DOI Seite / Zitierlink:
https://doi.org/10.11588/diglit.1979#0951
a Manumitre-
re per alluim
regulariter
nõ poſſumus.
b Emancipati
à ſuis adhuc
in aliquibus
differunt.
*quam refert
Paulus lib1.
Sententtit.23.
1797
aGratias agondo. ipſi
ſeruo.
bObſeruare id eſt, pa-
rere.
c JAd eum peruenerint.
non ex re fructuarij, vel
ex opera ſua.
dJ Et nullum reſpiciat.
hoc tamen admittitur
quandoque, ſcilicet in
duobus caſibus: vt ff. de
libe. cau. l. ſi vſufructua-
rius. & de ſtipul. ſeruori.
l. quod ſeruus ſtipulatus.
e Perducant.vt & ffade
manumiſſ. l. nepos. & de
manumiſſ vind l ſi pater.
& eſt hic a ſpeciale. ſic
econtrà filius per patrẽ:
vtS. de his qui à non do.
manu.l. pen. Sed regula-
riter contrà:vt S de ma-
nu. vin.l. nec mulierem.
q Cum enim. merit
hoc caſu liberorum dif-
ferentia eſt ſublata, cûm
enim, &c.
gJ Pene. ideo dixit pe-
ne, quia emancipatus
non acquirit patri. 2.
Item per prætorem tan-
tûm ſuccedit.3. Item vo-
cat patrem inius, cum
venia tamen: vr . de in
ius voc. l. fina. 4. Item
emancipati conferunt
ſuis: ſed non ſui eman-
cipatis: vt S de colla. l ſi
emancipati. plene dixi-
mus.
h J Peculiare eſt. id eſt,
pulcherrimum eſt.
iCI quis ſeruo. ) Im-
ponere. id eſt, ma-
numittendi auctorita-
tem dare.
le Requirere. etiam ſi
eſt infans: vt Inſtitut. de
lib. fina &ſſ. de manu-
miſſil. iuris ratio.
l Ampliandam. vtS.
de indi. vidu. l. ij. & de
bo.lib. l. fin.
S auis ſine vrore
CASVS. Si aliquis ad
ancillam ſuam conſue-
tudinem habuit, & vſ-
ue ad mortem ita per-
ſeuerauerit: necipſam
nec liberos eius heredes
in ſeruitutem dedu-
cant, ſed in liberta-
tem éripiantur. & hoc
in prima. Licentia ver
domino ſuperſtiti con-
cedenda, vti ancilla &
ſobole quomodo ſibi
placuerit: & in vltima
voluntate de his diſpo-
nere, eos aliis vt ſeruos
legando, vel vtin ſer-
uitute heredum rema-
neant relinquendo. &
hoc in ſecunda. Si verô
nihil de cis expreſſit:
tune poſt mortem eius
ad libertatem perducã-
tur. & hœc vera ſunt in
omnibus non habenti-
1
ecartetur. al.
coerceatur.
bus vxorem. In aliis ve-
rô ſecus erit: quia habẽ-
ti vxorem, & concubi-
nam etiam antiqua iura
non permittunt. & hoc
in tertia VIVIANVS.
mCerto modo. quem
certum modum habes
in fine l.
Codex.
De liberali cauſa. Titxvj.
ſeruus acquirat ſecúdûm ea que
generaliter in ſeruos & domi-
nos conſtitura ſunt. Sin verd
gratias agendo? vſufructuarius
eum ab vſufructu liberauerit, &
libertate donauerit, tune ma-
neat quidem ſeruus proprieta-
rio ſuo annexus: ſed nõ neceſſi-
tas ei imponatur, donec viuit
vſufructuarius, vel vſusfructus
conſtare poteſt, obſeruare ’ pro-
prietarium, & qudam miniſte-
ria ei adimplere, ſed iudices no-
ſtri eum in quiete tueantur. Poſt
vſufructuarij autem morté, vel
vſusfructus quocunque modo
interemptionem; tunc ſeruiat
quidem domino, & omnia que
in medio ad eum peruenerint,
hæc ſuo domino acquirat. Et ſit
ex noſtra conſtitutione hec ſe-
paratio inter ſeruos & liberos, &
non ſecundûm ius antiquum i¬
dem ſeruus remaneat, & nul-
lum reſpiciatd dominum.
