Rocznik Muzeum Narodowego w Warszawie (15,2.1971)

Janina Ruszczycówna

ZAPOMNIANE SOBIESCIANA WARSZAWSKIE

K

-ról Jan III jest jedną z najbardziej popularnych postaci naszej historii. Stosunek społe-
czeństwa polskiego do tego władcy cechuje sympatia i podziw, a źródłem tych uczuć są zapewne
sukcesy wojenne Sobieskiego i typowo polskie cechy jego charakteru i upodobań.

Już w końcu XVIII wieku Sobieski został niejako pasowany na bohatera narodowego;
a w stuletnią rocznicę odsieczy wiedeńskiej ostatni król polski wzniósł Janowi III pomnik1. Przez
cały wiek XIX gromadzono w muzeach i kolekcjach prywatnych dzieła sztuki, broń i inne pa-
miątki związane z królem Sobieskim. Te świadectwa przeszłości budziły i budzą nadal powszechne
zainteresowanie. W ostatnich latach pamięć tego monarchy uczczono odbudową jego pod-
warszawskiej rezydencji w Wilanowie.

Pomimo zniszczeń jakie dotknęły Warszawę, zachowały się tutaj nadal pewne dzieła sztuki
i dokumenty związane z pobytami Jana III w stolicy. Informują nas one o ludziach, z którymi
król obcował, i wydarzeniach, w których uczestniczył. Na te przedmioty nie zwrócono dotąd
należytej uwagi, a przecież mogą one ułatwić rekonstrukcję obrazu życia stolicy z ostatniej
ćwierci XVII wieku. Zadanie pracy, która ma być kontynuowana także w roku następnym,
polega na wydobyciu tych zapomnianych sobiescianów warszawskich na światło dzienne.

Znakomitym źródłem informacji o dworze królewskim są sprawozdania Kazimierza Sar-
neckiego, rezydenta księcia Karola Stanisława Radziwiłła podkanclerzego litewskiego . Niestety
dotyczą one tylko ostatnich lat życia króla, a ponadto są pisane z przerwami spowodowanymi
bądź wyjazdami i chorobami rezydenta, bądź też pobytami jego zleceniodawcy na dworze kró-
lewskim. Do informacji Sarneckiego będziemy nawiązywać niejednokrotnie, a tymczasem skorzy-

Zamiar wystawienia pomnika w Łazienkach powstał w 1784 r. i został zrealizowany do jesieni 1788 r. Por.
W. Tatarkiewicz, Łazienki warszawskie. Warszawa 1957, s. 111 oraz s. 271, przyp. 67; M. Kwiat-
kowski, Ze studiów nad Łazienkami warszawskimi, BHS, XXVIII, 1966, nr 2, s. 160—164.

K. Sarnecki, Pamiętniki z czasów Jana Sobieskiego. Diariusz i relacje z lat 1691—1696. Wrocław

1958.

93