſuprà de fideicommiſſ. li-
bertatibus. l cum inter ve-
teres in fin.
CCe nmmam nmaae
DE SERVO PI-
gnori dato manu-
miſſo.
Superiori titulo vi¬ b Coutinu a¬
debatur communio impe¬ tO-
dire manumiſſionem, hic
pignoratio: & ideo de hoc
poſt illum ponit..
eo habebat, legauit. Et ſemel accepta dubitationis oc-
caſione, hoc vetuſtas in magnum extulit certamen.
Nos igitur ſenſum huius legati crebra indagatione
redientes, duplioem eum eſſe opinamur. Aut enim
putauit teſtator liberum fieri poſſe ex parte ſeruums
qui huiuſmodi legatum ei reliquit: aut ſi hoc minime
cogitauit: affectu ſocij fecit, vt ei acquiratur: here-
poſſidere minimè vo-
luit: vt ſit manifeſtum à ſuo patrimonio penitus eſſe
eum alienatum. In tali itaque comparatione nos qui
fautores libertatis ſumus, ſic ambiguam teſtatoris in-
terpretamur voluntatem, tanquam ſi voluerit eum li-
ertate in ſua parte donare h. Et cum iam de commu-
nibus ſeruis manumittendis ſtatuimus quid in huiuſ-
modi caſibus fieri oporteat: ex illius ſanctionis tenore
& huiuſmodi ſpecies ſit definita. Fiat itaque i liber ex
parte quidem teſtatoris, ſecundûm eius voluntatem:
ex altera autem parte, ex noſtra definitione, preci ſe¬ * precium.
cundûm prdictæ conſtitutionis tenorem, (vel ſocioj
vel ſociis ab herede preſtando,
vel ſi accipere nolue-
conſignando, & peri-
culo eorum deponendo: cûm ſatis abundéque impe-
niorem l ſententiam pro durioribus
MANVMIS
TITVLVS
i
inuita vxore. quia lex Iulia prohibuit
ſit. Obſtat eim libertati lex Elia Seniia,
Mm
DE SERVO PIGNORI DATO
S O.
VIII.
Amà titulo ſuperiori cœpit tractare, de his qui manumittondo ſer-
uum ſuum liberum eum non faciunt. nam ante Iuſtinianum vnus
ex dominis ſeruum communem manumit tendo vindicta, aut testa-
mento, eum non perducebat ad libertatem. Cui additur hoc titulo
debiter qui ſeruum ſpecialiter pignori datum vel obligatum manu-
mittit. nam & ſi ſoluendo manumiſſio non valet facta inuito credi-
tore. l.3.ff. de manu. l.1. hoc cit. qua coniungenda eſt cum l.1. infrà
de remiſ.pign. & valet tamen manumiſſio ſerui dotalis, aut com-
parati ex pecunia dotali l. vlt. hoc tit. ſi fiat à marito locuplete etiam
alienationem fundi dotalis,
jnon manumiſſionem ſerui:ſi à nõ locuplete, libertati obſtat lex Eliax
Sontial. ſeruum dotalemſff.de manu. Quod vero dixi de debitore
vt nec ſi locuples & ſoluendoſit, ſeruum pigneratun manuinittere
poſſit, & ciuem Romanum facere, pugnat cum l.1.ſupra de necher.
& l.generaliter.ff. qui & à qui man.s
& cum eo quod Vlp in reli-
quiis regularum ſcribit, his verbis: Seruum pignori datum Ciuem
Romanum facere debitor poteſt (ſic legendum) niſi ſi ſoluendo non
qua vetat fraudandorun
credi
XR 5
cuacuato, nec in poſte-
rum frequentari conce-
datur. VIVIAN.
a Ne autem quantitas.
adhoc ſuprà communia
de legal fin.circa prine.
b Notarius. id eſt, ſcri-
ptor. 9
c Volumus. quæ ſti-
matio eſt ſuprà commu-
nia de lega. l. ſi duobus.
dJ Relinquere. ſcilicet
in ſolidum. & in hoc dif-
fert ab vltimo caſu hu-
ius legis..
e Sub obtentu liberta-
tis. non mouetur ideo
ad hoc, quod alius idem
vult facere. nam & ſi
alius nollet, iſte adhoc
veniret, & ſic contem-
platione libertatis tan-
tûm, non aſtutia facit
hoc. Vel dic, cûm vter-
que vult in ſolidum &
totum manumittere, &
alteri precium offerre:
t potior eſt is qui pri-
g aliàs, in vi-
gint ſolidos.
* ſolidos.
mô venit. Sed ſi is qui,
ſecúdô venit, velit ſuam
ſolam partem ſerui ma-
numittere: tunc vterque
compelletur ſuam par-
tem manumittere. & ad
hanc l. facit Inſtitut. de
dona.S. fin.
Vm apud. JCASVS.