Poteſt pater & mater per filium
& filiam apud iudicem vel aliter
ſeruum manumittere. BALD. Vel
ſic:Parentes poſſunt manumittere
per filios cuiuſcunque ſexus, etiam
ſi non ſint in poteſtate.SALYc.
Illud quoque huic legi adiici-
mus, vt exploſa antiqua perſo-
narum differentia, liceat paren-
tibus tam maſculis quam fomi-
nis, filiis filiabulve ſuis in ſacris
conſtitutis, ſiue emancipatis, cu-
iuſeunque gradus mandatu im-
ponere, quatenus ſeruos in li-
bertatem perducant t, ſiue apud
iudicem, ſiue in ſacris eccleſiis,
ſiue ſecundûm alium quem mã-
dator voluerit legitimum mo-
du cum enimf &in ſucceſſioni-
bus & in aliis penès omnibus
nulla eſt inter liberos diſcretio:
oportet hoc obſeruari & in pre
ſenti caſu *, maxime pro liber-
tate, quam & fouere &tueri Ro-
manis legibus, & praæcipuè no-
ſtro numini peculiare eſt h.Dat.
XV.Ralend. April. Lampadio &
Oreſte Coss.
Poteſt manumitti tam in eccle-
ſia, quam apud iudicẽ, vel in teſta-
mento etiam infans & ignoras, vt
ſit ciuis Romanus. BALD. Vel ſic:
Seruus cuiuſcunque ætatis manu-
mitti poteſt à domino. SALYC.
I1. Idem A.IulianoPP.
I quis ſeruo ſuo libertatem
imponat, ſiue in Eccleſia, ſi-
ue in æde ſacra, ſiue ad qualecû-
que tribunal, vel apud eum (iu-
dicem) qui libertatem impone-
re i legibus habet licentiam, ſi-
ue in teſtamento, vel alio vlti-
mo elogio, directam vel fidei-
commiſſariãnullo coerceatur
modoeorum qui ad libertatem
veniunt, œtateu requirere lé, ne-
que enim eum tantummodo ci-
uitatem Romanam adipiſci vo-
lumus, qui maior trignta annis
exiſtit * ſed quemadmodum in
eccleſiaſticis libertatibus nõ eſt
huius œtatis differentia, ita in
omnibus libertatibus qua à do-
minis imponuntur, ſiue extremis
diſpoſitionibus, ſiue per iudices
vel alio legitimo modohoc ob-
ſeruari ſancimus, vt ſint omnes
ciues Romani conſtituti. am-
pliandaml enim magis ciuita-
tem noſtram, quam minuendam
eſſe cenſemus.
Si exiſtens ſine vxore ancillam
propriam in concubinam habeat:
& devius vel ſobolis libertate vel
ſeruitute nihil diſpoſuerit: ad li-
bertatem poſt eius mortem perdu-
cuntur. SAL.
I11.Idem A. Ioanni P.P.
I* quis ſine vxore conſtitu-
tus, ancillam ſuam ſub no-
mine habeat concubinæ, & in
eadem vſque ad mortem ſuam
conſuetudine permãſerit, & for-
ſitan liberos ex ea ſuſtulerit .
ſancimus omnimodo non con-
cedi heredibus defuncti eãdem,
1798
n JLicentiam vt J. tit.j.
l. de ancilla.
O Taciturnitate. ſie S.
de ſecund nupt auth. nic
aetem.
p Antiqua iura. vt &
S de concub.l. j.
t Cum antea
hec eſſet legi-
tima çtas Ro-
manz ciuita-
tis adipiſcẽde,
& ſeruus ante
hãc œtatẽ ma-
numiſſus non
fieret ciuisRo
mans, ſed tã-
tum Latinus,
vt docet The-
oph. Inſtit. de
liber. & Vlpia-
nus Frag.
DE LIBERALI
cauſa.
