DOI Heft:
III. Nieznane dokumenty do dziejów polskiej kultury artystycznej
DOI Artikel:Tomkiewicz, Władysław: Weduty polskie z albumu J. R. Storna
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.12454#0271
264
W. TOMKIEWICZ
krótszą drogą do Gdańska, a stamtąd na Prusy i Kurlandię, której książę — Jakub Ketler, lennik
polski, był wtajemniczony w sprawę i pełnił rolę pośrednika między Wiedniem a Moskwą. Z Kurlandii
droga miała prowadzić przez Inflanty wschodnie, zajęte jeszcze przez wojska rosyjskie, a dalej na
Nowogród Wielki i Twer.
Na czele poselstwa stanęli Augustyn von Mayera i Wilhelm Calvucci. Pierwszy z nich, jako
autor pamiętnika tej legacji i inicjator albumu rysunkowego, zasługuje na bliższą uwagę. Urodzony
w r. 1612, był — jak się zdaje — z pochodzenia szlachcicem śląskim, gdyż karierę urzędniczą rozpoczął
w Głogowie na stanowisku starszego radcy tamtejszego sądu. Leopold I wezwał go do Wiednia, nadał
rangę radcy dworu i zatrudnił w służbie dyplomatycznej. Jako zawodowy dyplomata odbył Mayera
12 legacji poselskich, m. in. do Turcji, Rosji, Polski i Danii. W r. 1666 otrzymał tytuł barona i wówczas
to zmienił dotychczasowe nazwisko na von Mayerberg. Pod tym nazwiskiem znany jest w historio-
grafii i bibliografii. Umarł w r. 1688, już jako emerytowany starzec3.
Udając się w r. 1661 do Moskwy, miał już Mayerberg za sobą legację turecką, nabrał więc doświad-
czenia w wyprawach do krajów „egzotycznych", do jakich wówczas w Wiedniu zaliczano i Rosję.
Dlatego to, podejmując tak interesującą i odległą podróż, postanowił Mayerberg uwiecznić ją w formie
pamiętnika zaopatrzonego w materiał ilustracyjny.
Długa ta podróż, trwająca wraz z pobytem w Moskwie równe dwa lata, nie przyniosła żadnych
skutków natury politycznej, pozostawiła jednak po sobie trzy interesujące dokumenty. Pierwszym z nich
była obszerna relacja Mayerberga i Calvucciego, którą złożyli cesarzowi po powrocie do Wiednia.
Była ona napisana po łacinie i zawierała tajny raport o pertraktacjach dyplomatycznych, toteż prze-
leżała blisko dwa wieki w archiwach wiedeńskich, nim ją opublikował drukiem historyk austriacki
Wichmann4. Znacznie ciekawszy jest pamiętnik podróży, sporządzony przez samego Mayerberga.
Ukazał on się drukiem jeszcze za życia autora, około r. 1680, jednakże bez daty i miejsca wydania.
Niebawem zaczęły się ukazywać tłumaczenia pamiętnika na język francuski, włoski, holenderski.
Rosjanie, najbardziej zainteresowani w tej sprawie, Drogę do Moskwy Mayerberga przetłumaczyli
dopiero pod koniec XIX w.5
Pamiętnik ten, pisany — jeśli chodzi o odcinek podróży przez ziemie polskie — niestety dość
lakonicznie, stopniowo nabiera rumieńców i staje się w rezultacie pierwszorzędnym materiałem,
służącym do poznania ówczesnej Rosji od strony ustroju politycznego, ceremoniału, obyczajów, kul-
tury materialnej i umysłowej. Jeżeli historiografia radziecka tak stosunkowo mało korzysta z dzieła
Mayerberga, to zapewne z powodu niechętnego stosunku autora do Rosjan i jego zbyt surowych nie-
kiedy osądów.
