DOI Heft:
Przekłady
DOI Artikel:Clark, Timothy J.; Czekalski, Stanisław [Übers.]: Bóg nie został strącony
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.28180#0364
362
T. J. CLARK
przemysłowych, na które można by je wymienić, a pieniądze traciły na
wartości), przez dwa lata panował reżim przymusowych rekwizycji, cza-
sem rekompensowanych dostawami ograniczonej ilości towarów, najczę-
ściej jednak przeprowadzanych bez niczego w zamian. To jest ta sytuacja,
o którą chodziło Wiktorowi Serge, gdy pisał o „synach z czerwonymi
gwiazdami naszytymi na czapki”. Bolszewicy nazywali to prodrazwier-
stka62. Armia Czerwona była głównym egzekutorem i beneficjentem tego
systemu, a podobną pozycję zajmowała w większości innych dziedzin eko-
nomicznego (i społecznego, i politycznego) życia w tamtym czasie. W roku
1920 Armia Czerwona była biurokracją. Ona i partia stanowiła trzon
państwa. Przy czym nie można pominąć także Cze-ki. Chłopi, jak już wie-
my, nie wyszli dobrze na rewolucji i wojnie domowej. Państwo wycisnęło
z nich wszystko, co się dało. Przymusowe rekwizycje przyniosły cztery
piąte jego dochodu63.
Rzekomo nie istniał już prywatny handel. Cze-ka i armia kręciły się
po stacjach kolejowych w poszukiwaniu spekulantów i komiwojażerów,
dostarczających soloną wołowinę i ser z głębi kraju. W miastach po-
wszechna była reglamentacja żywności - to rozwiązanie bolszewicy prze-
jęli od Rządu Tymczasowego - oficjalnie podporządkowana zasadom
przywilejów stricte klasowych. W praktyce armia i arystokracja świata
pracy miały się najlepiej, za nimi sytuowały się aparatcziki i aprobowana
inteligencja64. Kartka żywnościowa projektu młodego Tseitlina była w
pewnym stopniu głosem podzięki. (Głównym powodem rozproszenia gru-
py UNOWIS z Witebska w 1922 r. stało się chyba usunięcie jej z przygo-
towanej przez lokalną Radę listy grup uprzywilejowanych60.) Banki i to-
b2 Zob. niszczące ujęcie: S. Maile, The Economic Organization of War Communism,
1918-1921 (Cambridge 1985), s. 396-465. Książka Maile jest szczegółową odpowiedzią na
ściśle „ekonomiczno-deterministyczne” traktowanie komunizmu wojennego.
63 Zob. Maile, Economic Organization, s. 501.
64 Zob. Fitzpatrick, Russian Reuolution, s. 73. Na temat reglamentacji w ogóle zob.
Carr, Bolsheuik Reuolution, t. 2, s. 100-102. Punkt dziewiąty żądań kronsztadzkich z 1921
roku postulował równe przydziały dla wszystkich pracowników.
65 Dotychczas sporadycznie próbowano sugerować, że UNOWIS poddany był bardziej
bezpośrednim naciskom politycznym w roku 1921. Bowlt stwierdza, że grupa „została wy-
dalona z Instytutu w końcu 1921 r.”. Zob. Bowlt, Maleuich and his Students, s. 264. Jeśli
chodzi o wersję Rakitina, zob. niżej. Shatskikh jest ostrożniejsza: „Witebscy nauczyciele
przez dość długi czas nie byli opłacani [nie jest to bardzo szczególny los w roku 1921]; ani
centralne, ani lokalne władze nie udzieliły szkole żadnego wsparcia”. Zob. Shatskikh,
Unouis, s. 63. Czasy z pewnością stały się dla UNOWIS-u ciężkie i wydaje się, że jakaś ko-
misja została przysłana do Witebska z Moskwy „w celu wyjaśnienia sytuacji” (złowieszczo
brzmiące sformułowanie Żadowej, Maleuich, s. 129, przyp. 22; por. Bowlta streszczenie
artykułu w miejscowym Isskustwie, przypuszczalnie dotyczącego tej samej sprawy, Male-
uich and his Students, s. 264). To świadectwo jest fragmentaryczne. Studenci UNOWIS-u
wciąż otrzymywali dyplomy Instytutu w 1922 r. Grupa nadal miała wystawy. W marcu
T. J. CLARK
przemysłowych, na które można by je wymienić, a pieniądze traciły na
wartości), przez dwa lata panował reżim przymusowych rekwizycji, cza-
sem rekompensowanych dostawami ograniczonej ilości towarów, najczę-
ściej jednak przeprowadzanych bez niczego w zamian. To jest ta sytuacja,
o którą chodziło Wiktorowi Serge, gdy pisał o „synach z czerwonymi
gwiazdami naszytymi na czapki”. Bolszewicy nazywali to prodrazwier-
stka62. Armia Czerwona była głównym egzekutorem i beneficjentem tego
systemu, a podobną pozycję zajmowała w większości innych dziedzin eko-
nomicznego (i społecznego, i politycznego) życia w tamtym czasie. W roku
1920 Armia Czerwona była biurokracją. Ona i partia stanowiła trzon
państwa. Przy czym nie można pominąć także Cze-ki. Chłopi, jak już wie-
my, nie wyszli dobrze na rewolucji i wojnie domowej. Państwo wycisnęło
z nich wszystko, co się dało. Przymusowe rekwizycje przyniosły cztery
piąte jego dochodu63.