Dixit ſuprà de liberta-
te danda:nunc de ea tuẽ-
da per liberalia iudicia.
Vel ſic: Qualiter cõtingat
libertas, ſupr. dictum eſt:
nunc autẽ quomodo liber-
tas praſtita petaturvel de-
fendatur, ponit: & ita tra-
ctat de liberali cauſa.
Az0.
Em quidem. Ca-
Re,,i ilios tuos
tanquam ſeruos diſtra-
xiſti an eos vindicare in
libertatem poſſis, que-
ritur? Dicitur quôd licet
rem illicitam commiſe-
ris, tamen eos vindicare
potes: vel nomine eo-
rum in libertatem pro-
clamare. VIVIAN.
q Illicitamquantuma
ad ius. nam vendi non
poteſt, niſi in caſu, vt
ſuprà de patr. qui fil. diſl.
j. & ij
r Inhoneſtam. quan-
tum ad bonos mores.
ſ Filios, tuos.
Continuatio.
* Vide qua ex
cerpſi ad tit.
de bonis liberoru
& iur. patro.
a Illiciruim ad
ius refertur.
* ſuſceperit.
bInhoneſtum
ad mores re-
fertur.
vel liberos eius, ſi etiam liberos habuerit, in ſeruitutem
& Oreſtis IV.
deducere: ſed poſt mortem domini ſub certo modo m
eripiatur in libertatem vnà cum ſobole ſua, ſi etiam
eam forſitan habuerit. Ipſi etenim domino, dum ſu-
pereſt, damus licentiamP quomodo voluerit vti tam
ancilla ſua, quametiam ex ca progenita ſobole,&
in ſuo vltimo elogio quidquid voluerit contra eos
diſponere, id eſt, quaſi ſeruos eos aliis legare, ſiue in
ſeruitutem heredum nominatim relinquere. Sin au¬ ſeruitute.
tem taciturnitate e eos prœterierit:tunc poſt mortem
eius ad libertatem eripiantur: vt ſit mors domini, li-
bertatis eorum exordium. Hominibus etenim vxores
habentibus, concubinas vel liberas vel ancillas habe-
re, nec antiqua iura r, nec noſtra concedunt. Dat. Ral.
Nouembr. Conſtantinop. poſt conſulatum Lampadij
DE LIBERALI
TITV S
iudicare non potuit.SAL.
CAVSA.
XVI.
APhue que dilla ſunt veluti praludia qua dam ſunt, aut prapa-
rationes ad hunc titulum & ſequentes aliquot, in quibus agi-
tur de praiudicialibus actionibus, quibus quis vel ex ſeruitute in
lliberaaien petiaur irgeanaan autli ereius oel e lieertae in ſe-
uituté, vel ex ingenuitate in libertinitatem qua liberales cauſa di-
cuntur, & cognitiones, quia principẽ aut illuſtres vel ſpectabiles iu-
dices requirüt, & praiudicia, vt rete Thalelaus notat in hec verba
l.21. hoc tit. Simile habere praiudiciũ, Omnem cauſam ſtatus pra-
iudicii appellari. Et praiudicia, ideo, quod iudiciis liberalib. grauiora
nulla eſſe poſſint, vt merito obſtent cateris litibus futuris vel de ali-
mentis vel de operis, obſequiis, vel de roi vindicatione, vel de heredi-
tate, vel de crimine, vt j-tit. 19. l.eiſque praiudiciũ faciant, non et-
iã ipſa patiantur per eas, ſi forte praceſſerint, l. 2.h.tit. Pracipuæ leges
huius tituli ſunt l. 14 & 21.de quibus ſcripſi Obſeruat.I8. CVIAC.
Pater poteſt venire contra factum ſuu illicitum & inho-
neſtum in fauorem filiorum, qui non potuerunt per patrem
affici iniuria. BALD. Vel ſic: Pater venit contra factum
ſuum, quod eſt ipſo iure nullum, vel nomine fili cui pre-
I. Imp. ANTONINVS A. Saturnino.
Q Em quidem ilicitãa & inhoneſtamt admiſiſre
te confiteris, quia proponis filioss ingenuos à
te venudatos. Sed quia factú tuum filis obeſſe
LLI2 on
re per alluim
regulariter
nõ poſſumus.
b Emancipati
à ſuis adhuc
in aliquibus
differunt.
