DOI Heft:
Rozprawy
DOI Artikel:Dąb-Kalinowska, Barbara: Rosyjskie malarstwo religijne w XIX wieku
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.27013#0123
ROSYJSKIE MALARSTWO RELIGIJNE
89
chów i cara Aleksego Miehajłowicza, car wyraża troskę o poziom malo-
wanych ikon, nakazuje malowanie ich zgodnie ze starymi wzorami
i wskazówkami zawartymi w podlinnikach, ale jednocześnie nakazuje
przeniesienie zatrudnionych dotychczas w Orużejnej Pałacie ikonopisców
do Petersburga, pozbawionego jakiejkolwiek tradycji malarstwa ikono-
wego i poddanie ich nadzorowi profesjonalno-cenzorskiemu superinten-
denta. Odbiera więc całkowicie kontrolę cenzorską nad ikonopiscami hie-
rarchii duchownej, a profesjonalną „fachowcom” z Orużejnej Pałaty.
Realizacja zamierzeń Piotra napotykała zresztą na trudności bowiem do-
piero w 1711 r. przeniesiono ikonopisców do Petersburga, gdzie jak wy-
nika z dokumentów nie przygotowano nawet dla nich pomieszczeń 6. Ad-
ministracyjne działania Piotra Wielkiego, które upodobniały położenie
artysty do statusu pełniących służbę wojskową, niemożność zmiany miej-
sca pobytu bez zgody władz, dwunastogodzinny dzień pracy, konieczność
przejmowania zawodu przez męskich potomków nie stwarzały sprzyja-
jących warunków dla rozwoju „sztuk pięknych” 7. Całkowita zależność
artystów — i to nie tylko tych, którzy pozostawali na służbie państwo-
wej, ale i tzw. wolnych — od zamówień państwowych determinowała za-
równo zakres podejmowanych przez nich prac, ale także wyznaczała
jednoznacznie „sektor swobody” i wykonanie dzieł dla jednego odbiorcy
o określonych wymogach. Organizacja Akademii Sztuk Pięknych i zało-
żenie specjalnej artystycznej szkoły nie zmieniły wiele w położeniu arty-
stów, swoiste bowiem rysy życia artystycznego pierwszej połowy
XVIII w. były podstawą działalności Akademii przez cały wiek XVIII8.
Jak się zdaje ikonopiscy, którzy niegdyś wchodzili w skład warsztatu
Orużejnej Pałaty rozproszyli się, być może kontynuowali twórczość ar-
tystyczną przy istniejących w dalszym ciągu na prowincji warsztatach
zlokalizowanych przy wielkich klasztorach. W warsztatach tych malo-
wano v/ dalszym ciągu ikony nawiązujące do szkoły Stroganowów lub
do stylu wypracowanego w Orużejnej Pałacie, a który stanowił swoiste
połączenie kanonu ikony z naleciałościami zachodnimi. W każdym razie
stworzenie ośrodka, który by pod kontrolą państwową pracował na po-
trzeby nowo powstającej stolicy, nie powiódł się. Także w projektach
dotyczących powstania przyszłej Akademii Sztuk Pięknych o malarstwie
6 P. P. P e k a r s k i j, Materiały dlja istorii ikonopisanija w Rossii. Izvestija
imperatorskago archeologiceskago obäcestva. T.V., vyp. 5, 1865, s. 307; N. M. Mo-
leva, Cechovaja organizacija chudoznikov v Moskve XVII - XVIII vv. Voprosy
Istorii 11, 1969, s. 43; Trutovskij, op. cit., s. 43.
7M. A. Alekseeva, Nekotorye voprosy v russkoj chudozestvennoj zizni
serediny XVIII v. (Położenie russkich chudoznikov sostojaśćich na gosudarstvennoj
służbę), [w;] Russkoe iskusstvo XVIII veka. Moskva 1973, s. 91 - 94.
8 M. A. Alekseeva, op. cit.. s. 95.
89
chów i cara Aleksego Miehajłowicza, car wyraża troskę o poziom malo-
wanych ikon, nakazuje malowanie ich zgodnie ze starymi wzorami
i wskazówkami zawartymi w podlinnikach, ale jednocześnie nakazuje
przeniesienie zatrudnionych dotychczas w Orużejnej Pałacie ikonopisców
do Petersburga, pozbawionego jakiejkolwiek tradycji malarstwa ikono-
wego i poddanie ich nadzorowi profesjonalno-cenzorskiemu superinten-
denta. Odbiera więc całkowicie kontrolę cenzorską nad ikonopiscami hie-
rarchii duchownej, a profesjonalną „fachowcom” z Orużejnej Pałaty.
Realizacja zamierzeń Piotra napotykała zresztą na trudności bowiem do-
piero w 1711 r. przeniesiono ikonopisców do Petersburga, gdzie jak wy-
nika z dokumentów nie przygotowano nawet dla nich pomieszczeń 6. Ad-
ministracyjne działania Piotra Wielkiego, które upodobniały położenie
artysty do statusu pełniących służbę wojskową, niemożność zmiany miej-
sca pobytu bez zgody władz, dwunastogodzinny dzień pracy, konieczność
przejmowania zawodu przez męskich potomków nie stwarzały sprzyja-
jących warunków dla rozwoju „sztuk pięknych” 7. Całkowita zależność
artystów — i to nie tylko tych, którzy pozostawali na służbie państwo-
wej, ale i tzw. wolnych — od zamówień państwowych determinowała za-
równo zakres podejmowanych przez nich prac, ale także wyznaczała
jednoznacznie „sektor swobody” i wykonanie dzieł dla jednego odbiorcy
o określonych wymogach. Organizacja Akademii Sztuk Pięknych i zało-
żenie specjalnej artystycznej szkoły nie zmieniły wiele w położeniu arty-
stów, swoiste bowiem rysy życia artystycznego pierwszej połowy
XVIII w. były podstawą działalności Akademii przez cały wiek XVIII8.
Jak się zdaje ikonopiscy, którzy niegdyś wchodzili w skład warsztatu
Orużejnej Pałaty rozproszyli się, być może kontynuowali twórczość ar-
tystyczną przy istniejących w dalszym ciągu na prowincji warsztatach
zlokalizowanych przy wielkich klasztorach. W warsztatach tych malo-
wano v/ dalszym ciągu ikony nawiązujące do szkoły Stroganowów lub
do stylu wypracowanego w Orużejnej Pałacie, a który stanowił swoiste
połączenie kanonu ikony z naleciałościami zachodnimi. W każdym razie
stworzenie ośrodka, który by pod kontrolą państwową pracował na po-
trzeby nowo powstającej stolicy, nie powiódł się. Także w projektach
dotyczących powstania przyszłej Akademii Sztuk Pięknych o malarstwie
6 P. P. P e k a r s k i j, Materiały dlja istorii ikonopisanija w Rossii. Izvestija
imperatorskago archeologiceskago obäcestva. T.V., vyp. 5, 1865, s. 307; N. M. Mo-
leva, Cechovaja organizacija chudoznikov v Moskve XVII - XVIII vv. Voprosy
Istorii 11, 1969, s. 43; Trutovskij, op. cit., s. 43.
7M. A. Alekseeva, Nekotorye voprosy v russkoj chudozestvennoj zizni
serediny XVIII v. (Położenie russkich chudoznikov sostojaśćich na gosudarstvennoj
służbę), [w;] Russkoe iskusstvo XVIII veka. Moskva 1973, s. 91 - 94.
8 M. A. Alekseeva, op. cit.. s. 95.