Olim inter veteres
conuenit, vt ſeruus com-
munis apud vnumqué-
que dominorum partim
eſſet alienus, partim pro-
prius. & ſi vnus domi-
norum partem quam
habebat in ſeruo, lega-
uerit ipſi ſeruo, dicendo
ſic, Dolego te tibi: inter
cos quaeſtio erat, quem
ſenſum haberent verba
iſta. diſtinguit ergo Im-
perator, quod teſtaror
aut putauit poſſe illum
fieri liberum pro parte,
aut contemplatione ſo-
cij: vt ſua pars ſocio ac-
quireretur, quôd nole-
bateum ad hereditatem
peruenire: dicit quod
ſie ſunt verba teſtamen-
ti interpretanda, vt pro
parte fiat liber neceſſita-
teimponenda ſocio de
vendenda parte ſua he-
reditatis diuidend per
legem proximam: & ſi
precium recipere nolue-
rit, conſignetur, & pe-
riculo ſuo deponatur:
cûm in ambiguis beni-
gnior ſententia ſit præ-
ferenda.
f Et ipſe legato. Nam
t Legari pos ſeruo communi poteſt
teſt ſeruo cõ legari, & acquiritur ſo-
muni. ci túc legatum: vt hic,
& ffpro ſocio. l. verum.S.
ſeruo communi. ſed pro-
prio non: vt ſuprà de le-
gat. l. ſeruis.
Ex parte ſeruum.
e fatuus oerat error,
quia non poteſt pro-
ſeruus nemo parte eſſe liber, & pro
eſſe poreſt. parte ſeruus: vt ffde li-
bera. cau. l. duobus, & de
exceptione rei iudicatæ. l.
iudicare. & de legat,ij. l.
cum filius.
b Ertor fa-
tuus.
c Pro parte li-
ber, pro parte
iudicem tempus ſtatuere opor-
tet, intra quod debeat ratioci-
niis antea factis, & debitis quæ
ex his apparuerint, redditis, ita
ad libertatem venire. Ne autem
quantitas a ſeruilis precij ſit in-
certa, ſed manifeſta: ſancimus
ſerui precium, ſiue ancillæ, ſi
nulla arte ſunt imbuti, viginti
ſolidis t taxari:his videlicet qui
vſque ad decimum annum ſu
venerint tatis, in decem tan-
tumodo ſolidis * ponendis. Sin
autem aliqua arte prditi ſunt
exceptis notariis & medicis, vſ-
que ad triginta ſolidos precium
eorum redigi, ſiue in maſculis;
ſiue in fœminis. Sin auté nota-
rius ſit, vel medicus, ſiue maſcu-
lus, ſiue fœmina: notariusP qui-
dẽ vſque ad quinquaginta, me-
dicus autem vſque ad ſexaginta
taxetur. Sin verô eunuchi ſint
ſerui cõmunes, maiores decem
annis: ſi quidem ſine arte ſint,
in quinquaginta ſolidos cõpu-
tentur: ſi autem artifices, vſque
ad ſeptuaginta. Minores etenim
decem annis eunuchos nõ am-
plius triginta ſolidis eſtimari
volumus e, & eorum partem
competentem ſocij accipient, &
libertatem eis per competentes
iudices imponere compellétur.
Vbi vnus ex ſociis primo petiit
ſeruum manumittere, poſtea alius
idem poſtulat, potior eſt primus, ſed
vbi omnes concurrunt à principio,
vel ex poſt facto, omnes compellun-
tur ſine precio: & tunc omnibus
ſeruatur ius patronatus illaſum.h.
d. vſque ad S. ius autem accre-
ſcendi. SAYCETVS.
Sin autem vno ex ſociis liber-
tatem, ſiue imponere, ſiue relin-
quere d ſeruo cupiente, & pre-
cium dante, alter vel alteri ex
his ipſi ſe velle dixerint liberta-
tem imponere, & precium da-
re: melior quidem cauſa erit
cius qui primus ad hanc ratio-
nem pietatis peruenit. Si tamen
ſub obtentu libertatis e & ipſi
ad hoc proſiluerint: tunc iudi-
cem competentem omnes com-
pellere ſine precio ei libertatem
imponere: peculio quidem in
omnes ſecundum partem domi-
nij diſtribuendo. Iura autem pa-
tronatus ſecundûm ſui naturam
omnibus qui libertatem impo-
ſuerint, æqualiter habontibus.
Vbi vnus ex dominis communi
ſeruo libertatem legabat, partem
uam amittebat, & ſocio accreſce-
bat: quod hodie eſt correctum per
hanc legem, & libertas competit eo
modo quo ſuprà: vt Inſtitut. de do-
na S. fina.SALYC.
Ius autem accreſcendi, quod
antiqua iura in cõmunibus ſer-
De ſeruo pigdato man. Tit viij.
uis manumittendis introduce-
bant, nullius eſſe momenti, nec
in poſterum frequentari penitus
concedimus. Dat. Ralend. April.
Lampadio & Oreſte IV. CosS.
Qui legat ſeruo cõmuni ſeipſum:
videtur ei legare libertatem. Item
quando verba poſſunt dupliciter
intelligi, debent interpretari in hu-
maniorem partem. BALD. Velſie:
Si alter ex dominus parten quam
habet in ſeruo, ipſi legauit: dicitur
ex benigna interprtatione liber-
tatem relinquere: & ſic habent lo-
oum que dicta ſunt in præcedenti.