*quam refert
Paulus lib1.
Sententtit.23.
1797
aGratias agondo. ipſi
ſeruo.
bObſeruare id eſt, pa-
rere.
c JAd eum peruenerint.
non ex re fructuarij, vel
ex opera ſua.
dJ Et nullum reſpiciat.
hoc tamen admittitur
quandoque, ſcilicet in
duobus caſibus: vt ff. de
libe. cau. l. ſi vſufructua-
rius. & de ſtipul. ſeruori.
l. quod ſeruus ſtipulatus.
e Perducant.vt & ffade
manumiſſ. l. nepos. & de
manumiſſ vind l ſi pater.
& eſt hic a ſpeciale. ſic
econtrà filius per patrẽ:
vtS. de his qui à non do.
manu.l. pen. Sed regula-
riter contrà:vt S de ma-
nu. vin.l. nec mulierem.
q Cum enim. merit
hoc caſu liberorum dif-
ferentia eſt ſublata, cûm
enim, &c.
gJ Pene. ideo dixit pe-
ne, quia emancipatus
non acquirit patri. 2.
Item per prætorem tan-
tûm ſuccedit.3. Item vo-
cat patrem inius, cum
venia tamen: vr . de in
ius voc. l. fina. 4. Item
emancipati conferunt
ſuis: ſed non ſui eman-
cipatis: vt S de colla. l ſi
emancipati. plene dixi-
mus.
h J Peculiare eſt. id eſt,
pulcherrimum eſt.
iCI quis ſeruo. ) Im-
ponere. id eſt, ma-
numittendi auctorita-
tem dare.
le Requirere. etiam ſi
eſt infans: vt Inſtitut. de
lib. fina &ſſ. de manu-
miſſil. iuris ratio.
l Ampliandam. vtS.
de indi. vidu. l. ij. & de
bo.lib. l. fin.
S auis ſine vrore
CASVS. Si aliquis ad
ancillam ſuam conſue-
tudinem habuit, & vſ-
ue ad mortem ita per-
ſeuerauerit: necipſam
nec liberos eius heredes
in ſeruitutem dedu-
cant, ſed in liberta-
tem éripiantur. & hoc
in prima. Licentia ver
domino ſuperſtiti con-
cedenda, vti ancilla &
ſobole quomodo ſibi
placuerit: & in vltima
voluntate de his diſpo-
nere, eos aliis vt ſeruos
legando, vel vtin ſer-
uitute heredum rema-
neant relinquendo. &
hoc in ſecunda. Si verô
nihil de cis expreſſit:
tune poſt mortem eius
ad libertatem perducã-
tur. & hœc vera ſunt in
omnibus non habenti-
1
ecartetur. al.
coerceatur.
bus vxorem. In aliis ve-
rô ſecus erit: quia habẽ-
ti vxorem, & concubi-
nam etiam antiqua iura
non permittunt. & hoc
in tertia VIVIANVS.
mCerto modo. quem
certum modum habes
in fine l.
Codex.
De liberali cauſa. Titxvj.
ſeruus acquirat ſecúdûm ea que
generaliter in ſeruos & domi-
nos conſtitura ſunt. Sin verd
gratias agendo? vſufructuarius
eum ab vſufructu liberauerit, &
libertate donauerit, tune ma-
neat quidem ſeruus proprieta-
rio ſuo annexus: ſed nõ neceſſi-
tas ei imponatur, donec viuit
vſufructuarius, vel vſusfructus
conſtare poteſt, obſeruare ’ pro-
prietarium, & qudam miniſte-
ria ei adimplere, ſed iudices no-
ſtri eum in quiete tueantur. Poſt
vſufructuarij autem morté, vel
vſusfructus quocunque modo
interemptionem; tunc ſeruiat
quidem domino, & omnia que
in medio ad eum peruenerint,
hæc ſuo domino acquirat. Et ſit
ex noſtra conſtitutione hec ſe-
paratio inter ſeruos & liberos, &
non ſecundûm ius antiquum i¬
dem ſeruus remaneat, & nul-
lum reſpiciatd dominum.
