DOI Heft:
Przekłady
DOI Artikel:Didi-Huberman, Georges; Loba, Mirosław [Übers.]: Obraz jako rozdarcie i śmierć wcielonego Boga
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.28185#0279
OBRAZ JAKO ROZDARCIE I SMIERC WCIELONEGO BOGA
277
interesuj^cy dla naszego tematu przykiad, zaczerpniçty ponadto z korpu-
su Vasariego. Chodzi o obraz szczegôlnie maio wdziçczny, w kazdym ra-
zie nieco dziwaczny, namalowany w Rzymie przez maio znanego artystç,
Ugo dei Conti da Panico, znanego szerzej pod nazwiskiem Ugo da Carpi.
Obraz, ktôry nie zostal umieszczony przez kuratorôw muzeôw watykan-
skich w publicznych kolekcjach, zostal wykonany pomiçdzy 1524 i 1527
rokiem, aby udekorowac oltarz Weroniki w dawnej bazylice Swiçtego Pio-
tra. Historycy sztuki wydobyli na swiatlo dzienne kompozycyjne - jesli
nie stylistyczne - zrôdlo tego miernego dzieia, odnosz^c je do wspaniale-
go rysunku Parmezana, przedstawiajgcego ten sam ikonograficzny te-
mat, a przechowywanego w Galerii Uffizzi127. Lecz latwo wyczuc na pier-
wszy rzut oka, ze te dwa dzieia nie majg nie wspôlnego, zadnego
bliskiego pokrewienstwa ich invenzione artystycznej. Rysunek Parmeza-
na, quadrettato - podzielony na kwadraty - w zamiarze realizaeji przy-
sziego dzieia, potwierdza siiç swego stylu; swiçta ukazuje na nim chustç,
od ktôrej odrywa siç twarz Chrystusa, nieproporcjonalna, ale kierujgca
siç w nasz^ stronç, tak jakby to czynila rzeczywista glowa, w kazdym ra-
zie chodzi o trôjwymiarowy portret, na ktôrym toezy si§ gra kontrastowe-
go swiatla.
Natomiast zblizaj^c siç do obrazu Ugo da Carpi, odkrywa siç pewng
statyczng i nieporadng technikç, dalekg od najwyzszej wirtuozerii, ktôrej
dowiôdi Parmezan w swoim rysunku. Mozna zwlaszcza zauwazyc, ze
swiçta Weronika nie pokazuje, scisle môwigc, portretu Chrystusa, lecz
wycofanie siç twarzy, ktôra „zaglçbia” si§ i oddala poza arbitralny kontur
linii przywoluj^cy bizantyjskie tlo. Twarz, jesli jest, nie wychodzi z dé-
nia, wchodzi weri. A zresztg nie ma jej. Albowiem przedstawiona swiçta
prezentuje na swej chuscie „portret” nie Chrystusa, tylko samej chusty
sw. Weroniki, czyli portret czczonej w rzymskiej bazylice relikwii. Pewien
rodzaj prymitywizmu stylu tlumaczy siç przez wolç trwania przy malo
„zywym” wyglgdzie relikwii, przez kontrast z bardziej „humanistyczng”
wolg wymyslenia zywej twarzy dla Chrystusa z Pasji. Ale to nie wszy-
stko. Ugo da Carpi sam usprawiedliwii surowy charakter swego obrazu,
wpisujge pomiçdzy stopy swiçtego Pawia poetyckq regulç - w pierwot-
nym znaczeniu slowa - ktôr^ wyznaczyi sobie przy realizaeji tego dzieia:
PER VGO/ DA CARPI INTAIATORE/ FATA SENZA/ PENELLO... Ozna-
cza to dwie rzeczy: ze namalowane dzieio jest dzieiem rytownika; oraz ze
zostaio wykonane bez pomocy pçdzla.
Côz mozna na to rzec? Ze obraz zostal stworzony tylko za pomoeg
szmatek nas^czonych farbami, tak ze palce ani pçdzle nie mogly w tym
127 Por. R. Harprath, przypis nr 123 w katalogu Raffaello in Vaticano, Electa, Milan,
1984, s. 324-325. Data powstania dzieia jest rozna u rôznych autorôw, ale nie dotyczy bez-
posrednio naszego wywodu.
