DOI Heft:
Rozprawy
DOI Artikel:Juszkiewicz, Piotr: Ekonomia semiotyczna i pragnienie własnego języka
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.28185#0218
216
PIOTR JUSZKIEWICZ
Dlatego tez zapewne opisujgc charakter krytyki artystycznej, znajgcy
jej mechanikç Mieczyslaw Porçbski podkreslai, istotng dla jej zrozumie-
nia, wagç rozmaitych strategii obrony dokonanych wyborôw, stosowa-
nych przez krytykôw, wagç rytualôw konkursowych juries, bliskiego
zwigzku dziaialnosci krytykôw z karierami artystôw, galeryjnymi wysta-
wami, muzealnymi konsekracjami7. Krytyka to gra, powiada Porçbski,
i nie oznacza to jedynie posluzenia siç porçczng metafor^, bowiem za po-
mocg teorii gier prôbuje badacz ten opisywac istot§ dziaiania krytyki ar-
tystycznej .
Pierwszy ruch w krytycznej rozgrywce nalezy do artysty, nastçpny do
krytyka, twierdzi Porçbski. Krytyk ma do wyboru dwie mozliwosci -
przyj^c wybôr artysty albo go odrzucic. Krytyka wszakze to gra szczegôl-
na, bo nie tylko reaguje siq w niej na ruchy partnera. Trzeba tez dbac, by
wykonany ruch - dokonany wybôr, potwierdzili inni. Krytyka jest wiçc
grg, komentowang, twierdzi Porçbski, takg, w ktôrej strategie obrony do-
konanego wyboru liczg siç bardziej niz sam wybôr, bo skutecznosc owej
strategii stanowi o wygranej. Krytycy jednakze, wedlug Porçbskiego, sg
powodowani nie tyle pragnieniem jednorazowej wygranej, co szlachetng
skionnoscig do dbalosci o to, by gra toczyia siç dalej. Waga krytyki nie
polega jednakze na jej funkcji zaspokajania szlachetnych skionnosci, a na
spelnianiu niezwykle waznej, spolecznej roli. Krytyka, choc nie jest twôr-
czoscig, a raczej czyms wtôrnym, Igczy sferç obrazôw z jej otoczeniem
spolecznym, jakie stanowig hiérarchie, mity, systemy wartosci. Poniewaz
krytyka jest czyms wtôrnym to, wedlug Porçbskiego, jej zasadniczym
sposobem dziaiania jçzykowego jest mitologizacja. W tej koncepcji, spo-
krewnionej z Barthes’owskg ideg mitu, krytyka naddajgc znaczenia pei-
nym informacji dzieiom tlumaczy je w jçzyku mitu, wïgczajgc je w szer-
szy System mityczny. W ten sposôb krytyka oswaja i przyswaja sztukç,
umozliwiajgc jej bycie tym, czym sztuka, jak to wynika z mysli Porçb-
skiego, jest, a mianowicie narzçdziem katharsis, inicjacji, transgresji.
Jest, innymi siowy, przejawem i narzçdziem jednej z najpierwotniejszych
wlasciwosci cziowieka - porzgdkowania swiata przez wyznaczanie granic
sacrum i regul tabu, zdobywania samoswiadomosci i tozsamosci.
Charakterystyczng cechg koncepcji istoty krytyki formuiowanej przez
Porçbskiego wydaje siç jednakze to, ze oparte najczçsciej na binarnych
opozycjach teoretyczne modèle i konstruowane z antropologicznych inspi-
racji odlegle, historyczne rodowody sgsiadujg w tekstach badacza, niesly-
chanie blisko, z opisywanymi, badanymi, rzeczywistymi ukiadami. Bli-
7 Sposrod licznych wypowiedzi tego autora na temat krytyki artystycznej np.: M. Po-
rçbski, Rola krytyki (w:) tegoz, Ikonosfera, Warszawa 1972; Krytycy i metoda, (w:) Bada-
nia nad krytykq literackq. Séria druga..., op. cit.