Poteſt pater & mater per filium
& filiam apud iudicem vel aliter
ſeruum manumittere. BALD. Vel
ſic:Parentes poſſunt manumittere
per filios cuiuſcunque ſexus, etiam
ſi non ſint in poteſtate.SALYc.
Illud quoque huic legi adiici-
mus, vt exploſa antiqua perſo-
narum differentia, liceat paren-
tibus tam maſculis quam fomi-
nis, filiis filiabulve ſuis in ſacris
conſtitutis, ſiue emancipatis, cu-
iuſeunque gradus mandatu im-
ponere, quatenus ſeruos in li-
bertatem perducant t, ſiue apud
iudicem, ſiue in ſacris eccleſiis,
ſiue ſecundûm alium quem mã-
dator voluerit legitimum mo-
du cum enimf &in ſucceſſioni-
bus & in aliis penès omnibus
nulla eſt inter liberos diſcretio:
oportet hoc obſeruari & in pre
ſenti caſu *, maxime pro liber-
tate, quam & fouere &tueri Ro-
manis legibus, & praæcipuè no-
ſtro numini peculiare eſt h.Dat.
XV.Ralend. April. Lampadio &
Oreſte Coss.
Poteſt manumitti tam in eccle-
ſia, quam apud iudicẽ, vel in teſta-
mento etiam infans & ignoras, vt
ſit ciuis Romanus. BALD. Vel ſic:
Seruus cuiuſcunque ætatis manu-
mitti poteſt à domino. SALYC.
I1. Idem A.IulianoPP.
I quis ſeruo ſuo libertatem
imponat, ſiue in Eccleſia, ſi-
ue in æde ſacra, ſiue ad qualecû-
que tribunal, vel apud eum (iu-
dicem) qui libertatem impone-
re i legibus habet licentiam, ſi-
ue in teſtamento, vel alio vlti-
mo elogio, directam vel fidei-
commiſſariãnullo coerceatur
modoeorum qui ad libertatem
veniunt, œtateu requirere lé, ne-
que enim eum tantummodo ci-
uitatem Romanam adipiſci vo-
lumus, qui maior trignta annis
exiſtit * ſed quemadmodum in
eccleſiaſticis libertatibus nõ eſt
huius œtatis differentia, ita in
omnibus libertatibus qua à do-
minis imponuntur, ſiue extremis
diſpoſitionibus, ſiue per iudices
vel alio legitimo modohoc ob-
ſeruari ſancimus, vt ſint omnes
ciues Romani conſtituti. am-
pliandaml enim magis ciuita-
tem noſtram, quam minuendam
eſſe cenſemus.
Si exiſtens ſine vxore ancillam
propriam in concubinam habeat:
& devius vel ſobolis libertate vel
ſeruitute nihil diſpoſuerit: ad li-
bertatem poſt eius mortem perdu-
cuntur. SAL.
I11.Idem A. Ioanni P.P.
I* quis ſine vxore conſtitu-
tus, ancillam ſuam ſub no-
mine habeat concubinæ, & in
eadem vſque ad mortem ſuam
conſuetudine permãſerit, & for-
ſitan liberos ex ea ſuſtulerit .
ſancimus omnimodo non con-
cedi heredibus defuncti eãdem,
1798
n JLicentiam vt J. tit.j.
l. de ancilla.
O Taciturnitate. ſie S.
de ſecund nupt auth. nic
aetem.
p Antiqua iura. vt &
S de concub.l. j.
t Cum antea
hec eſſet legi-
tima çtas Ro-
manz ciuita-
tis adipiſcẽde,
& ſeruus ante
hãc œtatẽ ma-
numiſſus non
fieret ciuisRo
mans, ſed tã-
tum Latinus,
vt docet The-
oph. Inſtit. de
liber. & Vlpia-
nus Frag.
DE LIBERALI
cauſa.
Dixit ſuprà de liberta-
te danda:nunc de ea tuẽ-
da per liberalia iudicia.