277
interesuj^cy dla naszego tematu przykiad, zaczerpniçty ponadto z korpu-
su Vasariego. Chodzi o obraz szczegôlnie maio wdziçczny, w kazdym ra-
zie nieco dziwaczny, namalowany w Rzymie przez maio znanego artystç,
Ugo dei Conti da Panico, znanego szerzej pod nazwiskiem Ugo da Carpi.
Obraz, ktôry nie zostal umieszczony przez kuratorôw muzeôw watykan-
skich w publicznych kolekcjach, zostal wykonany pomiçdzy 1524 i 1527
rokiem, aby udekorowac oltarz Weroniki w dawnej bazylice Swiçtego Pio-
tra. Historycy sztuki wydobyli na swiatlo dzienne kompozycyjne - jesli
nie stylistyczne - zrôdlo tego miernego dzieia, odnosz^c je do wspaniale-
go rysunku Parmezana, przedstawiajgcego ten sam ikonograficzny te-
mat, a przechowywanego w Galerii Uffizzi127. Lecz latwo wyczuc na pier-
wszy rzut oka, ze te dwa dzieia nie majg nie wspôlnego, zadnego
bliskiego pokrewienstwa ich invenzione artystycznej. Rysunek Parmeza-
na, quadrettato - podzielony na kwadraty - w zamiarze realizaeji przy-
sziego dzieia, potwierdza siiç swego stylu; swiçta ukazuje na nim chustç,
od ktôrej odrywa siç twarz Chrystusa, nieproporcjonalna, ale kierujgca
siç w nasz^ stronç, tak jakby to czynila rzeczywista glowa, w kazdym ra-
zie chodzi o trôjwymiarowy portret, na ktôrym toezy si§ gra kontrastowe-
go swiatla.
Natomiast zblizaj^c siç do obrazu Ugo da Carpi, odkrywa siç pewng
statyczng i nieporadng technikç, dalekg od najwyzszej wirtuozerii, ktôrej
dowiôdi Parmezan w swoim rysunku. Mozna zwlaszcza zauwazyc, ze
swiçta Weronika nie pokazuje, scisle môwigc, portretu Chrystusa, lecz
wycofanie siç twarzy, ktôra „zaglçbia” si§ i oddala poza arbitralny kontur
linii przywoluj^cy bizantyjskie tlo. Twarz, jesli jest, nie wychodzi z dé-
nia, wchodzi weri. A zresztg nie ma jej. Albowiem przedstawiona swiçta
prezentuje na swej chuscie „portret” nie Chrystusa, tylko samej chusty
sw. Weroniki, czyli portret czczonej w rzymskiej bazylice relikwii. Pewien
rodzaj prymitywizmu stylu tlumaczy siç przez wolç trwania przy malo
„zywym” wyglgdzie relikwii, przez kontrast z bardziej „humanistyczng”
wolg wymyslenia zywej twarzy dla Chrystusa z Pasji. Ale to nie wszy-
stko. Ugo da Carpi sam usprawiedliwii surowy charakter swego obrazu,
wpisujge pomiçdzy stopy swiçtego Pawia poetyckq regulç - w pierwot-
nym znaczeniu slowa - ktôr^ wyznaczyi sobie przy realizaeji tego dzieia:
PER VGO/ DA CARPI INTAIATORE/ FATA SENZA/ PENELLO... Ozna-
cza to dwie rzeczy: ze namalowane dzieio jest dzieiem rytownika; oraz ze
zostaio wykonane bez pomocy pçdzla.
Côz mozna na to rzec? Ze obraz zostal stworzony tylko za pomoeg
szmatek nas^czonych farbami, tak ze palce ani pçdzle nie mogly w tym
127 Por. R. Harprath, przypis nr 123 w katalogu Raffaello in Vaticano, Electa, Milan,
1984, s. 324-325. Data powstania dzieia jest rozna u rôznych autorôw, ale nie dotyczy bez-
posrednio naszego wywodu.