Z niewiadomych bliżej powodów pamiętnik Mayerberga ukazał się w druku bez materiału iko-
nograficznego, na który złożył się album podróży, sporządzony przez nadwornego malarza. Ten zbiór
rysunków, zwany popularnie Albumem Mayerberga, znalazł się w nie znanych dokładniej okolicznoś-
ciach w Dreźnie i tam przeleżał nie zauważony do XIX w., tj. do chwili, kiedy go odkrył i opublikował
Adelung.
Fryderyk Adelung, emigrant niemiecki, rodem ze Szczecina, wychowanek uniwersytetu lipskiego,
pod koniec XVIII w. przybył do Petersburga. Dzięki poparciu rodaków został wychowawcą care-
wiczów — Mikołaja i Michała Pawłowiczów, a następnie objął stanowisko dyrektora Instytutu Ję-
zyków Wschodnich przy Ministerstwie Spraw Zagranicznych. Jako naukowiec zasłużył się szeregiem
prac z zakresu lingwistyki i historiografii.
3 Dane biograficzne o Mayerbergu pochodzą głównie z jego grobowca w kościele Św. Michała w Wiedniu. Zob.
Albom Mejerberga. Widy i bylowyja kartiny Rossii XVII wieka, objasnitielnyja primieczanija к risunkam sostawlen-
nym F. Adelungom, wnow pieresmotrieny i dopołnieny A. M. Łowiaginym, S. Pietierburg 1903, izdanije A. S.
Suworina, s. XI—XII.
4 Doniesienije Awgustina Majerberga impieratoru Leopoldu I o swojom poselstwie w Moskowiju, pierewod s ła-
tinskowo... E. W. Barsowa, „Cztienija w Impieratorskom Obszczestwie Istorii i Drewnostiej Rossijskich pri Mos-
kowskom Uniwiersitietie", t. 1, 1822, s. II.
6 Putieszeslwije w Moskmviju barona Augustina Majerberga... к cariu i wielihomu kniaziu Aleksieju Michaj-
lowiczu w 1661 godu, opisannoje sarnim baronom Majerbergom, Cztienija w Impieratorskom Obszczestwie Istorii
i Drewnostiej Rossijskich pri Moskowskom Uniwiersitietie, t. 3, 1873.
W. TOMKIEWICZ
krótszą drogą do Gdańska, a stamtąd na Prusy i Kurlandię, której książę — Jakub Ketler, lennik
polski, był wtajemniczony w sprawę i pełnił rolę pośrednika między Wiedniem a Moskwą. Z Kurlandii
droga miała prowadzić przez Inflanty wschodnie, zajęte jeszcze przez wojska rosyjskie, a dalej na
Nowogród Wielki i Twer.
Na czele poselstwa stanęli Augustyn von Mayera i Wilhelm Calvucci. Pierwszy z nich, jako
autor pamiętnika tej legacji i inicjator albumu rysunkowego, zasługuje na bliższą uwagę. Urodzony
w r. 1612, był — jak się zdaje — z pochodzenia szlachcicem śląskim, gdyż karierę urzędniczą rozpoczął
w Głogowie na stanowisku starszego radcy tamtejszego sądu. Leopold I wezwał go do Wiednia, nadał
rangę radcy dworu i zatrudnił w służbie dyplomatycznej. Jako zawodowy dyplomata odbył Mayera
12 legacji poselskich, m. in. do Turcji, Rosji, Polski i Danii. W r. 1666 otrzymał tytuł barona i wówczas
to zmienił dotychczasowe nazwisko na von Mayerberg. Pod tym nazwiskiem znany jest w historio-
grafii i bibliografii. Umarł w r. 1688, już jako emerytowany starzec3.
Udając się w r. 1661 do Moskwy, miał już Mayerberg za sobą legację turecką, nabrał więc doświad-
czenia w wyprawach do krajów „egzotycznych", do jakich wówczas w Wiedniu zaliczano i Rosję.
Dlatego to, podejmując tak interesującą i odległą podróż, postanowił Mayerberg uwiecznić ją w formie
pamiętnika zaopatrzonego w materiał ilustracyjny.