Vel ſic: Qualiter cõtingat
libertas, ſupr. dictum eſt:
nunc autẽ quomodo liber-
tas praſtita petaturvel de-
fendatur, ponit: & ita tra-
ctat de liberali cauſa.
Az0.
Em quidem. Ca-
Re,,i ilios tuos
tanquam ſeruos diſtra-
xiſti an eos vindicare in
libertatem poſſis, que-
ritur? Dicitur quôd licet
rem illicitam commiſe-
ris, tamen eos vindicare
potes: vel nomine eo-
rum in libertatem pro-
clamare. VIVIAN.
q Illicitamquantuma
ad ius. nam vendi non
poteſt, niſi in caſu, vt
ſuprà de patr. qui fil. diſl.
j. & ij
r Inhoneſtam. quan-
tum ad bonos mores.
ſ Filios, tuos.
Continuatio.
* Vide qua ex
cerpſi ad tit.
de bonis liberoru
& iur. patro.
a Illiciruim ad
ius refertur.
* ſuſceperit.
bInhoneſtum
ad mores re-
fertur.
vel liberos eius, ſi etiam liberos habuerit, in ſeruitutem
& Oreſtis IV.
deducere: ſed poſt mortem domini ſub certo modo m
eripiatur in libertatem vnà cum ſobole ſua, ſi etiam
eam forſitan habuerit. Ipſi etenim domino, dum ſu-
pereſt, damus licentiamP quomodo voluerit vti tam
ancilla ſua, quametiam ex ca progenita ſobole,&
in ſuo vltimo elogio quidquid voluerit contra eos
diſponere, id eſt, quaſi ſeruos eos aliis legare, ſiue in
ſeruitutem heredum nominatim relinquere. Sin au¬ ſeruitute.
tem taciturnitate e eos prœterierit:tunc poſt mortem
eius ad libertatem eripiantur: vt ſit mors domini, li-
bertatis eorum exordium. Hominibus etenim vxores
habentibus, concubinas vel liberas vel ancillas habe-
re, nec antiqua iura r, nec noſtra concedunt. Dat. Ral.
Nouembr. Conſtantinop. poſt conſulatum Lampadij
DE LIBERALI
TITV S
iudicare non potuit.SAL.
CAVSA.
XVI.
APhue que dilla ſunt veluti praludia qua dam ſunt, aut prapa-
rationes ad hunc titulum & ſequentes aliquot, in quibus agi-
tur de praiudicialibus actionibus, quibus quis vel ex ſeruitute in
lliberaaien petiaur irgeanaan autli ereius oel e lieertae in ſe-
uituté, vel ex ingenuitate in libertinitatem qua liberales cauſa di-
cuntur, & cognitiones, quia principẽ aut illuſtres vel ſpectabiles iu-
dices requirüt, & praiudicia, vt rete Thalelaus notat in hec verba
l.21. hoc tit. Simile habere praiudiciũ, Omnem cauſam ſtatus pra-
iudicii appellari. Et praiudicia, ideo, quod iudiciis liberalib. grauiora
nulla eſſe poſſint, vt merito obſtent cateris litibus futuris vel de ali-
mentis vel de operis, obſequiis, vel de roi vindicatione, vel de heredi-
tate, vel de crimine, vt j-tit. 19. l.eiſque praiudiciũ faciant, non et-
iã ipſa patiantur per eas, ſi forte praceſſerint, l. 2.h.tit. Pracipuæ leges
huius tituli ſunt l. 14 & 21.de quibus ſcripſi Obſeruat.I8. CVIAC.
Pater poteſt venire contra factum ſuu illicitum & inho-
neſtum in fauorem filiorum, qui non potuerunt per patrem
affici iniuria. BALD. Vel ſic: Pater venit contra factum
ſuum, quod eſt ipſo iure nullum, vel nomine fili cui pre-
I. Imp. ANTONINVS A. Saturnino.
Q Em quidem ilicitãa & inhoneſtamt admiſiſre
te confiteris, quia proponis filioss ingenuos à
te venudatos. Sed quia factú tuum filis obeſſe
LLI2 on