DOI Artikel:
Jaworski, Piotr: Antyk w Królikarni: architektura i zbiory artystyczne
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.14537#0209
Rocznik Historii Sztuki, tom XXIX
Wydawnictwo Neriton, 2004
PIOTR JAWORSKI
INSTYTUT ARCHEOLOGII UNIWERSYTETU WARSZAWSKIEGO
ANTYK W KRÓLIKARNI. ARCHITEKTURA I ZBIORY ARTYSTYCZNE
Zespół pałacowo-ogrodowy w warszawskiej Królikarni zaliczany jest do najważniejszych dzieł pol-
skiej architektury klasycy stycznej, powstałych w czasach stanisławowskich. Charakterystyczna palla-
diaiiska sylwetka pałacu oraz budynek kuchni w kształcie grobowca Cecylii Metelli kojarzone są pow-
szechnie z tą rezydencją. W swej ponad dwustuletniej historii Królikarnią należała kolejno do rodzin:
Tomatisów, Radziwiłłów i Pusłowskich. We wnętrzach pałacu jego właściciele gromadzili cenne kolekcje
artystyczne. W latach 1816-1849 Królikarnią znajdowała się w posiadaniu Radziwiłłów z Nieborowa i właśnie
do tej podwarszawskiej rezydencji trafiła część kolekcji dzieł sztuki antycznej zgromadzonej przez tę
rodzinę.
DZIEJE KRÓLIKARNI
Początki Królikarni łączy się tradycyjnie z okresem panowania królów z dynastii Wettinów1. Oni
to, chętnie oddając się polowaniom na króliki, mieli obrać za miejsce ich hodowli należący do gruntów
Mokotowa fragment skarpy wiślanej, wyróżniający się eksponowanym i niezwykle malowniczym położe-
niem, nazywany Królikarnią. Analizy źródeł kartograficznych i ikonograficznych z 1732 г., dokonane przez
Marka Kwiatkowskiego2 i Wojciecha Fijałkowskiego3, potwierdziły tradycyjną wersję genezy tego miejsca.
W 1748 r. w posiadanie Mokotowa wraz z Królikarnią wszedł hrabia Henryk Briihl4, nic jednak nie wia-
domo na temat jego działalności na terenie nowej posiadłości. Według Franciszka Maksymiliana Sobiesz-
czańskiego „po zgonie Augusta III dano pokój królikom, a folwarczek opuszczony wkrótce poszedł
w ruinę"5.
1 F.M. Sobieszczański, Wiadomości historyczne o sztukach pięknych w dawnej Polsce zawierające opis dziejów i za-
bytków budownictwa, rzeźby, snycerstwa, malarstwa i rytownictwa, z krótką wzmianką o życiu i dziełach znakomitszych artystów
krajowych, lub w Polsce zamieszkałych, t. II, Warszawa 1849, s. 197; idem, Królikarnią, „Tygodnik Ilustrowany", 1862, nr 167,
s. 222; [W. Gom ulicki], Przewodnik po Warszawie wydany staraniem Wielkiego Hotelu Europejskiego w czterech językach,
Warszawa 1881, s. 30; Aneksy, [w:] W. Tatarkiewicz, W. Tokarz, Królikarnią. Analiza i dzieje [Biblioteka Warszawska I,
1938], Warszawa 1938, s. 43.
2 M. Kwiatkowski, Dzieje Królikarni, „Rocznik Warszawski", 8, 1970, s. 60 i п.; idem. Królikarnią. Warszawa 1971,
s. 6 i п.; idem, Architektura mieszkaniowa Warszawy. Od potopu szwedzkiego do powstania listopadowego, Warszawa 1989, s. 84 i n.
3 W. Fijałkowski, Królikarnią Anno 1732, „Stolica", 1982, nr 28, s. 12.
4 Kwiatkowski, Dzieje..., s. 61.
5 Sobieszczański, Królikarnią...
Wydawnictwo Neriton, 2004
PIOTR JAWORSKI
INSTYTUT ARCHEOLOGII UNIWERSYTETU WARSZAWSKIEGO
ANTYK W KRÓLIKARNI. ARCHITEKTURA I ZBIORY ARTYSTYCZNE
Zespół pałacowo-ogrodowy w warszawskiej Królikarni zaliczany jest do najważniejszych dzieł pol-
skiej architektury klasycy stycznej, powstałych w czasach stanisławowskich. Charakterystyczna palla-
diaiiska sylwetka pałacu oraz budynek kuchni w kształcie grobowca Cecylii Metelli kojarzone są pow-
szechnie z tą rezydencją. W swej ponad dwustuletniej historii Królikarnią należała kolejno do rodzin:
Tomatisów, Radziwiłłów i Pusłowskich. We wnętrzach pałacu jego właściciele gromadzili cenne kolekcje
artystyczne. W latach 1816-1849 Królikarnią znajdowała się w posiadaniu Radziwiłłów z Nieborowa i właśnie
do tej podwarszawskiej rezydencji trafiła część kolekcji dzieł sztuki antycznej zgromadzonej przez tę
rodzinę.
DZIEJE KRÓLIKARNI
Początki Królikarni łączy się tradycyjnie z okresem panowania królów z dynastii Wettinów1. Oni
to, chętnie oddając się polowaniom na króliki, mieli obrać za miejsce ich hodowli należący do gruntów
Mokotowa fragment skarpy wiślanej, wyróżniający się eksponowanym i niezwykle malowniczym położe-
niem, nazywany Królikarnią. Analizy źródeł kartograficznych i ikonograficznych z 1732 г., dokonane przez
Marka Kwiatkowskiego2 i Wojciecha Fijałkowskiego3, potwierdziły tradycyjną wersję genezy tego miejsca.
W 1748 r. w posiadanie Mokotowa wraz z Królikarnią wszedł hrabia Henryk Briihl4, nic jednak nie wia-
domo na temat jego działalności na terenie nowej posiadłości. Według Franciszka Maksymiliana Sobiesz-
czańskiego „po zgonie Augusta III dano pokój królikom, a folwarczek opuszczony wkrótce poszedł
w ruinę"5.
1 F.M. Sobieszczański, Wiadomości historyczne o sztukach pięknych w dawnej Polsce zawierające opis dziejów i za-
bytków budownictwa, rzeźby, snycerstwa, malarstwa i rytownictwa, z krótką wzmianką o życiu i dziełach znakomitszych artystów
krajowych, lub w Polsce zamieszkałych, t. II, Warszawa 1849, s. 197; idem, Królikarnią, „Tygodnik Ilustrowany", 1862, nr 167,
s. 222; [W. Gom ulicki], Przewodnik po Warszawie wydany staraniem Wielkiego Hotelu Europejskiego w czterech językach,
Warszawa 1881, s. 30; Aneksy, [w:] W. Tatarkiewicz, W. Tokarz, Królikarnią. Analiza i dzieje [Biblioteka Warszawska I,
1938], Warszawa 1938, s. 43.
2 M. Kwiatkowski, Dzieje Królikarni, „Rocznik Warszawski", 8, 1970, s. 60 i п.; idem. Królikarnią. Warszawa 1971,
s. 6 i п.; idem, Architektura mieszkaniowa Warszawy. Od potopu szwedzkiego do powstania listopadowego, Warszawa 1989, s. 84 i n.
3 W. Fijałkowski, Królikarnią Anno 1732, „Stolica", 1982, nr 28, s. 12.
4 Kwiatkowski, Dzieje..., s. 61.
5 Sobieszczański, Królikarnią...