SALYC.
11. Idem A. IlianP.P.
CVn apud omes iuriſpe-
ritos hoc placitum eſt, vt
ſeruus communis apud vnum-
quemque dominum partim ſit
proprius, partim alienus, vt ex
hac cauſa poſſit, & ipſe legatof
honorari, & ipſe legari, huiuſ-
modi incidit queſtio. Duo vel
plures domini communem ſer-
uum habebant, ſed vnus ex his
ipſi ſeruo ſuam partem, quam in
ag
des autem ſuos eundem ſeruum
rint, tam eam offerendo, quàm
riale eſt, huma
ſequi.
1778
7
h S In ſua parte donare.
poteſt ergo ſibi a lega¬ a Legari lbi
ri ipſemet. & ſie eſt con¬ an poſſit quis
tra. ff de heredibus inſii, à ſeiio.
tuen l. ſed & ſi ſub condi-
tione. Sfin. Solut. ibi erat
heres inſtitutus ſeruus,
vnde nec dicitur à ſe-
ipſo ſibi legari, hic au-
tem heredes ſunt filij, à
quibus inuenitur ſibi le-
gatus.
i JFiat itaque. Futurun
itaque tempus ſignifi-
cat, id eſt, fiat, pritito,
ſcilicet precio, vel obla-
torvt dixiS.l.j. S. neceſſi-
tatem. & hic ſubiicit: &
ſic non erit pro parte li-
ber, ſed totus ſimul.
e Humaniorem. vt &
ſuprà de fideicommiſſ. li-
bertatibus. l cum inter ve-
teres in fin.
CCe nmmam nmaae
DE SERVO PI-
gnori dato manu-
miſſo.
Superiori titulo vi¬ b Coutinu a¬
debatur communio impe¬ tO-
dire manumiſſionem, hic
pignoratio: & ideo de hoc
poſt illum ponit..
eo habebat, legauit. Et ſemel accepta dubitationis oc-
caſione, hoc vetuſtas in magnum extulit certamen.
Nos igitur ſenſum huius legati crebra indagatione
redientes, duplioem eum eſſe opinamur. Aut enim
putauit teſtator liberum fieri poſſe ex parte ſeruums
qui huiuſmodi legatum ei reliquit: aut ſi hoc minime
cogitauit: affectu ſocij fecit, vt ei acquiratur: here-
poſſidere minimè vo-
luit: vt ſit manifeſtum à ſuo patrimonio penitus eſſe
eum alienatum. In tali itaque comparatione nos qui
fautores libertatis ſumus, ſic ambiguam teſtatoris in-
terpretamur voluntatem, tanquam ſi voluerit eum li-
ertate in ſua parte donare h. Et cum iam de commu-
nibus ſeruis manumittendis ſtatuimus quid in huiuſ-
modi caſibus fieri oporteat: ex illius ſanctionis tenore
& huiuſmodi ſpecies ſit definita. Fiat itaque i liber ex
parte quidem teſtatoris, ſecundûm eius voluntatem:
ex altera autem parte, ex noſtra definitione, preci ſe¬ * precium.
cundûm prdictæ conſtitutionis tenorem, (vel ſocioj
vel ſociis ab herede preſtando,
vel ſi accipere nolue-
conſignando, & peri-
culo eorum deponendo: cûm ſatis abundéque impe-
niorem l ſententiam pro durioribus
MANVMIS
TITVLVS
i
inuita vxore. quia lex Iulia prohibuit
ſit. Obſtat eim libertati lex Elia Seniia,
Mm
DE SERVO PIGNORI DATO
S O.
VIII.
Amà titulo ſuperiori cœpit tractare, de his qui manumittondo ſer-
uum ſuum liberum eum non faciunt. nam ante Iuſtinianum vnus
ex dominis ſeruum communem manumit tendo vindicta, aut testa-
mento, eum non perducebat ad libertatem. Cui additur hoc titulo
debiter qui ſeruum ſpecialiter pignori datum vel obligatum manu-
mittit. nam & ſi ſoluendo manumiſſio non valet facta inuito credi-
tore. l.3.ff. de manu. l.1. hoc cit. qua coniungenda eſt cum l.1. infrà
de remiſ.pign. & valet tamen manumiſſio ſerui dotalis, aut com-
parati ex pecunia dotali l. vlt. hoc tit. ſi fiat à marito locuplete etiam
alienationem fundi dotalis,
jnon manumiſſionem ſerui:ſi à nõ locuplete, libertati obſtat lex Eliax
Sontial. ſeruum dotalemſff.de manu. Quod vero dixi de debitore
vt nec ſi locuples & ſoluendoſit, ſeruum pigneratun manuinittere
poſſit, & ciuem Romanum facere, pugnat cum l.1.ſupra de necher.
& l.generaliter.ff. qui & à qui man.s
& cum eo quod Vlp in reli-
quiis regularum ſcribit, his verbis: Seruum pignori datum Ciuem
Romanum facere debitor poteſt (ſic legendum) niſi ſi ſoluendo non
qua vetat fraudandorun
credi
XR 5