Długa ta podróż, trwająca wraz z pobytem w Moskwie równe dwa lata, nie przyniosła żadnych
skutków natury politycznej, pozostawiła jednak po sobie trzy interesujące dokumenty. Pierwszym z nich
była obszerna relacja Mayerberga i Calvucciego, którą złożyli cesarzowi po powrocie do Wiednia.
Była ona napisana po łacinie i zawierała tajny raport o pertraktacjach dyplomatycznych, toteż prze-
leżała blisko dwa wieki w archiwach wiedeńskich, nim ją opublikował drukiem historyk austriacki
Wichmann4. Znacznie ciekawszy jest pamiętnik podróży, sporządzony przez samego Mayerberga.
Ukazał on się drukiem jeszcze za życia autora, około r. 1680, jednakże bez daty i miejsca wydania.
Niebawem zaczęły się ukazywać tłumaczenia pamiętnika na język francuski, włoski, holenderski.
Rosjanie, najbardziej zainteresowani w tej sprawie, Drogę do Moskwy Mayerberga przetłumaczyli
dopiero pod koniec XIX w.5
Pamiętnik ten, pisany — jeśli chodzi o odcinek podróży przez ziemie polskie — niestety dość
lakonicznie, stopniowo nabiera rumieńców i staje się w rezultacie pierwszorzędnym materiałem,
służącym do poznania ówczesnej Rosji od strony ustroju politycznego, ceremoniału, obyczajów, kul-
tury materialnej i umysłowej. Jeżeli historiografia radziecka tak stosunkowo mało korzysta z dzieła
Mayerberga, to zapewne z powodu niechętnego stosunku autora do Rosjan i jego zbyt surowych nie-
kiedy osądów.
Z niewiadomych bliżej powodów pamiętnik Mayerberga ukazał się w druku bez materiału iko-
nograficznego, na który złożył się album podróży, sporządzony przez nadwornego malarza. Ten zbiór
rysunków, zwany popularnie Albumem Mayerberga, znalazł się w nie znanych dokładniej okolicznoś-
ciach w Dreźnie i tam przeleżał nie zauważony do XIX w., tj. do chwili, kiedy go odkrył i opublikował
Adelung.
Fryderyk Adelung, emigrant niemiecki, rodem ze Szczecina, wychowanek uniwersytetu lipskiego,
pod koniec XVIII w. przybył do Petersburga. Dzięki poparciu rodaków został wychowawcą care-
wiczów — Mikołaja i Michała Pawłowiczów, a następnie objął stanowisko dyrektora Instytutu Ję-
zyków Wschodnich przy Ministerstwie Spraw Zagranicznych. Jako naukowiec zasłużył się szeregiem
prac z zakresu lingwistyki i historiografii.
3 Dane biograficzne o Mayerbergu pochodzą głównie z jego grobowca w kościele Św. Michała w Wiedniu. Zob.
Albom Mejerberga. Widy i bylowyja kartiny Rossii XVII wieka, objasnitielnyja primieczanija к risunkam sostawlen-
nym F. Adelungom, wnow pieresmotrieny i dopołnieny A. M. Łowiaginym, S. Pietierburg 1903, izdanije A. S.
Suworina, s. XI—XII.
4 Doniesienije Awgustina Majerberga impieratoru Leopoldu I o swojom poselstwie w Moskowiju, pierewod s ła-
tinskowo... E. W. Barsowa, „Cztienija w Impieratorskom Obszczestwie Istorii i Drewnostiej Rossijskich pri Mos-
kowskom Uniwiersitietie", t. 1, 1822, s. II.
6 Putieszeslwije w Moskmviju barona Augustina Majerberga... к cariu i wielihomu kniaziu Aleksieju Michaj-
lowiczu w 1661 godu, opisannoje sarnim baronom Majerbergom, Cztienija w Impieratorskom Obszczestwie Istorii
i Drewnostiej Rossijskich pri Moskowskom Uniwiersitietie, t. 3, 1873.