250

PAWEŁ LESZKOWICZ

trzem i zewnętrzem jest bardziej płynna. Właśnie płynność jest znamie-
niem kobiecej seksualności - płynność w większym stopniu związana
z kobiecością poprzez krew menstruacyjną, mleko i łzy. Poprzez cyrkula-
cje płynów, płynność, możliwa jest ucieczka od czystej optyczności, roz-
mywanej przez lepkość, kleistość i nieprzezroczystość cieczy. Apologia
płynności łączy się u Irigaray z powrotem zrepresjonowanej materii,
identyfikowanej w tradycji filozoficznej z kobiecością. Przytłaczająca ma-
terialność substancji opierająca się formie i ideom podważa władzę zdy-
stansowanego spojrzenia19.
Czekoladowa fontanna „Cacao” stanowi spektakl płynnej materiałności,
poprzez ciepło ewokując ciało i jego ciecze. Spektakl, którego wizualność roz-
sadzana jest od środka i „zanieczyszczona” poprzez słodycz i lepkość, para-
liżujące smak i dotyk. Wykładnia Irigaray pozwala odczytywać sensualną
materię fontanny w kategoriach kobiecej seksualności, odsłaniając część
erotycznego potencjału tej pracy. Artystka opiera się jednak jednostronnej
wersji libicłalności, dążąc ku bardziej pierwotnym pulsacjom20.

WIZUALNA NIEŚWIADOMOŚĆ
Rosalind Krauss w książce The Optical Unconscious proponuje wersję
wizualności, optyczności, która jest ucieleśniona, zanurzona w materii,
a szczególnie w materiałności ciała i jego popędów21. Amerykańska histo-
ryczka sztuki łączy optyczną/wizualną nieświadomość z nieświadomością
popędów, do której prowadzi działanie i substancjalność materii w dzie-
łach sztuki22. Krauss, pisząc na nowo historię modernizmu, obniża, cłe-
sublimuje sztukę do poziomu cielesnych impulsów nieświadomości i zre-
presjonowanej materii. Jej model wizualności prowadzącej poprzez
materię w nieświadomość rozumianą w seksualny sposób, stanowi kom-
plementarną teorię pomocną w interpretacji sztuki Helen Chadwick.

19 M. Jay, Downcast. Eyes, op. cit., s. 535-538.
20 E. Cocker, An Interuiew with Helen Chadwick, op. cit., s. 3.
21 R. E. Krauss, The Optical Unconscious, The MIT Press, 1994. Pojęcie optical un-
conscious Krauss stanowi alternatywną wersję historii modernizmu, zaproponowaną przez
badaczkę w opozycji do formalizmu Clementa Greenberga i Michaela Frieda. Ucieleśniona
i seksualizowana wizualność Krauss stanowi odwrotność czystej, transcendentnej i obie-
ktywnej optyczności (opticality) Greenberga, dematerializującej modernistyczne malarstwo
w akcie niezapośredniczonego wzrokowego oglądu. Por.: PI. Mauzerall, What’s the Matter
with Matter? Prohlems in the Criticism of Greenberg, Fried, and Krauss, „Art Criticism”,
vol. 13, nr 1, s. 81-95.
22 Pojęcie Rosalin Krauss wydaje się pochodzić z porównania Waltera Benjamina, któ-
ry pisząc o XIX-wiecznej fotografii zestawia odkrycie przez psychoanalizę nieświadomych
instynktów z działaniem fotografii, która odkrywała w rzeczywistości obszary wizualnej
nieświadomości. Patrz: M. Jay, Downcast Eye, op. cit., s. 133.