PIOTR JUSZKIEWICZ
Dlatego tez zapewne opisujgc charakter krytyki artystycznej, znajgcy
jej mechanikç Mieczyslaw Porçbski podkreslai, istotng dla jej zrozumie-
nia, wagç rozmaitych strategii obrony dokonanych wyborôw, stosowa-
nych przez krytykôw, wagç rytualôw konkursowych juries, bliskiego
zwigzku dziaialnosci krytykôw z karierami artystôw, galeryjnymi wysta-
wami, muzealnymi konsekracjami7. Krytyka to gra, powiada Porçbski,
i nie oznacza to jedynie posluzenia siç porçczng metafor^, bowiem za po-
mocg teorii gier prôbuje badacz ten opisywac istot§ dziaiania krytyki ar-
tystycznej .
Pierwszy ruch w krytycznej rozgrywce nalezy do artysty, nastçpny do
krytyka, twierdzi Porçbski. Krytyk ma do wyboru dwie mozliwosci -
przyj^c wybôr artysty albo go odrzucic. Krytyka wszakze to gra szczegôl-
na, bo nie tylko reaguje siq w niej na ruchy partnera. Trzeba tez dbac, by
wykonany ruch - dokonany wybôr, potwierdzili inni. Krytyka jest wiçc
grg, komentowang, twierdzi Porçbski, takg, w ktôrej strategie obrony do-
konanego wyboru liczg siç bardziej niz sam wybôr, bo skutecznosc owej
strategii stanowi o wygranej. Krytycy jednakze, wedlug Porçbskiego, sg
powodowani nie tyle pragnieniem jednorazowej wygranej, co szlachetng
skionnoscig do dbalosci o to, by gra toczyia siç dalej. Waga krytyki nie
polega jednakze na jej funkcji zaspokajania szlachetnych skionnosci, a na
spelnianiu niezwykle waznej, spolecznej roli. Krytyka, choc nie jest twôr-
czoscig, a raczej czyms wtôrnym, Igczy sferç obrazôw z jej otoczeniem
spolecznym, jakie stanowig hiérarchie, mity, systemy wartosci. Poniewaz
krytyka jest czyms wtôrnym to, wedlug Porçbskiego, jej zasadniczym
sposobem dziaiania jçzykowego jest mitologizacja. W tej koncepcji, spo-
krewnionej z Barthes’owskg ideg mitu, krytyka naddajgc znaczenia pei-
nym informacji dzieiom tlumaczy je w jçzyku mitu, wïgczajgc je w szer-
szy System mityczny. W ten sposôb krytyka oswaja i przyswaja sztukç,
umozliwiajgc jej bycie tym, czym sztuka, jak to wynika z mysli Porçb-
skiego, jest, a mianowicie narzçdziem katharsis, inicjacji, transgresji.
Jest, innymi siowy, przejawem i narzçdziem jednej z najpierwotniejszych
wlasciwosci cziowieka - porzgdkowania swiata przez wyznaczanie granic
sacrum i regul tabu, zdobywania samoswiadomosci i tozsamosci.
Charakterystyczng cechg koncepcji istoty krytyki formuiowanej przez
Porçbskiego wydaje siç jednakze to, ze oparte najczçsciej na binarnych
opozycjach teoretyczne modèle i konstruowane z antropologicznych inspi-
racji odlegle, historyczne rodowody sgsiadujg w tekstach badacza, niesly-
chanie blisko, z opisywanymi, badanymi, rzeczywistymi ukiadami. Bli-
7 Sposrod licznych wypowiedzi tego autora na temat krytyki artystycznej np.: M. Po-
rçbski, Rola krytyki (w:) tegoz, Ikonosfera, Warszawa 1972; Krytycy i metoda, (w:) Bada-
nia nad krytykq literackq. Séria druga..., op. cit.