Rocznik Historii Sztuki (33.2008)

Rocznik Historii Sztuki, tom XXXIII
Wydawnictwo Neriton, 2008

PAWEŁ IGNACZAK

MUZEUM NARODOWE W POZNANIU

TWÓRCZOŚĆ RYTOWNICZA JANA PIOTRA NORBLINA
NA TLE XVIII-WIECZNEJ GRAFIKI REMBRANDTYZUJĄCEJ1

WSTĘP

Jan Piotr Norblin, czyli Jean-Pierre Norblin de la Gourdaine (1745-1830) należy do najwybitniejszych
artystów działających w Rzeczypospolitej Obojga Narodów w ostatniej ćwierci XVIII i na początku XIX
stulecia. Jego obszerne dzieło obejmujące malarstwo, rysunek i grafikę było wielokrotnie przedmiotem badań.
Obrazy Norblina, ukazując eleganckie zabawy towarzystwa z kręgu Czartoryskich, cieszą oko nawiązaniem
do rokokowych fêtes galantes i pejzaży Huberta Roberta. Rysunki są cennym źródłem do badań nad oby-
czajami przede wszystkim niższych warstw społeczeństwa Rzeczypospolitej około roku 1800. Także ryciny
dają wgląd w życie codzienne dawnej Polski. Jednak twórczość rytownicza Norblina wykracza poza ramy
ilustracji reportażowej XVIII w. Wpisuje się w europejski nurt inspiracji dziełem Rembrandta van Rijn. Ba-
dacze wielokrotnie wskazywali na związki grafiki Norblina z twórczością Rembrandta, często jednak sztuka
wielkiego Holendra była uważana za jedyne źródło inspiracji artysty. Kontekst sztuki graficznej w Europie
pomijano milczeniem lub poprzestawano na krótkich wzmiankach. Ryciny Norblina analizowano bez zesta-
wienia ich z ówczesnymi prądami artystycznymi.

We Francji i Niemczech tworzyli liczni artyści inspirujący się sztuką Rembrandta, a ich prace, przynaj-
mniej w niektórych wypadkach, były znane Norblinowi2. Porównanie grafiki Norblina z twórczością euro-
pejskąjest niezbędne, by stwierdzić, na ile jego œuvre zanurzone jest bezpośrednio w twórczości Rembrand-
ta, a ile czerpie z żywotnych nurtów sztuki XVIII stulecia.

GRAFIKA FRANCUSKA W CZASACH NORBLINA

Niewiele wiadomo o dzieciństwie i młodości Norblina. Urodzony w Misy-faut-Yonne w Burgundii,
przybył do Paryża najprawdopodobniej na początku lat 60. XVIII w. Tu zapewne rozpoczął naukę w warsz-
tacie graficznym. Z tego okresu pochodzą pierwsze jego ryciny. Są to dwie akwaforty antyjezuickie. Pierwsza

1 Artykuł ten powstał na podstawie badań przygotowujących tezę doktorską o grafice Jana Piotra Norblina, pisaną na Uni-
wersytecie im. Adama Mickiewicza w Poznaniu pod kierunkiem prof. Tadeusza J. Żuchowskiego. W tym miejscu chciałbym wy-
razić wdzięczność mojemu promotorowi za opiekę i pomocne uwagi. Podziękowania kieruję również do dwóch instytucji: Fundacji
Lanckorońskich, której stypendium pozwoliło mi przeprowadzić badania w kolekcjach i bibliotekach Rzymu (luty 2005); oraz
Deutscher Akademischer Austauschdienst, dzięki której przeprowadziłem analogiczne badania w Dreźnie (czerwiec lipiec 2005).
Za zgodę na publikację reprodukowanych prac dziękuję ich właścicielom.

2 P. I g n а с z a k, Kolekcja prac graficznych Jana Piotra Norblina, [w:] E. Frąckowiak, A. Grochala (red.). Polskie
kolekcjonerstwo grafiki - dawne i współczesne. Materiały sesji Polskie kolekcjonerstwo grafiki - dawne i współczesne. Muzeum
Narodowe w Warszawie, Warszawa, 1 września 2006 roku, Neriton, Warszawa 2008.