Rzekomo nie istniał już prywatny handel. Cze-ka i armia kręciły się
po stacjach kolejowych w poszukiwaniu spekulantów i komiwojażerów,
dostarczających soloną wołowinę i ser z głębi kraju. W miastach po-
wszechna była reglamentacja żywności - to rozwiązanie bolszewicy prze-
jęli od Rządu Tymczasowego - oficjalnie podporządkowana zasadom
przywilejów stricte klasowych. W praktyce armia i arystokracja świata
pracy miały się najlepiej, za nimi sytuowały się aparatcziki i aprobowana
inteligencja64. Kartka żywnościowa projektu młodego Tseitlina była w
pewnym stopniu głosem podzięki. (Głównym powodem rozproszenia gru-
py UNOWIS z Witebska w 1922 r. stało się chyba usunięcie jej z przygo-
towanej przez lokalną Radę listy grup uprzywilejowanych60.) Banki i to-
b2 Zob. niszczące ujęcie: S. Maile, The Economic Organization of War Communism,
1918-1921 (Cambridge 1985), s. 396-465. Książka Maile jest szczegółową odpowiedzią na
ściśle „ekonomiczno-deterministyczne” traktowanie komunizmu wojennego.
63 Zob. Maile, Economic Organization, s. 501.
64 Zob. Fitzpatrick, Russian Reuolution, s. 73. Na temat reglamentacji w ogóle zob.
Carr, Bolsheuik Reuolution, t. 2, s. 100-102. Punkt dziewiąty żądań kronsztadzkich z 1921
roku postulował równe przydziały dla wszystkich pracowników.
65 Dotychczas sporadycznie próbowano sugerować, że UNOWIS poddany był bardziej
bezpośrednim naciskom politycznym w roku 1921. Bowlt stwierdza, że grupa „została wy-
dalona z Instytutu w końcu 1921 r.”. Zob. Bowlt, Maleuich and his Students, s. 264. Jeśli
chodzi o wersję Rakitina, zob. niżej. Shatskikh jest ostrożniejsza: „Witebscy nauczyciele
przez dość długi czas nie byli opłacani [nie jest to bardzo szczególny los w roku 1921]; ani
centralne, ani lokalne władze nie udzieliły szkole żadnego wsparcia”. Zob. Shatskikh,
Unouis, s. 63. Czasy z pewnością stały się dla UNOWIS-u ciężkie i wydaje się, że jakaś ko-
misja została przysłana do Witebska z Moskwy „w celu wyjaśnienia sytuacji” (złowieszczo
brzmiące sformułowanie Żadowej, Maleuich, s. 129, przyp. 22; por. Bowlta streszczenie
artykułu w miejscowym Isskustwie, przypuszczalnie dotyczącego tej samej sprawy, Male-
uich and his Students, s. 264). To świadectwo jest fragmentaryczne. Studenci UNOWIS-u
wciąż otrzymywali dyplomy Instytutu w 1922 r. Grupa nadal miała wystawy. W marcu